Κόνιτσα

Η οικονομία της Κόνιτσας βασιζόταν παραδοσιακά περισσότερο στη γεωργία παρά στη δασοκομία ^[2]. Ο αγροτικός τομέας εντούτοις είχε παρακμάσει σταθερά από το 1970 μέχρι σήμερα γεγονός που ωθούσε τον πληθυσμό σταθερά σε επαγγέλματα του τριτογενή τομέα.

Ο κλάδος της οικοδομικής δραστηριότητας αναπτύχθηκε σταθερά, ενώ γνώρισε έκρηξη μετά τον σεισμό του 1996 ^[3] στην περιοχή, ανάπτυξη που υποβοηθήθηκε και από την αθρόα προσέλευση μεταναστών από τη γειτονική Αλβανία που προσέφεραν άφθονα εργατικά χέρια στον κλάδο των κατασκευών.

Στις μέρες μας αποτελεί και τουριστικό προορισμό.

Στη Μέση Περίοδο του Χαλκού (2100 π.Χ. - 1800 π.Χ.) στην περιοχή της Κόνιτσας κατοικούσε πληθυσμός που μιλούσε την Πρωτοελληνική γλώσσα. Στην κλασική αρχαιότητα κατοικούσαν στην περιοχή οι Μολοσσοί, το σημαντικότερο από τα φύλλα της Ηπείρου. Ο Πύρρος της Ηπείρου οικοδόμησε μια μεγάλη σειρά από φρούρια σε στρατηγικές τοποθεσίες. Η πόλη της Κόνιτσας καταγράφεται για πρώτη φορά στο Χρονικό των Ιωαννίνων (1380), το Δεσποτάτο της Ηπείρου ενίσχυσε σημαντικά σύμφωνα με το Χρονικό το κάστρο της πόλης για να το προστατεύσει από επιθέσεις.^[4] Η Οθωμανική αυτοκρατορία κατέλαβε την πόλη τον 15ο αιώνα και την ενσωμάτωσε στο Σαντζάκιο των Ιωαννίνων.^[5][6] Την πόλη κυβερνούσε ένας Καζάς σύμφωνα με την απογραφή (1882) είχε 16.570 κατοίκους, 15.838 ανήκαν στην Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία, 1.429 Μουσουλμάνοι και 3 Εβραίοι.^[7][8]Στην Οθωμανική περίοδο πολλοί τοπικοί Έλληνες γαιοκτήμονες ασπάστηκαν το Ισλάμ για να διατηρήσουν τα προνόμια τους, σχημάτισαν μια ισχυρή κοινότητα στο πάνω μέρος της πόλης που κατοικούσαν οι χριστιανοί.^[9] Οι χριστιανοί ήταν πλειοψηφία στο άνω μέρος της πόλης, στο κάτω ζούσαν Μουσουλμάνοι που ήταν Αλβανοί φυγάδες από περιοχές που ανήκουν σήμερα στην Αλβανία, έγιναν εργάτες γης. Η Ελληνική γλώσσα ήταν η βασική γλώσσα στην πλειοψηφία των κατοίκων, σε χριστιανούς και μουσουλμάνους.^[10][11] Τον 18ο αιώνα άνοιξε ένα Ελληνικό σχολείο υπό τη διοίκηση του Γεωργίου Μόστρα, μαθητή του Μπαλάνου Βασιλόπουλου. Η Ελληνική εκπαίδευση άνθισε σε μεγάλο βαθμό στις αρχές του 20ου αιώνα (1906), ο Καζάς της Κόνιτσας είχε 31 σχολεία και 1.036 μαθητές.^[12] Η λειτουργία του Ελληνικού σχολείου είχε διακοπεί σε ταραγμένες εποχές που κυβερνούσε ο Αλή Πασάς, αμέσως μετά το άνοιξε ξανά ο Κοσμάς ο Θεσπρωτός, μαθητής του Αθανάσιου Ψαλίδα.^[13]

