مێژووی سەنگاپوورە

ڕەنگە مێژووی سەنگاپوورە بگەڕێتەوە بۆ سەدەی سێیەم. بەڵگەکان دەریدەخەن کە لە سەدەی ١٤ دا بازرگانییەکی بەرچاو لە سەنگافورە ھەبووە. لە کۆتایی سەدەی ١٤ سەنگاپوورە لە ژێر دەسەڵاتی پارامێسوارا بوو کە فەرمانڕەوای پێشووی کوشت و لەلایەن ماجاپاهیت یان سیامیەکانەوە دەرکرا. پاشان ھاتە ژێر دەسەڵاتی مەلاکا و سوڵتانی جۆھۆر. لە ساڵی ١٨١٩ سێر تۆماس ستامفۆرد ڕافڵز پەیمانێکی لەگەڵ جۆھۆر ئەنجامدا و ڕێگەی بە ئینگلیزەکان دا بەندەرێکی بازرگانی لەسەر دوورگەکە دابمەزرێنن، ئەمەش بووە ھۆی دامەزراندنی کۆلۆنی بەریتانیا لە سەنگافورە لە ساڵی ١٨١٩.

سەنگافورە لە ساڵی ١٨٢٤ تا ١٩٦٣ کۆلۆنییەکی بەریتانیا بووە، جگە لە سێ ساڵ لە کاتی جەنگی جیهانی دووەمدا . لە ساڵی ١٩٤٢ سەنگاپوورە کە هێشتا کۆلۆنییەکی بەریتانیا بوو, لەلایەن ژاپۆنەوە داگیرکرا و هێزەکانی بەریتانیا ناچار بوون جێبھێڵن. وینستن چەرچڵ ئەم ڕووداوەی بە "خراپترین کارەسات و گەورەترین تەسلیمبوون لە مێژووی بەریتانیادا" ناوبرد. دوای کۆتایی هاتنی شەڕەکە لە ساڵی ١٩٤٥ دیسان سەنگافورە لەلایەن هێزەکانی بەریتانیاوە داگیرکرا. دوای هەژدە ساڵ، لە ساڵی ١٩٦٣، سەنگافورە سەربەخۆیی خۆی لە بەریتانیا بەدەستھێنا وەک ئەندامی فیدراسیۆنی مالیزیا . ئەم وڵاتە دواجار دوای دوو ساڵ لە ساڵی ١٩٦٥ لە مالیزیا جیا بووەوە و بەم شێوەیە کۆماری سەنگافورە دروست بوو.

لە کاتی جەنگی جیهانی دووەمدا ، سەنگافورە لەلایەن ئیمپراتۆریەتی ژاپۆنەوە لە ساڵی ١٩٤٢ تا ١٩٤٥ داگیرکرا و داگیرکرا. لەگەڵ کۆتایی هاتنی شەڕەکەدا سەنگافورە گەڕایەوە ژێر کۆنترۆڵی بەریتانیا و کۆنترۆڵی زیاتری بەسەر ئیدارەکەیدا هەبوو، کە گەیشتە لوتکە بە یەکگرتنی سەنگافورە لەگەڵ فیدراسیۆنی مالایا بۆ پێکهێنانی مالیزیا لە ساڵی ١٩٦٣. بەڵام نائارامی کۆمەڵایەتی و ناکۆکی نێوان پارتی کردەوەی گەلی سەنگافورەی دەسەڵاتدار و پارتی یەکگرتووی مالیزیا بووە هۆی دەرکردنی سەنگافورە لە مالیزیا. سەنگافورە لە ٩ی ئابی ١٩٦٥ بوو بە کۆمارێکی سەربەخۆ.

لە بەرامبەر بێکاری زۆر و قەیرانی نیشتەجێبوون، سەنگافورە لە کۆتاییەکانی شەستەکاندا تا حەفتاکانی سەدەی ڕابردوو دەستی بە بەرنامەیەکی مۆدێرنکردن کرد کە گرنگی بە دروستکردنی پیشەسازی بەرهەمهێنان و پەرەپێدانی زەوییە گەورەکانی نیشتەجێبوونی گشتی و وەبەرهێنانێکی زۆر لە پەروەردەی گشتیدا بوو.

تا ساڵانی نەوەدەکان بوو بە یەکێک لە ئاوەدانترین وڵاتانی جیهان، ئابوورییەکی زۆر پێشکەوتوو و بازاڕی ئازاد و پەیوەندی بازرگانی نێودەوڵەتی بەهێز و بەرزترین بەرهەمی ناوخۆیی سەرتاسەری لە ئاسیا لە دەرەوەی ژاپۆن . ^[١]