Κεντρικές ρωσικές διάλεκτοι
Οι κεντρικές ρωσικές διάλεκτοι ή διάλεκτοι της Μέσης Ρωσίας (ρωσ. среднерусские говоры, αγγλ. central russian dialects) ανήκουν στις βασικές ομάδες των διαλέκτων της ρωσικής γλώσσας. Προέρχονται από τις διαλέκτους της Βόρειας Ρωσίας, ωστόσο, εμπεριέχουν πολλά χαρακτηριστικά στοιχεία διαλέκτων της Νότιας Ρωσίας.[3][4] Μέρος των διαλέκτων αυτών αποτέλεσε τη βάση για το σχηματισμό της ρωσικής λογοτεχνικής γλώσσας.[3][5]
Οι κεντρικές ρωσικές διάλεκτοι έχουν ιδιαίτερη αξία στη ρωσική διαλεκτολογία. Δε θεωρούνται ισοδύναμες με άλλες διαλέκτους της ρωσικής γλώσσας, καθώς δεν έχουν τα δικά τους γλωσσικά χαρακτηριστικά που να καλύπτουν ολόκληρη την επικράτειά τους, αλλά συνδυάζουν μόνο μερικά στοιχεία από τις βορειορωσικές και τις νοτιορωσικές διαλέκτους.[3] Έτσι, δε αποτελούν ένα ενιαίο σύνολο, γιατί θεωρούνται ότι σχηματίζουν μεταξύ των δύο διαλεκτικών ομάδων, μεταβατικές (διαζωνικές) διαλέκτους.[4][2][6]
Η γεωγραφική περιοχή των διαλέκτων της Κεντρικής Ρωσίας χωρίζεται σε δύο μέρη, στη δυτική και στην ανατολική που περιέχουν τις δυτικές και τις ανατολικές διαλέκτους. Γενετικά ανήκουν σε διαφορετικές διαλέκτους της παλαιάς ρωσικής γλώσσας, διαφέρουν σημαντικά μεταξύ τους, και οι εσωτερικές τους υποδιαιρέσεις έχουν ετερογενή χαρακτηριστικά στοιχεία, συμπεριλαμβανομένων των διαφορών στο πιο σημαντικό για τη ρωσική διάλεκτο κομμάτι, που είναι ο άτονος φωνητισμός.[3][4] Οι ομιλητές των διαλέκτων της Κεντρικής Ρωσίας είναι κυρίως κάτοικοι αγροτικών περιοχών, η ομιλία των περισσοτέρων εκ των οποίων επηρεάζεται, σε διάφορους βαθμούς, από τη λογοτεχνική γλώσσα.[5]
Τα βασικά γλωσσικά χαρακτηριστικά στοιχεία των κεντρικών ρωσικών διαλέκτων περιλαμβάνουν τον αποφρακτικό-εκρηκτικό σχηματισμό του οπίσθιου φωνητικού ήχου ομιλίας ''γ'' (βορειορωσική γραμμή) (ή αλλιώς προφορά συμφώνου ''γ'') και τη μη διάκριση των φωνηέντων στις δεύτερες προεντεταμένες και μετα-στρεφόμενες συλλαβές μετά τα σκληρά σύμφωνα (νοτιορωσική γραμμή), κάτι το οποίο αποτελεί χαρακτηριστικό στοιχείο του λογοτεχνικού κανόνα.[3]
Επίσημη διάλεκτος
Η επίσημη διάλεκτος, η οποία χρησιμοποιείται στη χώρα είναι αυτή της Μόσχας, η οποία προέρχεται από τις κεντρικές ρωσικές διαλέκτους.
Η διάλεκτος της Μόσχας, όπως λέγεται, χρησιμοποιήθηκε αρχικά από εύπορους πολίτες, δηλαδή από τον αστικό πληθυσμό της Μόσχας μέχρι τον 20ο αιώνα, όταν η κυβέρνηση πρότεινε και ενθάρρυνε τη χρήση της διάλεκτου σε εθνικό επίπεδο. Αργότερα, αυτή η τυποποιημένη διάλεκτος ενσωματώθηκε στο εθνικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα και διδάχθηκε στους ξένους ως δεύτερη γλώσσα.
Η χρήση της επίσημης διαλέκτου ρυθμίζεται από το Ινστιτούτο Ρωσικής Γλώσσας, το οποίο υπάγεται στη δικαιοδοσία της Ρωσικής Ακαδημίας των Επιστημών.[8]
Γεωγραφική περιοχή
Η επικράτεια του πρωτογενούς σχηματισμού των κεντρικών ρωσικών διαλέκτων, η οποία βρίσκεται στην Παλαιά Ρωσία του 16 αιώνα πριν από τις ανατολικές κατακτήσεις του Ιβάν Δ' της Ρωσίας (του Τρομερού), αποτελείται από τις πλήρως ή μερικώς σύγχρονες περιφέρειες (ρωσ. οбласти, αγγλ. regions), οι οποίες είναι: Μόσχα, Τβερ, Βλαντιμίρ, Ιβάνοβο, Ψκόφ, Νόβγκοροντ, Αγία Πετρούπολη, Νίζνι Νόβγκοροντ, Γιαροσλάβλ (στο Ροστόφ), Ριαζάν (στο Κασίμοφ) και ο θύλακας του Τσούκλομα.
Η επικράτεια του δευτερογενούς σχηματισμού των διαλέκτων αυτών, όπου οι Ρώσοι εγκαταστάθηκαν μετά τον 16 αιώνα, περιλαμβάνει το μεγαλύτερο μέρος της περιοχής νοτιοανατολικά της Μόσχας, δηλαδή το μεσαίο και χαμηλότερο τμήμα του Βόλγα, την περιοχή γύρω από τα Ουράλια Όρη, καθώς και τη Σιβηρία και την Άπω Ανατολή. Περιλαμβάνει επίσης τη σύγχρονη Αγία Πετρούπολη, της οποίας η διάλεκτος είναι αρκετά κοντά στην επίσημη διάλεκτο (standard russian), η οποία προέρχεται από τις κεντρικές ρωσικές διαλέκτους.
Ταξινόμηση
Υπάρχουν δύο τύποι εσωτερικής διαφοροποίησης των διαλέκτων της Κεντρικής Ρωσίας. Ο πρώτος βασίζεται στις μεθόδους της γλωσσικής γεωγραφίας (ταξινόμηση της περιοχής),[3] και ο δεύτερος βασίζεται σε τυπολογικά πρότυπα (δομική-τυπολογική ταξινόμηση).[9] Η πιο γνωστή και διαδεδομένη είναι η πρώτη ταξινόμηση.[3]
Οι κύριες ομάδες των διαλέκτων της Κεντρικής Ρωσίας είναι:
- Η ομάδα διαλέκτων του Πσκόβ
- Η δυτική ομάδα διαλέκτων
- Η ανατολική ομάδα διαλέκτων
Η ομάδα διαλέκτων του Πσκόβ είναι μια μεταβατική ομάδα για τις διαλέκτους της Λευκορωσίας, ενώ η δυτική και η ανατολική ομάδες είναι μεταβατικές για τις διαλέκτους της Νότιας Ρωσίας.[2]