Βασίλειο της Σερβίας

Το Πριγκιπάτο της Σερβίας ήταν κράτος στα Βαλκάνια που προέκυψε ως αποτέλεσμα της Σερβικής επανάστασης, που διήρκεσε μεταξύ 1804 και 1817. Παρά τη βάναυση καταπίεση και τα αντίποινα από τις Οθωμανικές αρχές, οι ηγέτες της επανάστασης, αρχικά του Καραγιώργη και στη συνέχεια του Μίλος Ομπρένοβιτς, πέτυχαν το στόχο τους για την απελευθέρωση της Σερβίας μετά από αιώνες Τουρκοκρατίας.

Αρχικά το πριγκιπάτο περιλάμβανε μόνο το έδαφος του πρώην Πασαλικίου του Βελιγραδίου αλλά το 1831-1833 επεκτάθηκε προς τα ανατολικά, νότια και δυτικά. Το 1867 ο Οθωμανικός στρατός εγκατέλειψε το Πριγκιπάτο, εξασφαλίζοντας de facto την ανεξαρτησία της. Η Σερβία επεκτάθηκε περαιτέρω προς τα νότιοανατολικά το 1878, όταν κέρδισε την πλήρη διεθνή αναγνώριση στο Συνέδριο του Βερολίνου. Το 1882 αναβαθμίστηκε στο επίπεδο του Βασιλείου της Σερβίας.

Με βάση τις αποφάσεις του ίδιου συνεδρίου, η Αυστροουγγαρία απέκτησε το δικαίωμα να καταλάβει στρατιωτικά τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, την οποία προσάρτησε επίσημα τον Οκτώβριο του 1908. Παρότι η Σερβία δεν είχε νόμιμα δικαιώματα στην επαρχία αυτή, η κατοχή της από την Αυστροουγγαρία προκάλεσε έντονες αντιδράσεις τόσο στη Σερβία όσο και στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη.

Στις 6 Σεπτεμβρίου 1885 εκδηλώθηκε κίνημα στην Ανατολική Ρωμυλία, το οποίο είχε ως αποτέλεσμα την προσάρτηση της πρώην αυτόνομης επαρχίας στη Βουλγαρία. Η Ελλάδα και η Σερβία αντέδρασαν έντονα στην διατάραξη αυτή του εδαφικού καθεστώτος που είχε διαμορφώσει το Συνέδριο του Βερολίνου, ζητώντας την ακύρωση της προσάρτησης ή εναλλακτικά την παροχή αντισταθμιστικών εδαφικών οφελών σε αυτές. Ενώπιον της άρνησης της Βουλγαρίας να συζητήσει ένα τέτοιο ενδεχόμενο, η Σερβία κήρυξε επιστράτευση και στις 14 Νοεμβρίου 1885 κήρυξε πόλεμο στη Βουλγαρία, εισβάλοντας στη Σλιβνίτσα. Παρά τις εκτιμήσεις των Σέρβων ότι θα εξασφάλιζαν μια γρήγορη νίκη κατά των Βουλγάρων, οι τελευταίοι όχι μόνο απέκρουσαν την Σερβική επίθεση στη μάχη της Σλιβνίτσα, αλλά εισέβαλαν στην ίδια τη Σερβία, καταλαμβάνοντας το Πίροτ και τις περισσότερες αμυντικές θέσεις στο δρόμο προς τη Νις. Ο πόλεμος τελικά έληξε με μεσολάβηση της Αυστροουγγαρίας, η οποία απείλησε ότι θα εμπλεκόταν ενεργά στον πόλεμο στο πλευρό της Σερβίας αν δε σταματούσαν άμεσα οι εχθροπραξίες. Ως αποτέλεσμα της παρέμβασης αυτής, ο πόλεμος έληξε στις 28 Νοεμβρίου και τα βουλγαρικά στρατεύματα αποσύρθηκαν στην μεθόριο του 1878. Οι δύο χώρες αποκατέστησαν στις σχέσεις τους με συνθήκη ειρήνης που υπογράφτηκε στο Βουκουρέστι στις 19 Φεβρουαρίου 1886. Σε αναγνώριση της συναινετικής στάσης της Βουλγαρίας, οι ευρωπαϊκές δυνάμεις αναγνώρισαν αναδρομικά την προσάρτηση της Ανατολικής Ρωμυλίας, η οποία έμεινε επίσης γνωστή ως ενοποίηση της Βουλγαρίας.

