Ανυποδησία

Οι Αρχαίοι Σπαρτιάτες απαιτούσαν από τα αγόρια να περπατούν αυπόδητα ως μέρος της υποχρεωτικής στρατιωτικής τους «αγωγής»^[3]. Μερικοί Σπαρτιάτες διατηρούσαν αυτή τη συνήθεια έως τα βαθιά γεράματα^[4] Οι αθλητές στους αρχαίους Ολυμπιακούς Αγώνες συνήθως συμμετείχαν γυμνοί και ξυπόλυτοι. Αν και οι Έλληνες είχαν μεγάλη ποικιλία υποδημάτων, πολλοί - ακόμα και διάσημοι Αθηναίοι, συμπεριλαμβανομένου του Σωκράτη^[5][6] - προτιμούσαν να περπατούν ξυπόλυτοι.^[7] Το ίδιο συνήθιζαν και οι προσκείμενοι σε μερικές άλλες φιλοσοφικές σχολές, όπως οι Κυνικοί, οι Στωικοί και οι Πυθαγόρειοι, σύμφωνα με τις μαρτυρίες του Αριστοφάνη, του Λουκιανού και του Αθηναίου.

Από την άλλη, οι αρχαίοι Ρωμαίοι θεωρούσαν την υπόδηση μέρος της εθνικής τους ενδυμασίας και τη χρησιμοποιούσαν για να δείξουν την κοινωνική τους θέση. Οι Πατρίκιοι φορούσαν συνήθως βαμμένα και διακοσμημένα υποδήματα, ακόμα και με στρατιωτική στολή, οι πληβείοι φορούσαν υποδήματα από ακατέργαστο δέρμα ή πρόχειρες μπότες με ανοίγματα (Caligae)^[7], και μόνο οι δούλοι υποχρεώνονταν συνήθως να ζουν ανυπόδητοι.^[8] Ωστόσο, επειδή κανένα από τα παραπάνω υποδήματα δεν ήταν άνετο, ακόμα και οι πλούσιοι Ρωμαίοι κυκλοφορούσαν ξυπόλυτοι ή με παντόφλες (soccus) μέσα στο σπίτι: το ότι ο μέγας Οκταβιανός Αύγουστος συνέχιζε να φορά υποδήματα και στους ιδιωτικούς χώρους θεωρήθηκε παραδοξότητα άξια να σημειωθεί^[7].

Παρόμοια, οι Κινέζοι θεωρούσαν τα υποδήματά τους σημαντική έκφανση του πολιτισμού τους, αν και ορισμένοι αθάνατοι του Ταοϊσμού και θεοί όπως ο Xuanwu απεικονίζονται συνήθως ανυπόδητοι. Λόγω της σημασίας της ρεφλεξολογίας στην παραδοσιακή κινέζικη ιατρική, πολλά πάρκα σε όλη την Ανατολική Ασία έχουν μονοπάτια με πέτρες που εξέχουν, στα οποία οι άνθρωποι μπορούν να περπατήσουν ξυπόλυτοι με υποτιθέμενα οφέλη για την υγεία. Από το 1965 έως το 1981 η Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας έδωσε επίσης έμφαση στην εκπαίδευση και την παροχή «ξυπόλυτων γιατρών», που ονομάσθηκαν έτσι επειδή οι αγροτικοί γιατροί της νοτιοανατολικής Κίνας συνήθως εργάζονταν έτσι στους ορυζώνες με τους άλλους χωρικούς.

