Crvena kosa
Crvena kosa(ili đumbirasta kosa) prirodno se javlja u jednom do dva posto ljudske populacije, pojavljujući se češće (dva do šest posto) među ljudima sjeverne i sjeverozapadne Evrope ili su tamo imali pretke, a manje je učestala u ostalim populacijama. Najčešće je kod osoba homozigotnih za recesivni alel na hromosomu 16 koji stvara izmijenjenu verziju proteina MC1R.[1]
Crvena kosa varira u nijansama od duboke bordo ili svijetlobakarne ili kestenjaste, plamenonarandžaste i crvenkaste do jagodaste blond. Karakterizira je visoka razina crvenkastog pigmenta feomelanina i relativno niska razina tamnog pigmenta eumelanina, povezan je sa svijetlijim tenovima kože, svjetlijim bojama očiju, pjegavosti i osjetljivošću na ultraljubičasto svjetlo
Kulturne reakcije na crvenu kosu varirale su od podsmijeha do divljenja, a postoje mnogi uobičajeni stereotipi o crvenokosima. Izraz crvenokosa koristi se najmanje od 1510.[2]
Geografska distribucija
Sjeverna i zapadna Evropa
Crvena kosa se najčešća je u sjevernoj i zapadnim rubovima Evrope;[3] usredotočena je na populacije na Britanskim otocima, a posebno je povezan sa keltskim narodima.[3]
Irska ima najveći broj crvenokosih ljudi po glavi stanovnika na svijetu s procentom onih s crvenom kosom od oko 10%.[4]
Velika Britanija također ima visok procenat ljudi sa crvenom kosom. U Škotskoj oko 6% stanovništva ima crvenu kosu; sa najvećom koncentracijom crvenokosih na svijetu pronađenim u Edinburghu, što je u to pogledu čini glavnom svjetskom prijestolnicom.[5][6] U 1907., najveća studija o boji kose u Škotskoj, koja je analizirala preko 500.000 ljudi, utvrdila je da je procenat Škota s crvenom kosom 5,3%.[7] Studija o boji kose među regrutima iz Britanske vojske iz 1956. Godine, također je pronašla visoku ućestakost crvene kose u Walesu i škotskim pograničnim županijama Engleske.
Istočna i južna Evropa
U Italiji se crvena kosa nalazi u frekvenciji od 0,57% ukupne populacije, bez varijacija u učestalosti u različitim regionima zemlje.[8] Na Sardiniji se crvena kosa nalazi u frekvenciji od 0,24%.[8] U Viktorijansko doba etnografi su smatrali udmurtske ljude uz Volgu u Rusiji „najcrvenijim muškarcima na svetu“.[9] Pokrajina oko Volge i dalje ima jedan od najvećih procenata crvenokosih ljudi.[10]
Crvena kosa se takođe susreće u jevrejskoj populaciji Aškenazija.[11] U 1903., crvenu kosu imalo je 5,6% poljskih Jevreja.[12] Druga istraživanja otkrila su da je ukupno 3,69% Jevrejki imalo crvenu kosu, ali oko 10,9% svih Židova ima crvenu bradu.[13] U evropskoj kulturi, prije 20. stoljeća, crvena kosa se često stereotipno doživljavala kao jevrejska osobina: tokom španske inkvizicije svi oni s crvenom kosom identificirani su kao Jevreji.[14] U Italiji je crvena kosa bila povezana s italijanskim Jevrejima, a Juda je u talijanskoj i španskoj umjetnosti tradicionalno prikazivan kao crvenokos.[15] Stereotip da je crvena kosa jevrejska ostaje u dijelovima istočne Evrope i Rusije.[16]
Sjeverna Afrika i Mediteran
Berberske populacije Maroka[17] i sjevernog Alžira imaju povremene crvenokose. Učestalost crvene kose posebno je značajna među Rifijanima iz Maroka i Kabilima iz Alžira,[18][19] Međutim, primetan je broj Kabila s crvenom kosom, plavim očima i svijetlom kožom. Kraljica Maroka, Lalla Salma supruga kralja Mohammed VI, ima crvenu kosu. Abd ar-Rahman I, osnivač emir iz Córdobe, također je imao crvenu kosu, a majka mu je bila kršćanska berberska robinja.
Azija
U Aziji se crvena kosa može naći kod nekih naroda Arapa, Iranaca], Mongola Mongo, turakofonskih naroda, Miaoa i Hmonga
Drevni ljudski ostaci, u stanju izvrsne očuvanosti, otkriveni su u raznim dijelovima Azije. Tu spadaju poznate Tarimske mumije iz Xinjianga, Kina, od kojih su neke imale crvenu i crvenkasto-smeđu kosu.[20] Nekoliko sačuvanih uzoraka ljudske kose dobiveno je sa groblja iz gvozdenog dona u Kakasija, južni Sibir. Mnogi uzorci kose izgledaju crvene boje, a jedna lobanja sa groblja imala je očuvane crvene brkove.[21]
U kineskim izvorima, drevni Kirgizi opisani su kao svijetloputi, zeleni ili plavooki i crvenokosi ljudi sa mješavinom evropskih i istočnoazijskih karakteristika.[22]
Amerike, Okeanija i Subsaharska Afrika
Iseljavanje iz Evrope umnožilo je populaciju crvenokosih ljudi u Amerikama, Australiji, Novom Zeland i Južnoj Africi.