Το 1888 ήρθε στην εξουσία το Λαϊκό Ριζοσπαστικό Κόμμα με επικεφαλής τους Σάβα Γκρούιτς και Νικόλα Πάσιτς και εισήχθη ένα νέο σύνταγμα, με βάση το φιλελεύθερο Σύνταγμα του Βελγίου. Ο χαμένος πόλεμος και η καθολική εκλογική νίκη του Ριζοσπαστικού Κόμματος ήταν από τους λόγους για τους οποίους ο βασιλιάς Μίλαν Α΄ παραιτήθηκε το 1889. Ο γιος του Αλέξανδρος Α΄ ανέλαβε το θρόνο το 1893 και το 1894 κατάργησε το σύνταγμα.

Ο Βασιλιάς Αλέξανδρος Α΄ της Σερβίας και η αντιδημοφιλής σύζυγός του Ντράγκα δολοφονήθηκαν μέσα στα Βασιλικά Ανάκτορα στο Βελιγράδι τη νύχτα 28–29 Mαίου 1903, μαζί με άλλα μέλη της οικογένειας Ομπρένοβιτς, με αποτέλεσμα την εξάλειψη της δυναστείας των Ομπρένοβιτς, που είχαν κυβερνήσει τη Σερβία από το 1817.

Μετά το πραξικόπημα του Μαΐου η Σερβική Εθνοσυνέλευση κάλεσε τον Πέτρο Καραγιώργεβιτς να αναλάβει το Σερβικό στέμμα ως Πέτρος Α΄ της Σερβίας. Δημιουργήθηκε μια συνταγματική μοναρχία με τη στρατιωτική οργάνωση "Μαύρη Χιρ" να λειτουργεί στο παρασκήνιο. Οι παραδοσιακά καλές σχέσεις με την Αυστρουγγαρία τερματίστηκαν, καθώς η νέα δυναστεία επικαλέσθηκε την υποστήριξη της Ρωσικής Αυτοκρατορίας και τη στενότερη συνεργασία με το Βασίλειο της Βουλγαρίας.

Τον Απρίλιο του 1904 υπογράφηκε Συνθήκη Φιλίας και τον Ιούνιο του 1905 τελωνειακή ένωση με τη Βουλγαρία. Αντιδρώντας η Αυστρουγγαρία επέβαλε Δασμολογικό Πόλεμο το 1906-1909. Μετά τις εκλογές του 1906 ήρθε στην εξουσία το Λαϊκό Ριζοσπαστικό Κόμμα. Το 1908 η Αυστροουγγαρία προσάρτησε τη Βοσνία, όπου η Σερβία ήλπιζε να επεκτείνει το έδαφός της.

Η Βοσνιακή Κρίση του 1908–1909 (επίσης γνωστή ως Κρίση της Προσάρτησης) ξέσπασε στις 5 Οκτωβρίου 1908, όταν το Βασίλειο της Βουλγαρίας κήρυξε την πλήρη ανεξαρτησία του από την Οθωμανική Αυτοκρατορία, και στις 6 Οκτωβρίου, όταν η Αυστροουγγαρία ανακοίνωσε την προσάρτηση της Βοσνίας και Ερζεγοβίνης (που κατοικείτο κυρίως από Νότιους Σλάβους (Σέρβους και Κροάτες)), που κατείχε από το 1878, και την ίδια μέρα η Κρήτη κήρυξε την ανεξαρτησία της και την ένωσή της με την Ελλάδα. Η Οθωμανική Αυτοκρατορία αντέδρασε κηρύσσοντας οικονομικό αποκλεισμό (εμπάργκο) κατά της Αυστροουγγαρίας και της Ελλάδας, καταγγέλοντας τις ανωτέρω ενέργειες ως "παραβίαση της εδαφικής της ακεραιότητας". Παρά τους υψηλούς τόνους που κράτησαν δημοσίως οι Νεότουρκοι τελικά επέλεξαν να αναγνωρίσουν την προσάρτηση της Βοσνίας με αντάλλαγμα μια μικρή οικονομική αποζημίωση.