Στη Μεσαιωνική Ευρώπη, η ανυποδησία ή το περπάτημα με σανδάλια ήταν ένα σημάδι ταπεινότητας και ευσεβείας μεταξύ πολλών μοναχών των λεγόμενων επαιτικών ταγμάτων. Την ίδια στιγμή, ωστόσο, θεωρήθηκε γενικότερα ως σημάδι φτώχειας, των χαμηλότερων κοινωνικών τάξεων και των αιχμαλώτων πολέμου. Στην Αυτοκρατορική Ιαπωνία, οι υποταγμένοι μερικές φορές υποχρεώνονταν να βγάζουν τα υποδήματά τους στην παρουσία του ανώτερού τους ως σημάδι ταπεινότητας και σεβασμού.^[9]

Γράφοντας για το Σουρινάμ το 1779, ο αδελφός Ρήμερ σημείωσε ότι οι σκλάβοι «είναι υποχρεωμένοι, ακόμη και με την καλύτερη φορεσιά τους, να περπατούν ξυπόλυτοι»: Οι δούλοι απαγορευόταν να φορούν παπούτσια. Αυτό ήταν ένα βασικό διακριτικό σημάδι μεταξύ των ελεύθερων και των δούλων, και δεν επιτρέπονταν εξαιρέσεις.^[10] Παρόμοια, ο κώδικας σκλάβων του Κέιπ Τάουν δήλωσε ότι «Οι σκλάβοι πρέπει να περπατούν ξυπόλυτοι και πρέπει να φέρουν δελτίο ελεύθερης κυκλοφορίας».^[11]

Αρκετές μεγάλες θρησκείες υποστηρίζουν ή διατάζουν να αφαιρείται η υπόδηση όταν ο πιστός εισέρχεται σε έναν τόπο που θεωρείται ιερός. Στο Βιβλίο της Εξόδου, ο Μωυσής διατάσσεται να βγάλει τα παπούτσια του πριν πλησιάσει το καυτό θάμνο:

Αν και η Ιερατική Ευλογία στον Ιουδαϊσμό γίνεται ακόμα από ανυπόδητους ιερείς ώστε να διατηρηθεί η προηγούμενη πρακτική μέσα στον Ναό του Σολομώντα, συνήθως δεν απαιτείται, ούτε συνιστάται, να αφαιρούνται τα παπούτσια σε μια εβραϊκή Συναγωγή.^[12][13]

Αντιθέτως, όποιος εισέρχεται σε ισλαμικό τζαμί (τέμενος) ή ινδουιστικό ναό απαιτείται να βγάλει τα παπούτσια του. Υπάρχουν ράφια ή κατάλληλες θήκες για τα παπούτσια, συνήθως κοντά στην είσοδο. Στον Χριστιανισμό, οι περισσότεροι ναοί και ιεροί τόποι επιτρέπουν σε όλους να παρευρίσκονται φορώντας παπούτσια, με ελάχιστες τοπικές εξαιρέσεις, όπως η ξυπόλυτη νυκτερινή ανάβαση του Κρο Πάτρικ στην Ιρλανδία.^[14] Η πρακτική των άλλων θρησκειών μερικές φορές επεκτείνεται και στον κοσμικό σεβασμό. Το Ρατζ Γκατ, το μνημείο του Μαχάτμα Γκάντι, το επισκέπτονται συνήθως ξυπόλυτοι. Αυτή η παράδοση τηρήθηκε τόσο από τον Πρόεδρο των ΗΠΑ Τζωρτζ Μπους τον νεότερο^[15], όσο και από τον Πάπα Ιωάννη Παύλο Β. Οι Ινδουιστές γκουρού περιφέρονται ξυπόλυτοι ώστε να επιτρέπουν σε όσους τους ακολουθούν να δείχνουν την αγάπη και τον σεβασμό τους αγγίζοντάς τους τελετουργικά το γυμνό πόδι (pranam).