Στην Ελληνική Επανάσταση του 1821 δημιουργήθηκε μια ξεχωριστή Ελληνική ταυτότητα απέναντι στους μουσουλμάνους.^[14] Στα τέλη του 19ου αιώνα και τις αρχές του 20ου αιώνα ο Τεκκές της Κόνιτσας και πολλοί Αλβανοί Μπεκτασήδες έγιναν ο πολιτιστικός πυρήνας για τη δημιουργία του Αλβανικού εθνικισμού μέσα στην Οθωμανική αυτοκρατορία. Την περίοδο αυτή άκμασαν στην Κόνιτσα πολλές προσωπικότητες που δημιούργησαν τον Αλβανικό εθνικισμό όπως ο Φαΐκ Κόνιτσα και ο Μεχμέτ Κόνιτσα.^[15] Την Ελληνική γλώσσα τη μιλούσαν όλοι Έλληνες και Αλβανοί, μόνη εξαίρεση οι υψηλόβαθμοι Οθωμανοί αξιωματούχοι.^[16] Οι Έλληνες έδειχναν μεγάλη ανοχή στα κινήματα Αλβανικού εθνικισμού, αυτό τα βοήθησε να γιγαντώσουν.^[17] Το 1856 η πόλη είχε μουσουλμανική πλειοψηφία 56%, στα τέλη του 19ου αιώνα είχε 7.000 κατοίκους, 4.000 Χριστιανοί και 3.000 Μουσουλμάνοι.^[18]Η Κόνιτσα ήταν μια μικρή πόλη με 800 κατοικίες (1924), οι 200 από αυτές ήταν Αλβανικές ή Τούρκικες.^[19] Στην ανταλλαγή των πληθυσμών (1923) τα 2/3 των μουσουλμάνων θεωρήθηκαν Τούρκοι και έφυγαν για την Τουρκία (1925), άλλοι πήγαν Αλβανία, στην Κόνιτσα μεταφέρθηκαν 1.000 χριστιανοί από την Καππαδοκία.^{[20][21][22][23]} Όταν ξέσπασε ο Ελληνικός εμφύλιος πόλεμος (1946–1949) η πόλη έγινε πεδίο μάχης, οι κομμουνιστές προσπάθησαν να καταλάβουν την πόλη χωρίς επιτυχία.^[24] Στη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου καταστράφηκαν όλες οι κατοικίες που ζούσαν οι μουσουλμάνοι στην Κόνιτσα.^[25] Οι κομμουνιστές βρήκαν την ευκαιρία να αποσυρθούν στη Λαϊκή Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Αλβανίας, εξαπέλυσαν επιθέσεις στην Κόνιτσα αλλά αποκρούστηκαν από τον Ελληνικό στρατό.^[26] Στη δεκαετία του 1950 η Κόνιτσα είχε 70 μουσουλμανικές οικογένειες, σταδιακά εξαφανίστηκαν είτε λόγω μεταστροφής στον χριστιανισμό, είτε λόγω μετανάστευσης.^[27][28]

Η εξέλιξη του πληθυσμού της Κόνιτσας έχει ως εξής:

• Χάμκω (αλβανικά: Εsmihan Hanim, 1725 - 1792) ήταν η μητέρα του Αλή Πασά των Ιωαννίνων.
• Παναγιώτης Χατζηνίκος (1709-1796)^[29], ευεργέτης
• Φαΐκ Κόνιτσα (1875-1942), Αλβανός συγγραφέας και πολιτικός.
• Μεχμέτ Κόνιτσα (1881-1948), Αλβανός πολιτικός.
• Κωνσταντίνος Δόβας (1898-1973), στρατιωτικός και υπηρεσιακός πρωθυπουργός.
• Γιαννάκης Πάτσος (1914-1991), Αλβανός γλύπτης.
• Γιάννης Λυμπερόπουλος (1921-2009)^[30], δικηγόρος και συγγραφέας.
• Αθανάσιος Φαρμάκης^[31], οπλαρχηγός του Βορειοηπειρωτικού Αγώνα.
• Ιωσήφ Ριτσάνης^[32], οπλαρχηγός του Βορειοηπειρωτικού Αγώνα.
• Ελευθέριος Οικονόμου (1956)^[33], αντιστράτηγος της ΕΛ.ΑΣ. κι υπηρεσιακός υπουργός.

• Η Μάχη της Κόνιτσας 1947-48

• Άρθρο της Καθημερινής για την Κόνιτσα, στις 15/5/2009^{[νεκρός σύνδεσμος]}

• Δήμος Κόνιτσας
• Πληροφορίες για την Κόνιτσα και τα χωριά της
• Ισοτοπική υδρολογική έρευνα ευρύτερης περιοχής Κόνιτσας
• Τα μαστοροχώρια της Κόνιτσας: Τέχνη και τεχνική (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)
• Τα μαστοροχώρια της Κόνιτσας: Το παρόν-οι μνήμες (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)
• Τα μαστοροχώρια της Κόνιτσας: Το ταξίδι-το μπουλούκι (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)
• Κονιτσοχώρια (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)