Σημαντική ανάμιξη στις εξελίξεις αυτές είχαν και άλλες ευρωπαϊκές δυνάμεις, όπως η Ρωσία, η Αγγλία, η Ιταλία, η Γερμανία και η Γαλλία. Μετά από έντονες διαβουλεύσεις μεταξύ τους, και ιδίως μεταξύ Αυστροουγγαρίας και Ρωσίας, τον Απρίλιο του 1909 υπογράφηκε νέα συνθήκη που αναθεωρούσε το εδαφικό καθεστώς της Συνθήκης του Βερολίνου (1878). Παρότι η συνθήκη αυτή αναγνώρισε το νέο εδαφικό καθεστώς (status quo) και αποκατέστησε τις σχέσεις μεταξύ των κρατών της περιοχής, η κρίση ζημίωσε μόνιμα τις σχέσεις μεταξύ Αυστροουγγαρίας και Ρωσίας, δημιουργώντας ένα αρνητικό προηγούμενο που και οι δύο επιχείρησαν να αποκαταστήσουν δια της βίας το καλοκαίρι του 1914, οδηγώντας στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο.

Μεταξύ 1912 και 1922 η Σερβία ενεπλάκη σε διαδοχικούς πολέμους που την έφεραν στο χείλος της ολοκληρωτικής καταστροφής αλλά τελείωσαν με ανανέωση του μεγαλείου της. Νικηφόρα σε δύο Βαλκανικούς Πολέμους, κέρδισε σημαντικές εδαφικές περιοχές των Κεντρικών Βαλκανίων και σχεδόν διπλασίασε την έκτασή της.

Βαλκανικοί Πόλεμοι και επέκταση

Οι διαπραγματεύσεις μεταξύ της Ρωσίας, της Σερβίας και της Βουλγαρίας οδήγησε στη Σερβοβουλγαρική Συνθήκη Συμμαχίας το Μάρτιο του 1912 που είχε ως στόχο να καταλάβει και να διαμοιράσει την κατεχόμενη από τους Οθωμανούς Μακεδονία. Το Μάιο επιτεύχθηκε μια Ελληνοσερβική συμμαχία και τον Οκτώβριο του 1912 υπεγράφη μια συμμαχία Σερβίας-Μαυροβουνίου.

Μετά από μεταξύ τους διαβουλεύσεις, οι χώρες αυτές κήρυξαν τον πόλεμο κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στις αρχές Οκτωβρίου 1912, καταφέρνοντας να επικρατήσουν σχετικά σύντομα σε όλα τα μέτωπα. Συγκεκριμένα, η Σερβία κατέλαβε το Κοσσυφοπέδιο και το μισό περίπου Σαντζάκι του Νόβι Παζάρ, αποκτώντας εδαφική επαφή με το Μαυροβούνιο. Οι σερβικές δυνάμεις επικράτησαν επί των τουρκικών στη μάχη του Κουμάνοβο, ανοίγοντας το δρόμο για την κατάληψη της πόλης των Σκοπίων και το σύνολο του Βιλαετίου του Κοσόβου (μεγάλο μέρος της σημερινής Βόρειας Μακεδονίας), ενώ επεκτάθηκαν σε σημαντικό τμήμα της βόρειας Αλβανίας,^[1][2] φτάνοντας μέχρι το Δυρράχιο. Η εδαφική επέκταση της Σερβίας προς την Αδριατική ωστόσο αντιστρατευόταν τα γενικότερα αυστριακά και ιταλικά συμφέροντα, και για το λόγο αυτό οι δυνάμεις αυτές ενθάρρυναν και έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην ίδρυση αλβανικού κράτους στην περιοχή αυτή. Οι σχετικές πρωτοβουλίες περιόρισαν τα εδαφικά οφέλη του Μαυροβουνίου στην περιοχή Μετόχια (δυτικό μισό της επαρχίας του Κοσόβου), ενώ σύντομα οι σερβικές προφυλακές συνάντησαν τα ελληνικά τμήματα στην περιοχή της Οχρίδας και του Μοναστηρίου.