Στον Ιουδαϊσμό και σε κάποιες χριστιανικές κοινότητες υπάρχει το έθιμο της ανυποδησίας σε περιόδους mourning.^[9]

Είναι συνηθισμένο για τους Αυστραλούς, ιδιαίτερα τους νέους, να είναι ξυπόλυτοι σε δημόσιους χώρους, ειδικά κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού.^[16] Από την άλλη, το ξυπόλυτο περπάτημα, γνωστό ως "earthing", χρησιμοποιείται από την εθνική αυστραλιανή ομάδα του κρίκετ για να «συλλάβει θετική ενέργεια που βγαίνει από τη γη».^[17]

Ξυπόλυτες οδοιπορίες οργανώνονται τακτικά στην Τσεχία.^[18] Αυτές οι εκδηλώσεις οργανώνονται κυρίως από τουριστικές ενώσεις, όπως η Bosá turistika.^[19][20]

Κάποιες φυλές Ινδιάνων του Κράτους του Ισημερινού, όπως οι Ουαοράνι ζουν ανυπόυτοι.^[21][22]

Δεν υπάρχει κάποιος γενικός νόμος στη Γαλλία που να αφορά την ανυποδησία κατά την οδήγηση.^[23][24] Ωστόσο υπάρχουν δήμοι που έχουν «περάσει» δημοτικές διατάξεις που απαγορεύουν την πρόσβαση από ανυπόδητους σε ορισμένους δημόσιους χώρους για λόγους υγιεινής.^[25]

Για την τελετή ενάρξεως των Θερινών Παραολυμπιακών Αγώνων του 2024, ο «γυμνόπόδης δρομέας» Αλέξης Γκινετ έχει αναλάβει να μεταφέρει την ολυμπιακή φλόγα στην πόλη Λαν.^[26][27]

Μέχρι τη δεκαετία του 1980, ήταν κοινό, ειδικά στα δημοτικά σχολεία, να επιτρέπεται στους μαθητές που είχαν ξεχάσει τα αθλητικά τους ρούχα ή τουλάχιστον τα αθλητικά παπούτσια τους να συμμετέχουν στο μάθημα της γυμναστικής ξυπόλυτοι.^[28][29]

Από το 2014 η συγγραφέας Ζαμπρίνα Φοξ περπατάει αποκλειστικά ξυπόλυτη. Το περιγράφει ως μια ελευθερία που αποκατέστησε στα πόδια της, τα «ξύπνησε» και ξαφνικά πραγματικά αισθάνθηκε το έδαφος ξανά. Φορά παπούτσια μόνο σε περιπτώσεις που θα χρειάζονταν αντιστοίχως γάντια για τα χέρια, δηλαδή για να προστατευθεί από τη ζέστη ή το κρύο.^[30]

Ο Γερμανικός Κώδικας Οδών δεν απαγορεύει ρητά να οδηγεί κάποιος ανυπόδητος.^[31]

Θεωρείται αγένεια στην Ιαπωνία το να φορά κάποιος παπούτσια μέσα στα περισσότερα κτήρια κατοικίας και μερικές φορές ακόμη και στον χώρο εργασίας. Για τον λόγο αυτό, τα περισσότερα ιαπωνικά σπίτια διαθέτουν γκένκαν, ένα μικρό δωμάτιο στην είσοδο όπου οι κάτοικοι και οι επισκέπτες μπορούν να αλλάξουν τα παπούτσια τους με παντόφλες.^[32][33]

Στην Ιαπωνία υπάρχουν δημόσια ποδόλουτρα που ονομάζονται ashiyu και γεμίζονται με ζεστό νερό από γεωθερμικές πηγές.^[34]

Στον ινδικό πολιτισμό, σε πολλές περιπτώσεις, η ανυποδησία έχει πολιτισμική σημασία. Για παράδειγμα, είναι συνήθεια να βγάζουν τα παπούτσια όταν μπαίνουν σε ένα σπίτι ή σε ένα ναό, καθώς τα υποδήματα θεωρούνται ακάθαρτα. Επίσης οι Ινδοί παραδοσιακά καθίζουν στο πάτωμα όταν τρώνε γεύματα αντί για τραπέζι, κάτι που συνήθως συνεπάγεται την αφαίρεση των υποδημάτων.^[35][36]

