Gwenrann

Kumunioù amezek

	An Turball	Sant-Molf	Erbigneg, Sant-Lefer
	An Turball	N	Sant-Yoasin, Sant-Andrev-an-Doureier
		K    Gwenrann    R
		S
	Paludoù Gwenrann, Ar Groazig, Bourc'h-Baz	Ar Poulgwenn, Ar Baol-Skoubleg	Ar Baol-Skoubleg

Stummoù skrivet

• Erwan Vallerie ː Uuenran, 857; in plebe Keriac, 861; Uuerrann, 865; Uueran, 876; Uuenrann, Uuenran, XIt; Guarranda, Guerrandiae, 1070; Guarranda, 1095; Guerran, Guerrandia, 1112; Garranda, 1129; Guerrann, 1160; Guerrandia, 1194; Garrandia, Guenrandia, 1252; Guerrande, 1263; Guerrandia, Guenrandia, 1330; Guenrant, 1330; Guerrande, 1343; Guerrand, 1355; Gueriande, 1414; Garande, 1450; Garande, 1451; Guerandia, Guerrandia, 1453; Anguerrande,1479^[2]

Gerdarzh

Gwenrann a zo ur stumm a orin lennek, diwar an henvrezhoneg Uuenrann, ennañ uuen, hag a dalvez « gwenn », « glan », « sakr », ha rann, hag a dalvez « tachenn ». E-kichen ar stumm Gwenrann e kaver ivez, koulz er yezh komzet hag er yezh skrivet, ar stumm hengounel Gwerrann. En hevelep doare hag en anvioù-lec'h all, evel Perroz (e Perroz-Hamon, Perroz-Gireg pe Sant-Ke-Perroz) ez eo aet ar strollad / -nr- / da / -rr- /. En henvrezhoneg e kaved dija ar stumm emdroet Uueran (Kartuler Redon, IX^vet kantved). Ha tostoc'h deomp ez eo testeniekaet, da skouer, Guéran e-barzh geriadur Cillart de Kerampoul, Gwerann dindan pluenn Yeun ar Gow, ha Uereñn e brezhoneg ar vro.

Moarvat e ra berzh ar stumm Gwenrann en abeg ma seblant ober dave d’ar paludoù holen.

Feur-emglev 1365

Kentañ Feur-emglev Gwenrann, sinet d'an 12 a viz Ebrel 1365, a lakas fin da Brezel Hêrezh Breizh hag a zisplegas lezenn hêrezh dugelezh Breizh.

Feur-emglev 1381

Dre Eil Feur-emglev Gwenrann, d'ar 4 a viz Ebrel 1381, a voe daskoret e zugelezh da Yann IV (dug Breizh) gant ober le da Roue Bro-C'hall, ha kas kuit e guzulierien saoz.

Roll ar sinerien

Perrot Abraham, Jean d'Andigné, Berthelot d'Angoulvent, Guillaume Anseau^[4], Pierre de l'Argentaye, Jean de Barac'h^[5], Jean Le Barbu, Jean Baratier^[6], Robin de la Barre^[7], Guillemet Baudré^[8], Alain du Bois, Geffroy Le Borgne, Yves de Coëtquis, Jean Coué, Perrot des Ebles^[9], Alain Ferron, Guillaume II Grignon, abad Boken ^[10], Jean de la Marche, Jean Merien de Kerizac, (?) Mérien de Kernevenoy, Acharis d'Iffer^[11], Even de Keranrais, Guyon de Longaulnay, Alain de Quéhéon, Rolland Taillard ^[12], Olivier de Trélan; Guillaume du Taillis^[13], Olivier d'Yvignac^{(Daveoù a vank)}.

Dispac'h Gall

• Krouet e voe kumun Gwenrann e 1790 diwar ar barrez katolik. Lakaet e voe da benn Kanton Gwenrann. Gant al lezenn eus an 26 a viz C'hwevrer 1790 e voe lakaet Gwenrann da benn Bann Gwenrann^[14]. E 1800 e voe lakaet en Arondisamant Savenneg^[15].

XIX^vet kantved

• Krouet e voe kumun An Turball e 1865 diwar ul lodenn eus tiriad kumun Gwenrann^[16].