Με το τέλος του Α' Βαλκανικού Πολέμου, το Κόσοβο και η βόρεια Μακεδονία (μετέπειτα γνωστή ως σερβική ή γιουγκοσλαβική Μακεδονία) αναγνωρίστηκαν διεθνώς ως τμήμα της Σερβίας, ενώ η περιοχή Μετόχια και μεθοριακές περιοχές γύρω από τη Λίμνη Σκόδρα αναγνωρίστηκαν αντίστοιχα ως τμήμα του Μαυροβουνίου. Οι μεταβολές αυτές αναγνωρίστηκαν με τη Συνθήκη του Λονδίνου (Μάϊος 1913), αν και τρεις πόλεις στην πρώην ευρωπαϊκή Τουρκία εξακολουθούσαν να βρίσκονται υπό οθωμανικό έλεγχο (Σκόδρα, Ιωάννινα και Αδριανούπολη).

Οι διαφωνίες μεταξύ των πρώην συμμάχων αναφορικά με το μελλοντικό καθεστώς της Μακεδονίας σύντομα οδήγησαν στην εκδήλωση του Β' Βαλκανικού Πολέμου, κατά τον οποίο η Ελλάδα και η Σερβία πολέμησαν κατά της Βουλγαρίας. Ο πόλεμος αυτός έληξε τυπικά με τη Συνθήκη του Βουκουρεστίου, η οποία καθόρισε την τελική διανομή των εδαφών της της Μακεδονίας. Στην Ελλάδα κατακυρώθηκε η Ανατολική Μακεδονία (Σέρρες, Δράμα και Καβάλα), ενώ η Σερβία διασφάλισε τα μακεδονικά εδάφη που ήδη κατείχε και προσάρτησε επιπλέον τη Στρώμνιτσα και μερικές ακόμη παραμεθόριες περιοχές.

Ως αποτέλεσμα των Βαλκανικών Πολέμων, ο πληθυσμός της Σερβίας αυξήθηκε από 2,9 εκατομμύρια σε 4,5 εκατομμύρια άτομα, ενώ η επικράτειά της αυξήθηκε κατά 81%.

Η δολοφονία στο Σαράγεβο

Η δολοφονία του Αρχιδούκα Φραγκίσκου Φερδινάνδου της Αυστρίας στις 28 Ιουνίου 1914 στο Σαράγεβο (τότε τμήμα της Αυστροουγγαρίας) κορύφωσε τις εντάσεις μεταξύ Αυστροουγγαρίας και Σερβίας. Πίσω από τη δολοφονία στο Σαράγεβο ήταν η μυστική οργάνωση Σέρβων αξιωματικών "Μαύρη Χειρ". Οι δολοφόνοι είχαν υποστηριχθεί από ένα "υπόγειο σιδηρόδρομο" Σέρβων πολιτών και αξιωματικών του στρατού, που τους παρείχε μεταφορά και τους έκρυβε, τους εκπαίδευσε, τους ενθάρρυνε και τους παρείχε όπλα, χάρτες και άλλες πληροφορίες. Μετά τη δολοφονία οι συνωμότες συνελήφθησαν στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη και δικάστηκαν στο Σαράγεβο το Οκτώβριο του 1914.

