Fosilna goriva
Fosilna goriva su goriva koja sadrže ugljikovodike i nastali su od fosilnih ostataka biljaka i životinja. Trenutno su osnovni izvor energije na Zemlji. Energija iz fosilnih goriva obično se oslobađa izgaranjem i prilikom tog izgaranja također se oslobađaju otrovni i štetni plinovi koji utječu na okolinu kao: ugljik-monoksid, ugljik-dioksid, sumpor-dioksid, dušik-dioksid itd. Ti plinovi štetno utječu na okoliš tako što se sakupljaju u atmosferi i tako stvaraju efekt staklenika, dok u dodiru s vodom u atmosferi pretvaraju se u kiselinu koja pada na zemlju – tzv. kisele kiše koje uništavaju biljke i erodiraju građevine, stijene...
U glavna fosilna goriva spadaju:
- treset
- ugalj (lignjit, mrki ugalj, kameni ugalj)
- nafta
- zemljani plin[1]
Fosilna goriva mogu se spaljivati kako bi se osigurala toplota za direktnu upotrebu (kao što je kuhanje ili grijanje), za pogon motora (kao što su motori s unutrašnjim sagorijevanjem u motornim vozilima) ili za proizvodnju električne energije[2]] Neka fosilna goriva se prije sagorevanja rafinišu u derivate kao što su kerozin, benzin i propan. Porijeklo fosilnih goriva je anaerobna razgradnja zakopanih mrtvih organizama, koji sadrže organske molekule nastale fotosintezom.[3] Pretvaranje ovih materijala u fosilna goriva s visokim udjelom ugljika obično zahtijeva geološki proces od milion godina.[4]
Godine 2019. 84% ukupne potrošnje primarne energije u svijetu i 64% električne energije bilo je iz fosilnih goriva[5] Spaljivanje fosilnih goriva velikih razmjera uzrokuje ozbiljnu štetu okolini. Preko 80% ugljičnog dioksida (CO2) proizvedenog ljudskom aktivnošću dolazi od njihovog sagorijevanja: oko 35 milijardi tona godišnje,[6] u poređenju sa 4 milijarde od razvoja zemljišta.[7] Prirodni procesi na Zemlji, uglavnom apsorpcija okeanom, mogu ukloniti samo mali dio toga. Dakle, postoji neto povećanje za mnogo milijardi tona atmosferskog ugljičnog dioksida godišnje.[8] Iako je curenje metana znatno,[9] sagorijevanje fosilnih goriva je glavni izvor emisije stakleničkih plinova koji uzrokuje globalno zagrijavanje i zakiseljavanje okeana. Uz to, većina smrtnih slučajeva zbog zagađenja zraka uzrokovana je česticama fosilnih goriva i štetnim plinovima. Procjenjuje se da to košta više od 3% globalnog BDP-a[10] i da bi postupno ukidanje fosilnih goriva spasilo milione života svake godine.[11]
Prepoznavanje klimatske krize, zagađenja i drugih negativnih uticaja uzrokovanih fosilnim gorivima dovelo je do široko rasprostranjene političke tranzicije i aktivističkog pokreta usmjerenog na prestanak njihove upotrebe u korist održive energije.[12] Međutim, budući da je industrija fosilnih goriva toliko integrirana u globalnu ekonomiju i jako subvencionirana,[13] očekuje se da će ova tranzicija imati značajne ekonomske posljedice.[14] Mnogi akteri tvrde da ova promjena treba da bude pravedna tranzicija[15] i kreiranje politike koja se bavi društvenim opterećenjem stvorenim nasukanim sredstvima industrije fosilnih goriva.[16][17]
Međunarodna politika, u obliku ciljeva održivog razvoja Ujedinjenih naroda za pristupačnu i čistu energiju i klimatske akcije, kao i Pariški klimatski sporazum, osmišljena je da olakša ovu tranziciju na globalnom nivou. 2021. godine Međunarodna agencija za energetiku zaključila je da se ne mogu otvoriti novi projekti vađenja fosilnih goriva ako globalna ekonomija i društvo žele izbjeći najgore uticaje klimatskih promjena i ispuniti međunarodne ciljeve za ublažavanje klimatskih promjena.[18]