Lockheed SR-71
Lockheed SR-71 Blackbird (bs. kos) je jedan od izviđačkih aviona genijalca Clarencea "Kelly"-a Johnsona. Njegovi projekti A-12 i YF-12 su direktni prethodnici kosa. Napravljen za potrebe SAC (Strategic Air Command) USAF-a (Američkih zračnih snaga), dvosjedna SR-71 je u najvećoj mjeri pravljena od titanija da bi se pri maksimalnoj brzini i pri tome nastajućim temperaturama, doslovno, onemogućilo raspadanje aviona. Pri brzini od Mach 3, temperature na vanjskim dijelovima krila dostižu 3000 °C. Pošto aeorodinamički otpor sa brzinom raste, konstruktori ovog aviona su se odlučili za trup, koji je pljosnat i tako daje malo površine za otpor. Prvi prototip SR-71 je počeo sa svojom upotrebom u januaru 1966, u 4200 Strategic Reconnaissance Wing u Beale (California). Uzima se, jer nema tačnih izvora, da je od ovog tipa napravljeno između 32 i 50 aviona. Poznato je da su dva aviona ovog tipa preuređena u SR-71B (za potrebe školovanja na ovom tipu) i jedan u SR-71C. 1988 je korišteno još 6 aviona ovog tipa a 1989 su izbačeni iz upotrebe. Nasljednik ovog tipa pod nazivom Aurora se nalazi kao projekt na papiru.
| Lockheed SR-71 | |
|---|---|
 SR-71 u letu iznad planinskog masiva Sierra Nevada (California/USA), vidljiva je druga malo uzvišena kabina za instruktora ovog školskog tipa | |
| Model | SR-71 Blackbird |
| Proizvođač | Lockheed |
| Prvi let | 22. decembar 1964.[1] |
| Glavni korisnik | SAD |
| Broj napravljenih | 50 |
| Varijante | A-12, A-12B, M-21/D-21, YF-12A, F-12B, YF-12C, SR-71A-C |
Razvoj
Radovi su počeli 1959. u odjeljenju Lockheeda "Skunk Works" kod Burbanka. Prvi uspješan let obavljen je 22. decembra 1964. Tokom testova dostignuta je brzina od 3219 km/h uz operativnu visinu od 21.500 m. 4200-ta eskadrila u Bealu (Kalifornija) dobila je kao prva primjerak aviona za obuku.[1] Tokom potrage D.B. Coopera, otmičara leta 305 Northwest Orient Airlinesa, SR-71 je 1971. fotografisao šumsko područje gdje je iskočio s padobranom.[a] Prva vojna upotreba počela je aprila 1986 tokom rata u Vijetnamu, koja su obavljana tri puta sedmično. Nadgledani su položaji sovjetske vojske na Arktiku i Sredozemnom moru. 15 i 16 aprila 1986. SR-71 nadletao je Libiju nakon napada sa F-111.[3]
Dizajn
U programu "Archangel" kod Skunk Worksa (odjeljenje Lockeeda za tajne projekte) počeo je razvoj 1957. CIA će 11. februara 1960. naručiti nekoliko primjeraka s budžetom od 96 miliona američkih dolara.SR-71 ima 90% manji radarski odraz, isti crni materijal koristi se kod nevidljivih aviona B-2 i F-117.[4]
Gubici
Jedan SR-71 se raspao prilikom probnog leta 25. januara 1966. Letjelica je usljed jakog ubrzanja kod brzine od 3,18 maha počela nekontrolisano rotirati. Pilot Bill Weaver spasio se je, pomoću katapulta, dok je njegov kolega tehničar Jim Zwajer nastradao.[4][5]
Galerija
Dopunjavanje iz Boinga tokom leta
Kopkpit SR-71
SR-71 u Steven F. Udvar-Hazy Center
SR-71 Blackbird u Steven F. Udvar-Hazy Center
"Crna ptica" u muzeju u Nebrasci
SR-71 i D-21B u muzeju "Pima Air & Space Museum"
Poznati piloti[4]
- Patrick J. Halloran
- Jim Shelton
- Mori Rosenberg
- Bill Weaver (katapultom se spasio 25. januara 1966.)
- Jim Zwayer (nastradao 25. januara 1966. tokom probnog leta)
Tehnički podaci (SR-71A)
| Podaci | Jedinice |
|---|---|
| Godina produkcije | 1960-1978 |
| Firma | Lockheed |
| Raspon krila | 16,94 m[3] |
| Dužina | 32,74 m[3] |
| Visina | 5,64 m[3] |
| površina krila | 167,22 m2 |
| Težina (prazan) | 27.216 kg |
| Mogući tovar | |
| Težina (maksimalna pri startu) | 78.017 kg[3] |
| Putnici | - |
| Posada | 2[3] |
| Brzina | 3220 km/h[3] |
| Visina leta | 24.385 m[3] |
| Dužina leta | 4.800 km[3] |
| Pogon | 2x Pratt & Whitney JT11D-20B[3] |
| Snaga | 2x 14.750 kg potiska[3] |
Zanimljivosti
- Originalni naziv glasio RS-71 je, predsjednik Lyndon B. Johnson je u jednom saopštenju zamijenio "RS" sa "SR" i od tada zvanično se koristi ovaj naziv.[1]
- Iako je SR71 predviđen za izviđanje Socijalističkog saveza sovjetskih republika (SSSR) nikada nije, prema navodima dokumentarnog filma "SR-71 Blackbird - Der schnellste Jet der Welt", zvanično nadletao taj zračni prostor.[4]
- Budući da je proizvodnja aviona zahtijevala metal titanij, isti je upravo nabavljen krijumčarenjem iz SSSR-a.[4]
- U filmu X-Men SR-71 je služio kao uzor aviona X-Jet.[6]
Adaptacija
Film
- Black Thunder (Rick Jacobson, 1998)[7]
Literatura
- Jackson, Robert (2006). Flugzeuge: Die internationale Enzyklopädie (jezik: njemački). Motorbuch Verlag. ISBN 978-3613026674. CS1 održavanje: nepreporučeni parametar (link) CS1 održavanje: ref=harv (link)