Πολιτικός στόχος της δολοφονίας ήταν να αποσπάσει τις νότιες Σλαβικές επαρχίες από την Αυστροουγγρική Αυτοκρατορία. Η δολοφονία του Αρχιδούκα Φραγκίσκου Φερδινάνδου πυροδότησε μια αλυσίδα των διεθνών γεγονότων που ενέπλεξαν στη σύγκρουση τη Ρωσία και τις μεγάλες Ευρωπαϊκές δυνάμεις.

Α' Παγκόσμιος Πόλεμος

Στις 28 Ιουλίου 1914 η Αυστροουγγαρία κήρυξε τον πόλεμο εναντίον της Σερβίας.

Το 1915 η Σερβία καταλήφθηκε από ξένα στρατεύματα μετά από μια συνδυασμένη εισβολή Αυστροουγγρικών, Γερμανικών και Βουλγαρικών στρατευμάτων. Οι 135 000 στρατιώτες του Σερβικού στρατού υποχώρησαν μέσω της Αλβανίας και εκκενώθηκαν στην Κέρκυρα και την άνοιξη του 1916 συμμετείχαν στο νεοσύστατο Μακεδονικό Μέτωπο. Το 1916 το Βασίλειο του Μαυροβουνίου καταλήφθηκε από την Αυστροουγγαρία.

Στο τέλος του πολέμου και με την κατάρρευση της Αυστροουγγαρίας, η Σερβία υπέστη ριζικές αλλαγές μέσα σε λίγες μέρες. Στις 28 Νοεμβρίου 1918 απορρόφησε το Βασίλειο του Μαυροβουνίου στη Ποντγκόριτσα Συνέλευση της Ποντγκόριτσα.

Την 1η Δεκεμβρίου 1918 η Σερβία ενώθηκε με το νεοσύστατο Κράτος των Σλοβένων, Κροατών και Σέρβων για να σχηματίσουν ένα νέο Νοτιοσλαβικό κράτος, το Βασίλειο των Σέρβων, Κροατών και Σλοβένων. Η νέα χώρα συνέχισε να κυβερνιέται από τη σερβική μοναρχία, όταν το Αύγουστο του 1921 έγινε βασιλιάς ο Πρίγκιπας Αλέξανδρος Α΄.

Κατά τη διάρκεια της ύπαρξής του το Βασίλειο κυβερνήθηκε από δύο δυναστείες: τον Οίκο των Ομπρένοβιτς και τον Οίκο των Καραγεώργεβιτς. Ο Βασιλιάς Μίλαν Ομπρένοβιτς κυβέρνησε από τις 6 Μαρτίου 1882 έως τις 6 Μαρτίου 1889, όταν παραιτήθηκε από το θρόνο. Τον διαδέχθηκε ο γιος του, Αλέξανδρος Ομπρένοβιτς, που κυβέρνησε από τις 6 Μαρτίου 1889 έως τις 11 Ιουνίου 1903, όταν δολοφονήθηκε από ομάδα αξιωματικών. Η σφαγή του βασιλικού ζεύγους (του βασιλιά και της Βασίλισσας Ντράγκα) από τη "Μαύρη Χείρα" συγκλόνισε την Ευρώπη. Ανοιξε όμως το δρόμο για τους απογόνους του Καραγεώργη, που θεωρείται από τους Σέρβους σε όλα τα Βαλκάνια ως ο άνθρωπος που αποτίναξε τον τουρκικό ζυγό, να επιστρέψουν στον θρόνο. Ο Πέτρος Καραγεώργεβιτς αρχικά ήταν απρόθυμος να δεχτεί το στέμμα, αηδιασμένος όπως ήταν από το πραξικόπημα. Ωστόσο τελικά αποδέχθηκε και ήταν ηγεμόνας του Βασιλείου από 15 Ιουνίου 1903 έως την 1η Δεκεμβρίου 1918, την ημέρα που ανακηρύχθηκε το Βασίλειο των Σέρβων, Κροατών και Σλοβένων .

