Μαινάκη
Η Μαινάκη αναφέρεται ως αρχαία ιωνική αποικία στη Βαιτική, στη σημερινή νότιο Ισπανία, η δυτικότερη πόλη που ίδρυσαν οι Φωκαείς της Μικράς Ασίας.[1] Ωστόσο, αμφισβητείται αν υπήρξε πράγματι ελληνικός οικισμός.
| Μαινάκη | |
|---|---|
  Μαινάκη | |
| Χώρα | Ισπανία |
Το ελληνικό αποικιακό δίκτυο στη Δυτ. Μεσόγειο
Η Μαινάκη, η ταύτιση της οποίας με τη Μάλαγα υπήρξε και είναι ένα ερωτηματικό για τους επιστήμονες, συσχετίζεται με το ευρύ ελληνικό δίκτυο λιμανιών στη δυτικά της Μασσαλίας Μεσογείου. Οι οικισμοί αυτοί, που σχεδόν στο σύνολό τους είχαν συσταθεί από τους Φωκαείς, δεν ήταν μεγάλοι και πρακτικά επρόκειτο απλά για εμπορικούς σταθμούς.[2] Οι σταθμοί δεν ήταν κανονικές αποικίες και, πιθανότατα, οι περισσότεροι δεν είχαν μόνιμο χαρακτήρα, αλλά λειτουργούσαν όσο υπήρχε εμπορική κίνηση που έπρεπε να εξυπηρετηθεί.[3]
Οι αρχαίοι συγγραφείς
Η Μαινάκη θεωρείται πως είχε κτιστεί περί τον 6ο π.Χ. αιώνα ως διαμετακομιστικό κέντρο, για τη διευκόλυνση του εμπορίου με την Ταρτησσό[4] (αρχαία πόλη στις εκβολές του Γουαδαλκιβίρ). Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, οι Φωκαείς είχαν κερδίσει την εμπιστοσύνη του μακροβιώτατου βασιλιά των Ταρτησσίων Αργανθώνιου και με τα χρήματα που έλαβαν από αυτόν μπόρεσαν και τείχισαν καλά την πόλη τους στην Ιωνία, πριν την πολιορκήσει ο Άρπαγος, ο Μήδος στρατηγός του βασιλιά των Περσών Κύρου.[5] Οι ανταγωνιστές Καρχηδόνιοι κατέστρεψαν τη Μαινάκη τον 5ο π.Χ. αιώνα.[4]
Ο γεωγράφος του 2ου-1ου π.Χ. αιώνα Ψευδο-Σκύμνος, ανέφερε -αντλώντας πιθανόν πληροφορίες από τον αρχαιότερο γεωγράφο Εύφορο (4ος αι. π.Χ.)- ότι η Μαινάκη είχε ιδρυθεί από κατοίκους της Μασσαλίας και ότι ήταν η δυτικότερη ελληνική αποικία πριν τις Ηράκλειες στήλες.[6] Ο γεωγράφος Στράβων ανέφερε ότι στις μέρες του σώζονταν μόνο ορισμένα ίχνη της Μαινάκης.[1]
Σύγχρονες αποτιμήσεις
Σύμφωνα με τους Αντόνιο Τοβάρ (Iberische Landeskunde: die Völker und die Städte des antiken Hispanien, A΄, 1974) και Pierre Sillières (Les voies de communications de l'Hispanie méridionale, 1990), η θέση της Μαινάκης βρισκόταν ίσως στο ύψωμα Cerro del Peñón, ή στο Torre del Mar, δηλαδή κοντά στις εκβολές του ποταμού Βέλες, στην παράλια περιοχή της σημερινής πόλης Μπέλεθ-Μάλαγα.[7]Η τοποθεσία αυτή είναι κοντά με την Los Toscanos που δέχεται και ο Hans Georg Niemeyer (στο «Auf der Suche nach Mainake», Historia: Zeitschrift für alte Geschichte 29 [1980]), ο οποίος τη θεωρεί φοινικική αποικία και πιστεύει πως αντιστοιχεί στη Μαινάκη, όπως αναφέρει τη θέση της στην Ora maritima ο Αβιηνός (4ος αι.), περιγράφοντας δίπλα της μια λιμνάζουσα περιοχή.[8]
Ο Λατίνος Αβιηνός είναι η κύρια γραπτή πηγή για την ιστορία του φοινικικού και ελληνικού αποικισμού της Ιβηρικής κατά την αρχαιότητα. Φαίνεται, μάλιστα, ότι στηρίχτηκε πολύ σε ανώνυμο κείμενο (περίπλου), γραμμένο στην ελληνική γλώσσα περί το 525 π.Χ., που έδινε πληροφορίες για πόλεις και λιμάνια που είχαν πλέον ξεχαστεί τον 4ο αιώνα.[9] Ο Στράβων, την εποχή του οποίου επιβίωνε μια ιστορία σύμφωνα με την οποία η Μαινάκη ήταν η Μάλακα, δηλ. η σημερινή Μάλαγα, αμφέβαλε για την ορθότητα της ταύτισης, τοποθετώντας τη Μαινάκη ανατολικότερα. Η νεότερη έρευνα έχει δείξει, επιπλέον, ότι ορισμένες πηγές του Στράβωνα ήταν αναξιόπιστες, αφού αναφέρει ελληνικές αποικίες σε τοποθεσίες που δεν υπήρξαν ποτέ.[10]
Γενικά, η συγκριτική μελέτη των αρχαίων πηγών για την Μαινάκη, μαζί και του Ηροδότου, δείχνει προς την κατεύθυνση ότι, όπως και σε άλλες περιπτώσεις στην Ιβηρική (π.χ. το Ημεροσκοπείον), επρόκειτο για αρχαία ελληνικά τοπωνύμια, που όμως είχαν αντιστοιχηθεί από τους Έλληνες ναυτικούς σε προγενέστερα, ηχητικά παραπλήσια, τα οποία είχαν φοινικική προέλευση ή και τοπική. Η ύπαρξη αυτών των ελληνικών ονομασιών όμως, τα οποία χρησίμευαν σαν σημάδια σε χάρτες στη ναυσιπλοΐα, δε θεωρείται ως ένδειξη ότι υπήρχαν εκεί αναγκαστικά και ελληνικοί οικισμοί, ιδίως σε περιοχές που η αρχαιολογική σκαπάνη έχει φέρει στο φως πολλούς φοινικικούς οικισμούς.[11] Σύμφωνα με την αρχαιολόγο και ιστορικό Maria Eugenia Aubet (του Πανεπιστήμιο Πονπέου Φάβρα της Βαρκελώνης) τα διάφορα αντικρουόμενα στοιχεία, γραπτά κείμενα και αρχαιολογικά ευρήματα, γύρω από τη «θρυλική» Μαινάκη, αποκτούν μια λογική ερμηνεία, εφόσον γίνει αποδεκτό πως η πόλη υπήρξε φοινικική αποικία του 8ο π.Χ. αι., πάνω στην τότε νησίδα (Cerro de) Villar στις εκβολές Γκουαδαλόρθε, στον κόλπο της Μάλαγας, 4 χλμ. μακριά από το λιμάνι της Μάλακας. Η αποικία, σύμφωνα με αυτήν τη θεωρία, εγκαταλήφθηκε ή ερήμωσε για άγνωστους λόγους γύρω στο 600-570 π.Χ., εποχή που συμπίπτει και με τη σημαντική ανάπτυξη της γειτονικής Μάλακας.[12]