Είναι σύνηθες στη Νέα Ζηλανδία να βλέπει κάποιος ανθρώπους να περπατούν ανυπόδητοι στον δρόμο.^{[37][38][39][40]} Το 2010 μια Αμερικανίδα πανεπιστημιακός έχασε μια ακαδημική θέση υψηλού επιπέδου λόγω μιας επιστολής που έγραψε στο περιοδικό Listenener της Νέας Ζηλανδίας, με την οποία κατήγγελε την συνήθεια της ανυποδησίας σε δημόσιο χώρο: περιέγραψε την πρακτική ως «όχι μόνο καθυστερημένη και ασυνήθιστη, αλλά επικίνδυνα ανθυγιεινή και αναξιοπρεπή για τους Βόρειους Αμερικανούς».^[41] Το 2012 ένας ταξιδιωτικός συγγραφέας για τους New York Times έγραψε ότι ο αριθμός των ξυπόλυτων Νεοζηλανδών σε δημόσιο χώρο, συμπεριλαμβανομένων των καταστημάτων, ήταν «εντυπωσιακός».

^[42] Το 2014, η αεροπορική εταιρεία Air New Zealand υποβλήθηκε σε κριτική μετά από τον υποτιθέμενο εξαναγκασμό ενός πελάτη της να φορέσει υποδήματα.^[43][44]

Στην Ισπανία η οδήγηση χωρίς υποδήματα ή με σαγιονάρες δεν είναι παράνομη, αλλά οι οδηγοί που διαπιστώνεται ότι έχουν μειωμένη ελευθερία στην κίνηση ή τον έλεγχο του οχήματος λόγω ελλείψεως κατάλληλων υποδημάτων μπορεί να δεχθούν πρόστιμα έως και 200 €.^[45]

Στην Νότια Αφρική το γυμνόποδο περπάτημα σε δημόσιο χώρο αποτελεί μέρος του πολιτισμού των Αφρικανοολλανδών, αν και οι αγγλόφωνοι περπατούν επίσης συχνά ξυπόλυτοι δημοσίως, ειδικά τους καλοκαιρινούς μήνες και σε πόλεις όπως το Κέιπ Τάουν. Οι «Εθνικές κατευθυντήριες γραμμές για τη σχολική στολή» αναφέρουν τα υποδήματα ως «προαιρετικό στοιχείο»^[46], ενώ οι δηλώνεται επίσης ότι «Οι μαθητές, ειδικά σε μικρότερες τάξεις, θα πρέπει επίσης να επιτρέπεται να παρακολουθούν τα μαθήματα ανυπόδητοι σε ζεστό καιρό». Τα περισσότερα παιδιά πηγαίνουν στο σχολείο ξυπόλυτα. Σε πολλά σχολεία, οι ενδυματολογικοί κώδικες είτε ενθαρρύνουν τα παιδιά να πηγαίνουν στο σχολείο ξυπόλυτα, είτε προτιμούν τα παιδιά να πάνε στο σχολείο ξυπόλυτα, ειδικά τους καλοκαιρινούς μήνες.

Σε μερικά σχολεία της Νότιας Αφρικής οι αθλητικές στολές περιλαμβάνουν την υποχρεωτική ανυποδησία, όπως για το ράγκμπι του δημοτικού σχολείου. Ένα άλλο άθλημα όπου είναι υποχρεωτικό να παίζουν τα γυμνά πόδια τα παιδιά είναι το "tou trek" ή το να τραβούν τον πόλεμο, μερικές φορές το σχολικό παιχνίδι και οι μέρες του αθλητισμού είναι υποχρεωτικές. Το να είσαι γυμνόπόδης σε δημόσιο χώρο, γενικά, ανεκτά. Στα εμπορικά κέντρα, τα καταστήματα και τα γεγονότα της Νότιας Αφρικής, δεν είναι ασυνήθιστο να βλέπεις γυμνά παιδιά και ενήλικες.