Πορτραίτο	Όνομα	Γέννηση	Θάνατος	Βασιλιάς από	Βασιλιάς έως
	Μίλαν Ομπρένοβιτς	22/8/1854	11/2/1901	6/3/1882	6/3/1889
	Αλέξανδρος Ομπρένοβιτς	14/8/1876	11/6/1903	6/3/1889	11/6/1903
	Πέτρος Καραγιώργεβιτς	29/6/1844	16/8/1921	11/6/1903	1/12/1918

Οι μεγαλύτερες πόλεις της Σερβίας ήταν (με πληθυσμούς περί το 1910–1912):

Πόλη	Πληθυσμός 1910-1912	Σημειώσεις	Κράτος στο οποίο ανήκει σήμερα η πόλη
Βελιγράδι (μαζί με τα προάστια, εξαιρούνταν το Βόρειο Βελιγράδι, το οποίο ανήκε τότε στην Αυστροουγγαρία)	100.000	Η μεγαλύτερη πόλη, το διοικητικό κέντρο, και πρωτεύουσα του τότε Βασιλείου της Σερβίας (σήμερα πρωτεύουσα της σημερινής Σερβίας)	Σερβία
Πρίζρεν	60.000	Αναφέρονταν στους χάρτες και ως Πρισρένη, πόλη με κατά πλειοψηφία Αλβανικό πληθυσμό	Κοσσυφοπέδιο
Μπίτολα	54.000	Αναφέρονταν στους χάρτες και ως Μοναστήρι, ειδικότερα από τους Έλληνες	Βόρεια Μακεδονία
Σκόπια	50.000	Σημερινή πρωτεύουσα της Βόρειας Μακεδονίας	Βόρεια Μακεδονία
Νις	25.000	Αναφέρονταν παλαιότερα στους χάρτες (ειδικότερα στους Ελληνικούς) και ως Νίσσα ή Ναϊσσός	Σερβία
Βέλες	24.000	Αναφέρονταν παλαιότερα από τους Έλληνες και με τις ονομασίες Βελεσά και Βελισσός, οι Γιουγκοσλάβοι αργότερα μετονομάσαν την πόλη σε Τίτοβ Βέλες	Βόρεια Μακεδονία
Πρίστινα	20.000	Σημερινή πρωτεύουσα, και διοικητικό κέντρο του Κοσσυφοπεδίου, πόλη με κατά πλειοψηφία Αλβανικό πληθυσμό	Κοσσυφοπέδιο
Πρίλεπ	20.000	Αναφέρονταν παλαιότερα από τους Έλληνες και με τις ονομασίες Πρίλαπος, Περλεπές και Πριλέπια	Βόρεια Μακεδονία
Κραγκούγιεβατς	18.500	Αργότερα, οι Γιουγκοσλάβοι, μετέτρεψαν την πόλη αυτή, σε βιομηχανικό κέντρο, ιδρύοντας την αυτοκινητοβιομηχανία Zastava	Σερβία
Οχρίδα	18.000		Βόρεια Μακεδονία
Λέσκοβατς	14.300		Σερβία
Τέτοβο	14.000	Πόλη με κατά πλειοψηφία Αλβανικό πληθυσμό	Βόρεια Μακεδονία
Ποζάρεβατς	13.600		Σερβία
Σάμπατς	12.800		Σερβία
Μιτρόβιτσα	12.000	Πόλη με κατά πλειοψηφία Σερβικό πληθυσμό, αν και σήμερα ανήκει στο Κόσοβο	Κοσσυφοπέδιο
Βράνιε	10.500		Σερβία
Πίροτ	10.000	Στην πόλη παλαιότερα ζούσαν και αρκετοί Βούλγαροι	Σερβία

• 
  Η Σερβία το 1882–1912
• 
  Η Βραχύβια εδαφική επέκταση της Σερβίας το 1912 , μετά τον Α΄ Βαλκανικό Πόλεμο
• 
  Η Σερβία στα μέσα του 1913
• 
  Η εδαφική επέκταση της Σερβίας 1913 - 1915 , μετά τον Β΄ Βαλκανικό Πόλεμο
• 
  Η Σερβία το 1918

• Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Kingdom of Serbia στο Wikimedia Commons