Wikipedia:Boarische Schreibweis

Do wean Beispiele fia a Boarische Schreibweis festghoidn, de wo aa in da boarischn Literatua so oda so ähnli vawendd wean.

Standardschreibweis und Aussproch

Westmiddlboarisch (Bayrisch)

Orientiad om Ostobaboarischn (Oidmingarisch).

SchreibweisAusproch
Sondazeich.
Aussproch
IPA
wia deitsch inwia bayrisch in
oò, å[ɔ], [ɒ]--Stod (Stadt), Stoot (Staat), hod (hat), owa (aber), owi (hinab), Nodl (Nadel), Hoos (Hase), noos (nass)
oaòă[ɔɐ]--broad (breit), Woad (Weide), woach (weich), Moasta (Meister), woana (weinen), Woaz (Weizen), woas God (weiß Gott), Schoas (Scheiß, Furz)
ejéi, éj[ei]--Gejd (Geld), Wejd (Welt), vazejhn (erzählen), Seej (Seele), Hej (Hölle), Fejd (Feld), Mej (Mehl)
eaèă[ɛɐ]--Meaz (März), Vakeah (Verkehr), Meea (Meer), hea (her), Schmeaz (Schmerz), gean (gern), wean (werden)
an/on/aun/o/ooɑ̃n[ɑ̃]/[ɔ̃]--Fronkreich (Frankreich), Mo (Mann), oozapft is (angezapft ist)
am/omɑ̃n[ɑ̃]/[ɔ̃]--Omberg (Amberg), hom (haben)

Ostmiddlboarisch (Östareichisch)

Orientiad om (Oid-)Weanarischn.

SchreibweisAusproch
Sondazeich.
Aussproch
IPA
wia deitsch inwia östareichisch in
oò, å[ɔ], [ɒ]--Stod (Stadt), Stoot (Staat), hod (hat), owa (aber), owi (hinab), Nodl (Nadel), Hoos (Hase), noos (nass)
aa, aaa[a]--braad (breit), haaß (heiß), waach (weich), Masta (Meister), Schaas (Scheiß, "Furz")
öi, ööi, öö[œi], [œː]--Göid/Göd (Geld), Wöid/Wöd (Welt), dazöin/dazön (erzählen), Möih/Möh (Mehl)
eaèă[ɛɐ]--Meaz (März), Vakeah (Verkehr), Meea (Meer), hea (her), Schmeaz (Schmerz), gean (gern), wean (werden)
aun/auɑ̃n[ɑ̃]/[ɔ̃]--Fraunkreich (Frankreich), Mau (Mann), auschrein (anschreien)
aumɑ̃m[ɑ̃]/[ɔ̃]--Aumstettn (Amstetten), haum (haben)

Bishearige Schreibweisn: Beispui

Fia d Boarische Schreibweis gibd's no koa Konvenzion. Es lossn se owa Tendenzn festhoidn. Af da oan Seitn gibd's de Schreibweisn fia de Dichtung und fian Oidog (SMS, Facebook, Foren oda andane), wo nua weng oda goa koane Sondazeichn vawendd wean, af da ondan Seitn Weatabiachl, Grammatikn und Sprochatlantn, wo moasd a Lautschreibung mid Sondazeichn gnuzd wead. Ofd orientian se de Schreibweisn fia's Boarische aa meah oda weniga on da deitschn Orthografie.

Da Literatua-Wettbeweab fia Boarische Sproch van Stelzhamerbund gibd dozua an Iwablick. Vo de Autorn (aus Östareich und Bayern), wo 2010 de easchtn 10 Plätz ban renommiadn Leopold-Wandl-Preis fia boarische Dichtung, 2010 belegd hom, wead a oafoche Schreibweis bevoazugd. Nua oana vo de 10 Preisdrega, da Ochtplaziade, vawendd a oanzigs zuasätzlichs Sondazeichn (aussa de Sondazeichn, wo in da deitschn Orthografie gnuzd wean, nemli as "å").[1]

De Dichda und Autorn wissn intuitiv, des wo aa Linguistn scho festgstejd hom, doss da Bruch mid voahondnan Schreibtradiziona s Aussteam vo Sprochn beginsting ko.[2] Obgseng dovo, doss Foaschunga vo da "Lesboakeit" mid da Aungkamera in da Psychologie zoagd hom, doss jede Vaendarung vo da Schreibweis sofoat de Lesegschwindigkeit und domid de Eafossung und's Vastendnis vazegan.

A Glaander aus Luft

van Grill Harald (Niedaboarisch)[3]
S. 23:
d nacht kummt
etz hoaßt s olles beinand hom
hinterm zaun vo da woad

zeidln
fuader maahn
an troch saubermacha für d stern

mei earinnarung is a gluad

vom Anzinger Joschi (Obaestareichisch)[4]
3.Strophm:
mosdmocha
hod da vodda xogd
und i woa nima zan dabremsn
5.Strophm:
saustecha
hod da vodda xogt
und i hob mi vaschdeggd

stanzen

vom Jandl Ernst (Weanarisch)[5]
S. 19:
da hea pfoara oman auf da kaunzl
hod runtergschissn aufn franzl
owa da franzl hod si auffedraud
und den hean pfoara in de goschn ghaut
S. 23:
de junge waa ned so harb
owa d'oede is a bisguan
sei schdad de head zua
d hod jo rozzn in d'uan

Steyerisches Raspelwerk

vom Mautner Konrad (Steirisch)[6]
S. 49:
Sama na lustig,
Wieweil ma san jung!
Und an olti Goaß mocht jo
A oft no an Sprung.

Wia da Vogl hin is gwen,
han i eahm wos zfressn gem,
Hot da Vogl s Maul aufthon,
kimmt nix mehr on.

Woatvagleich

Z'letzd (in kursiv) is jeweis de Schreibweis van Leopold Auburger, wo om "Schreibtisch" konstruiad worn is. Dovoa jeweis Schreibweisn aus da Boarischn Literatua.

  • Kasperl - Kaspal - Kaschpal - Káschhbal[7])
  • drodenka - drodenga - drõdenngga[7]
  • aa Bestand - á Besdand[7]

So wead aungscheinli, worum Nettle & Romaine dovo ausgenga, doss mid so ana konstruiadn und vafremddn Schreibweis, s Aussteam vo ana Sproch beginstigd wean ko[2] (s Lesn wead unnedigaweis schwaara gmochd und in jeda "Evoluzion" fiahn aa scho kloane Nochtei zan Aussteam).

Schreibweis fia Weatabiacha, Grammatikn, Sprochatlantn

Beleg

Literatua

Im Netz