Biohemija i genetika
Pigment feomelanin daje crvenoj kosi prepoznatljivu boju. Crvena kosa sadrži mnogo više feomelanina nego tamnijeg eumelanina.
Genetika crvene kose povezana sa receptorom melanokortina 1 (MC1R), koji se nalazi na hromosomu 16. Osamdeset posto crvenokosih ima varijantu gena MC1R.[23]
Crvena kosa povezana je sa svijetlom bojom kože, jer niske koncentracije eumelanina u tijelu kod onih s crvenom kosom uzrokovane mutacijom MC1R mogu uzrokovati oboje. Niža koncentracija melanina u koži daje prednost u tome što se u uslovima slabog osvjetljenja može stvoriti dovoljna koncentracija važnog vitamina D. Međutim, kada je UV-zračenje jako (kao u regijama blizu ekvatora), niža koncentracija melanina dovodi do nekoliko medicinskih nedostataka, kao što je veći rizik od raka kože. Gen varijante MC1R koji ljudima daje crvenu kosu općenito rezultira kožom kojoj je teško ili je nemoguće održavati ten preplanulosti. Zbog prirodne reakcije sunčanja na ultraljubičastoj svjetlosti sunca i velike količine feomelanina u koži, pjege su uobičajene, ali ne i univerzalna karakteristika crvenokosih ljudi.
Crvena kosa može nastati zbog nekoliko promjena na genu MC1R. Ako je jedna od ovih promjena prisutna na oba hromosoma, tada će osoba vjerovatno imati crvenu kosu. Ovaj ti nasljeđivanja opisana je kao autosomno recesivno. Čak i ako oba roditelja sami nemaju crvenu kosu, oboje mogu biti nositelji gena i imati crvenokoso dijete.
Genetićke studije na dizigotičnim (bratskim) blizancima pokazuju da gen MC1R nije jedini odgovoran za fenotip crvene kose; postoje neidentificirani modifikacijski geni, što čini varijaciju u genu MC1R nužnom, ali nedovoljnom za proizvodnju crvene kose.[24]
Genetika
Aleli Arg151Cys, Arg160Trp, Asp294His i Arg142His na MC1R pokazali su se recesivnim za fenotip crvene kose.[25] Gen HCL2 (koji se naziva i RHC ili RHA) na hromosomu 4 također može biti povezan sa crvenom kosom.[26][27] Postoji osam genetičkih razlika povezanih s crvenom bojom kose.[28]
Kod vrsta koje nisu primati, crvena dlaka ima različito genetičko porijeklo i mehanizme nasljeđivanja.
Evolucija
Crvena kosa je najrjeđa prirodna boja kose kod ljudi. Nepreplanula koža povezana s crvenom kosom možda je bila korisna u dalekim sjevernim klimama gdje sunčeve svjetlosti nema. Studije Bodmer i Cavalli-Sforze (1976) pretpostavile su da slabija pigmentacija kože sprečava rahitis u hladnijoj klimi, podstičući viši nivo vitamina D i također omogućava osobi da zadržava toplotu bolje od nekoga s tamnijom kožom.[29] Harding et al. 2000. zaključili su da crvena kosa nije rezultat pozitivne selekcije već nedostatka negativne. Naprimjer, u Africi se bira crvena kosa jer visoki nivoi sunca štete blijedoj koži. Međutim, u sjevernoj Evropi to se ne događa, pa crvenokosi mogu postati češći kroz genetički drift.
Procjene o izvornoj pojavi danas aktivnog gena za crvenu kosu variraju od prije 20.000 do 100.000 godina.[30][31]
Studija DNK zaključila je da su neki neandertalci također imali crvenu kosu, iako se mutacija odgovorna za to razlikuje od one koja uzrokuje crvenu kosu kod modernih ljudi.[32]
Vjerovanja o temperamentu
Uobičajeno vjerovanje o crvenokosima je da imaju vatrenu narav i oštre jezike. U jednom romanu, glavni lik kaže za Anne Shirley, crvenokosu heroinu, da joj "temperament odgovara kosi", dok u "u drugoj, Holden Caulfield primjećuje da bi „Ljudi s crvenom kosom trebali se vrlo lahko naljutiti, ali Allie [njegov mrtvi brat] to nikada nije učinio a imao je vrlo crvenu kosu.“
U ranim fazama moderne medicine smatralo se da je crvena kosa znak sangviničnog temperamenta.[33]
Drugo vjerovanje je da su crvenokose vrlo seksualne; naprimjer, Jonathan Swift tretira crvenokose stereotipe u četvrtom dijelu Guliverovih putovanja, „Putovanje u zemlju Houihnhnm-a“, kada piše da: „To primjećuje se da su crvenokosi oba spola libidniji i nestašniji od ostalih, koje ipak znatno nadmašuju po snazi i aktivnosti. Swift dalje piše da „niti kosa ovog Bruta (Jahua) nije bila crvene boje (što bi mogao biti izgovor za pomalo nepravilan apetit), ali crna poput gnjide“.[34] Takvim vjerovanjima su u Cesare Lombroso i Guglielmo Ferrero, u 19. stoljeću dali oblogu naučne vjerodostojnosti i raspravama o „urođenom kriminalcu“. Zaključili su da je crvena kosa povezana sa zločinima požude i tvrdili su da je 48% „žena-kriminalaca“ bilo crvenokoso.[35]
Također pogledajte
Reference
Vanjski linkovi
Šablon:Boje kose