Το 2023 ο James Graham - ένας Άγγλος που έτρεξε πάνω από 20 μαραθωνίους ξυπόλυτος - εκδιώχθηκε από τον υπεύθυνο μετά την επίσκεψη σε ένα McDonald's στο Σάσεξ χωρίς παπούτσια.^[47]

Σε ορισμένα μέρη των Ηνωμένων Πολιτειών το ταμπού κατά της ανυποδησίας είναι ισχυρό.^[48][49] Μάλιστα η πόλη Γιάνγκσταουν του Οχάιο είχε στην πραγματικότητα μια διατάξη που απαγόρευε την ανυποδησία μέχρι που καταργήθηκε ως αντισυνταγματική.^[50][51] Ωστόσο, από τον 18ο έως τον 20ό αιώνα πολλά παιδιά στις αγροτικές περιοχές της Αμερικής συχνά οδοιπορούσαν ξυπόλυτα λόγω φτώχειας.^[52]

Είναι γενικώς νόμιμο να οδηγείς αυτοκίνητο ανυπόδητος στις Ηνωμένες Πολιτείες.^[53] Αλλά εξαρτάται από την κάθε πολιτεία^[54] και δεν ισχύει και για τις μοτοσικλέτες.^[55]

Σε ορισμένες θρησκευτικές κοινότητες, όπως οι Άμις, η ανυποδησία είναι επίσης συνηθισμένη.^[56]

Υπάρχει ακόμα και σήμερα ένας νόμος στο Τέξας που απαιτεί από τους ανθρώπους που θέλουν να περπατήσουν ξυπόλυτοι στο ύπαιθρο να υποβάλουν αίτηση για ειδική άδεια.^[57]

Σε ορισμένους κοινωνικούς κύκλους στις ΗΠΑ το περπάτημα χωρίς παπούτσια θεωρείται ακόμη μέρος της μποέμικης κουλτούρας των Χίπις.^[58]

Στην Επαρχία Τουγιέν Κουάνγκ, στο βόρειο Βιετνάμ, η εθνοτική ομάδα Πα Τεν διοργανώνει μια τελετή κατά τη διάρκεια της οποίας κάποιοι άνδρες χορεύουν ξυπόλυτοι πάνω σε αναμμένα κάρβουνα. Σκοπός αυτού του χορού είναι να εξορκίσει τους δαίμονες και να εξασφαλίσει καλές συγκομιδές.^[59]

Πολλοί χορευτές, αλλά πλέον και τραγουδιστές, ερμηνεύουν στη σκηνή ξυπόλυτοι. Ο κλασικός χορός της Καμπότζης είχε τις ρίζες του στους ιερούς χορούς των θρυλικών γητευτριών (apsaras) της αρχαίας Καμπόζης και έφτασε στο υψηλό της σημείο κατά την περίοδο Άνγκορ στις ερμηνείες των ινδικών επών, ειδικά της Ραμαγιάνα. Οι χορεύτριες της Καμπότζης ήταν γυναίκες του βασιλικού χαρεμιού και χόρευαν πάντοτε ξυπόλυτες, με τα πόδια τους στραμμένα προς τα έξω και ελαφρώς λυγισμένα στο γόνατο για να αποσβένουν τις κινήσεις του άνω μέρους του σώματος. Η ελεύθερη κίνηση του ποδιού ήταν ουσιώδης για την τέχνη τους. Όταν η Ταϊλάνδη εισέβαλε στην Καμπότζη, οι χορεύτριες μεταφέρθηκαν στην Ταϊλανδική Αυλή, όπου η τέχνη τους προσαρμόστηκε και συνέχισε να ευδοκιμεί.^[60][61]