XX^vet kantved

Brezel-bed kentañ

• Mervel a reas 276 gwaz ag ar gumun abalamour d'ar brezel, da lavaret eo 4,4 % eus he foblañs e 1911^[17].

Eil brezel-bed

• Mervel a reas 25 den ag ar gumun abalamour d'ar brezel hervez monumant ar re varv^[18].
• D'an 3 a viz Genver 1943 e kouezhas ur c'harr-nij B-17 eus aerlu SUA (United States Army Air Forces) e Gwenrann; pevar nijour a voe lazhet, ar c'hwec'h nijour all eus e baread a voe tapet gant an Alamaned^[19].

Ar Brezoneg er Skol

• 1934-1936: ar c'huzul-kêr a savas a-du gant ar mennad skignet gant al luskad Ar Brezoneg er Skol (ABES) evit kelennadurezh ar brezhoneg er skol^[20].

Ya d'ar brezhoneg

• D'an 18 a viz Here 2010 e oa bet votet live 1 ar garta Ya d'ar brezhoneg gant kuzul-kêr ar gumun.

Deskadurezh

• Ur skol Diwan a zo eno abaoe 1999.
• E distro-skol 2022 e oa 28 skoliad enskrivet er skol Diwan (2 % eus skolidi ar gumun evit a sell ouzh ar c'hentañ derez)^[21].

Emdroadur ar boblañs abaoe 1962

Niver a annezidi

• Claude Bazin de Bezons, provost kuzul-chalonied Gwennrann e 1683
• François Guillemot de Villebois (1681 Gwenrann - 1760 Tartu, Estonia), besamiral rusian.
• Guillaume Charault, aotrou Merionneg, mestr ouzh Kambr ar C'hontoù Breizh e 1750; laket en enor e 1775.
• Mathieu-François Fouquer, aotrou Kersalio, mestr ouzh Kambr ar C'hontoù Breizh e 1759; laket enor e 1785.
• Anne François Augustin de La Bourdonnaye (1747 Gwenrann - 1793 Dacs), beskont ha jeneral.
• Louis de Sol de Grisolles (1761 Gwenrann – 1836 Bourdel), ofisour er verdeadurezh c’hall ha diwezhatoc’h penn chouan.
• Louis François Foucher de Careil (1762 Gwenrann – 1835 Garches), jeneral rannlu e-pad brezelioù Napoleon, letanant ar roue. E anv a c’heller gwelet dindan ar Volz-Enor e Pariz.
• Charles-François Fouquer de Kersallio, mestr ouzh Kambr ar C'hontoù Breizh e 1782
• Gustave Clétiez (Gwerrann 1830 - 1896), ograouer, livour ha priour.
• Henri Quilgars, (Gwerrann 1877 – Penc'herieg 1937), arkeologour hag istorour. Skrivet en doa meur a bennad ha meur a levr diwar-benn glad hag istor Bro Gwenrann.
• Gustave Tiffoche (Sant-Nazer 1930 - Gwenrann 2011), priour, kizellour ha livour
• Pascal Bertho, ganet e 1964 e Gwenrann, senarioour ha treser bannoù treset.
• Denys Quistrebert, ganet e 1971 e Gwenrann, aozer bannoù treset.
• Gérard Lanvin, aktour, emañ o chom e Gwenrann.

Ardamezeg ar familhoù^[22]

	d'Aragon, Daragonis, Aotrounez Buttes, Kerbézot, Menahé En aour e bevar peul en gul
	Aubin, Aotrounez Kerbenet En glazur e dreustell en aour heuliet gant teir c'hroaz pavek ivez en aour, 2 ouzh kab, 1 ouzh beg
	Avril, Apuril, Aotrounez Kerroland ha Trevenegad En argant e binenn c'heotet, e gab en glazur karget gant teir rozenn en aour
	Baye Aotrounez Merionnec, Promarzein, Saillé, Beauregard En gul e deir zruellad en argant karget pep hini gant pemp brizhenn erminig en sabel.
	Claude Bazin de Bezons, provost kuzul-chalonied Gwennrann e 1683 En glazur e deir gurunenn dug en aour
	Charles Cady, Alouez Gwenrann e 1666 En glazur e zaou leon penn-ouzh-penn en aour; e gab en argant karget gant div moualc'henn en sabel
	de Carné, Aotrounez Crémeur ha Liniac, e Sant-Albin-Gwenrann- Marc de Carné, kabiten Gwenrann da vare Fañch Iñ, roue Bro-C'hall En aour e ziv dreustell en gul
	Charault, Aotrounez MérionnecTredeet diouzh pal, en glazur, aour, hag argant
	Danisy du Ver, Aotrounez Bogat ha Lessac En argant e leon en sabel; e gab en aour karget gant teir c'hreskenn en gul.
	Fouquer, Aotrounez Cardinal ha Kersalio En erminoù, e deir ruilhenn en sabel; e gab dentek en gul
	Izarn, ur gouarnour Gwenrann hag ar Groazig e 1765 En gul, e levran en e red en argant; e gab en glazur karget gant teir steredenn en aour
	d'Ozanneau, pe Dozanneau, Aotrounez Trémeleuc, parrez Sant-Albin-Gwenrann En argant e arbenn ejen en glazur heuliet gant teir mailhenn ivez en glazur
	Pelaud Aotrounez Vergier En arc'hant e deir erez dispak en sabel
	de Saint-Martin Aotrounez Kerpond'armes, la Jalouzie, Kerhuidé, Teixon En glazur e gastell leinet grant tri dour en aour

• Dinkelsbühl (Alamagn)
• Dolgellau (Kembre)
• Almagro (Spagn)
• Castro Marim (Portugal)

• 
  Maner Careil
• 
  Ar mogerioù-kreñv
• 
  Iliz katolik Sant-Albin
• 
  Paludoù holen

• Chapel Itron-Varia Wenn
• Mirdi ar verc'hodenn.
• Ti ar baluderien.
• Terre de sel, mirdi, sal-diskouezadeg ha stal kevelouri ar baluderien.
• Monumant ar re varv e bered Gwenrann, luc’hskeudenn^[23]. Dioueliet e voe d’ar 1 a viz Du 1920 ^[24].
• Monumant ar re varv e bered Ar Vadalen, luc’hskeudenn^[25].

Roet eo bet al label Kêrioù ha Broioù Arz hag Istor dezhi.

Lennegezh

• Festival al Levr e Breizh: bep bloaz e miz Du adalek 2003

Sonerezh

• Les Celtiques de Guérande (Festoù keltiek Gwenrann): aozet bep bloaz gant ar c'helc'h keltiek « Bro-Gwenrann », e miz Eost, adalek 1990
• La Voix des Orgues (Mouezh an Ograoù): sonadegoù en iliz-chabistr Sant-Albin, d’ar Gwener da noz peurliesañ, e miz Gouere hag e miz Eost, adalek 1955
• Festival Terres Blanches (Festival Douaroù Gwenn): 2005-2012

Festoù all

• La Fête Médiévale de Guérande (Fest krennamzerel Gwenrann): bep bloaz e miz Mae e-pad daou zevezh
• Fête des Métais (Fest ar Verourien): bep bloaz e miz Gouere, da vare Gouel Mari-Vadalen, adalek 1980, e-kichen ar gêriadennig "Ar Vadalen"

• An Turball.

• Lec'hienn ofisiel an ti-kêr
• Holen Gwenrann
• Mirdi ar verc'hodenn
• Ti ar baluderien
• Terre de sel
• Kelc'h keltiek « Bro-Gwenrann »

• Alain Gallicé, Guérande au Moyen âge : Guérande, Le Croisic, le pays guérandais du milieu du XIVe au milieu du XVIe siècle, Roazhon, Presses universitaires de Rennes, coll. « Histoire », 2003, 411 p.
• Alain Gallicé, François-Xavier Grelet et Gildas Buron, Guérande : cité médiévale, La Crèche, Geste éditions, 2008, 203 p.
• Henri Quilgars, Petite histoire du pays et de la ville de Guérande, suivie de Guérande, terre bretonne, Cressé, Éd. des Régionalismes-PyréMonde-Princi Negue, coll. « Monographies des villes et villages de France », 2011 (embannadur kentañ 1922), 126 p.