Το κίνημα του ξυπόλυτου χορού των αρχών του 20ού αιώνα αμφισβήτησε τους πατροπαράδοτους νόμους του κλασικού χορού και τους ευρύτερους νόμους της κοινωνικής αξιοπρέπειας. Για δεκαετίες, το γυμνό πόδι είχε θεωρηθεί ως αισχρό, και όσο αποφασισμένοι και να ήταν οι ανυπόδητοι χορευτές και χορεύτριες να επικυρώσουν την τέχνη τους με αναφορά σε πνευματικές, καλλιτεχνικές, ιστορικές και οργανικές έννοιες, ο ξυπόλυτος χορός ήταν άρρηκτα συνδεδεμένος στο μυαλό των ανθρώπων της εποχής με την ακαθαρσία και το σεξουαλικό ταμπού. Το 1908, η Μωντ Άλαν σοκάρε και γοήτευσε τους θεατρόφιλους του Λονδίνου με τον γυμνόποδο χορό του πόθου στη Σαλώμη. Για πολλούς, ο ανυπόδητος χορός αντιπροσώπευε όχι μόνο την ελευθερία και τη φρίκη της «μοντέρνας» σεξουαλικότητας, αλλά και την πορεία προς την παρακμή του υψηλού πολιτισμού.^[62]

Η Καλιφορνέζα Ισιδώρα Ντάνκαν επαναστάτησε τον χορό στον δυτικό κόσμο, απορρίπτοντας το tutu και το pointe shoe του κλασικού μπαλέτο και σκανδαλίζοντας το κοινό εκτελώντας έργα δικής της χορογραφίας σε ροή κουρτίνες και γυμνά πόδια. Προβλέπε το σύγχρονο κίνημα απελευθέρωσης των γυναικών, παροτρύνοντας τις γυναίκες να απαλλαγούν από τα κορσέτα και το γάμο..^[63] Ο Ντάνκαν χώρισε με το γυμνό πόδι από τις αντιλήψεις της άθλως και έκανε μια συνειδητή προσπάθεια να συνδέσει το γυμνοπόδιο χορό με ιδανικά όπως "η γυμνότητα, η παιδική ηλικία, το ιδιόλικο παρελθόν, οι ροές γραμμές, η υγεία, η ευγένεια, η ευκολία, η ελευθερία, η απλότητα, η τάξη και η αρμονία". Πίστευε ότι το ουτοπικό της οραματισμό και το πρόγραμμα χορού θα βελτιώσουν τα αντιληπτά προβλήματα της σύγχρονης ζωής και θα αποκαταστήσουν τον κόσμο στην φανταστική τελειότητα της Αρχαίας Ελλάδας.^[62]

Η ταινία του 1954 Η Ξυπόλυτη Κόμισσα αφηγείται τη φανταστική ιστορία της Μαρίας Βαργάς (που απεικονίζεται από την Αβά Γκάρντνερ), μια ισπανίδα Καμπαρέ χορεύτρια απλών καταγωγής που συχνά περνούσε γυμνή. Ηθοποιήθηκε σε μια ταινία από τον συγγραφέα και σκηνοθέτη Χάρι Ντάουζ (που υποδύεται Ο Χάμφρι Μπογκάρτ) και έγινε μεγάλος σταρ. Το 1978, η Ινα Γκαρντέν αγόρασε ένα κατάστημα ειδικών τροφίμων στο Χάμπτον με το όνομα Barefoot Contessa, μετά την ταινία. Της άρεσε το όνομα επειδή ταιριάζει καλά με το απλό και κομψό της στυλ μαγειρικής. Πούλησε το κατάστημα το 1999 και έγραψε το πρώτο της βιβλίο, Το βιβλίο κουζίνας της κούρσας με τα γυμνά πόδια, το οποίο έγινε ένα από τα καλύτερα πωλημένα βιβλία κουζίνας του έτους. Συνέχισε να γράφει περισσότερα βιβλία μαγειρικής και το 2002, ξεκίνησε την παραγωγή μιας τηλεοπτικής εκπομπής στο Food Network, που ονομάζεται επίσης Barefoot Contessa, η οποία συνεχίζει να τρέχει.^[64]

• Ξυπόλυτοι στο Πάρκο (ταινία του 1967)