Οικονομική απελευθέρωση
| Το λήμμα πιθανόν να περιλαμβάνει πληροφορίες που αποτελούν πρωτότυπη έρευνα, που δεν έχουν προηγουμένως δημοσιευτεί ή δεν έχουν ελεγχθεί από ειδικούς. |
| Αυτό το λήμμα χρειάζεται επιμέλεια ώστε να ανταποκρίνεται σε υψηλότερες προδιαγραφές ορθογραφικής και συντακτικής ποιότητας ή μορφοποίησης. Αίτιο: πιθανά, λανθασμένος τίτλος Για περαιτέρω βοήθεια, δείτε τα λήμματα πώς να επεξεργαστείτε μια σελίδα και τον οδηγό μορφοποίησης λημμάτων. |
Η οικονομική απελευθέρωση είναι η μείωση των κυβερνητικών κανονισμών και περιορισμών σε μια οικονομία με αντάλλαγμα τη μεγαλύτερη συμμετοχή ιδιωτικών φορέων. Στην πολιτική, το δόγμα συνδέεται με τον κλασικό φιλελευθερισμό και το νεοφιλελευθερισμό. Η απελευθέρωση εν συντομία είναι «η άρση των ελέγχων» για την ενθάρρυνση της οικονομικής ανάπτυξης.[1]
Πολλές χώρες κυνήγησαν και ακολούθησαν το δρόμο της οικονομικής απελευθέρωσης στη δεκαετία του 1980, του 1990 και στον 21ο αιώνα, με δεδηλωμένο στόχο τη διατήρηση ή την αύξηση της ανταγωνιστικότητάς τους ως επιχειρηματικά περιβάλλοντα. Οι πολιτικές απελευθέρωσης μπορεί ή συχνά να περιλαμβάνουν μερική ή πλήρη ιδιωτικοποίηση κρατικών ιδρυμάτων και κρατικών περιουσιακών στοιχείων, μεγαλύτερη ευελιξία στην αγορά εργασίας, χαμηλότερους φορολογικούς συντελεστές για τις επιχειρήσεις, λιγότερους περιορισμούς τόσο στο εγχώριο όσο και στο ξένο κεφάλαιο, τις ανοιχτές αγορές, κ.λπ. Υποστηρίζοντας την απελευθέρωση, ο πρώην πρωθυπουργός της Βρετανίας, Τόνι Μπλερ, έγραψε ότι: «Η επιτυχία θα πάει σε εκείνες τις εταιρείες και τις χώρες που προσαρμόζονται γρήγορα, αργούν να παραπονεθούν, είναι ανοιχτές και πρόθυμες να αλλάξουν. Το καθήκον των σύγχρονων κυβερνήσεων είναι να διασφαλίσουν ότι οι χώρες μας μπορούν να ανταποκριθούν σε αυτήν την πρόκληση».[2]
Στις αναπτυσσόμενες χώρες, η οικονομική απελευθέρωση αναφέρεται περισσότερο στην απελευθέρωση ή το περαιτέρω «άνοιγμα» των αντίστοιχων οικονομιών τους σε ξένα κεφάλαια και επενδύσεις. Τρεις από τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες αναπτυσσόμενες οικονομίες σήμερα, η Βραζιλία, η Κίνα και η Ινδία, έχουν επιτύχει ταχεία οικονομική ανάπτυξη τα τελευταία χρόνια ή δεκαετίες, εν μέρει, από την «απελευθέρωση» των οικονομιών τους σε ξένο κεφάλαιο.[3]
Σε πολλές χώρες στις μέρες μας, ιδιαίτερα σε αυτές του τρίτου κόσμου, αναμφισβήτητα δεν δόθηκε άλλη επιλογή από το να «ελευθερώσουν» τις οικονομίες τους (ιδιωτικοποιούν βασικές βιομηχανίες σε ξένη ιδιοκτησία) ώστε να παραμείνουν ανταγωνιστικές στην προσέλκυση και διατήρηση τόσο των εγχώριων όσο και των ξένων επενδύσεών τους. Αυτό αναφέρεται ως παράγοντας TINA, που σημαίνει «There is no alternative» («Δεν υπάρχει εναλλακτική»). Για παράδειγμα, στην Κίνα μετά την Πολιτιστική Επανάσταση, εισήχθησαν μεταρρυθμίσεις[4] και το 1991, η Ινδία δεν είχε άλλη επιλογή από το να εφαρμόσει οικονομικές μεταρρυθμίσεις.[5] Ομοίως, στις Φιλιππίνες, οι επίμαχες προτάσεις για την Αλλαγή του Χάρτη περιλαμβάνουν την τροποποίηση των οικονομικά περιοριστικών διατάξεων του Συντάγματός τους του 1987.[6]
Με αυτό ως μέτρο, το αντίθετο μιας απελευθερωμένης οικονομίας είναι οικονομίες όπως η οικονομία της Βόρειας Κορέας με το «αυτοδύναμο» οικονομικό τους σύστημα που είναι κλειστό στο εξωτερικό εμπόριο και τις επενδύσεις (βλ. αυτάρκεια). Ωστόσο, η Βόρεια Κορέα δεν είναι εντελώς ξεχωριστή από την παγκόσμια οικονομία, καθώς συναλλάσσεται ενεργά με την Κίνα, μέσω του Ταντούνγκ, ενός μεγάλου συνοριακού λιμανιού και λαμβάνει βοήθεια από άλλες χώρες με αντάλλαγμα την ειρήνη και τους περιορισμούς στο πυρηνικό τους πρόγραμμα.[7][8] Ένα άλλο παράδειγμα είναι οι πλούσιες σε πετρέλαιο χώρες όπως η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, οι οποίες δεν βλέπουν την ανάγκη να ανοίξουν περαιτέρω τις οικονομίες τους σε ξένα κεφάλαια και επενδύσεις, καθώς τα αποθέματα πετρελαίου τους παρέχουν ήδη τεράστια κέρδη από τις εξαγωγές.
Η υιοθέτηση των οικονομικών μεταρρυθμίσεων καταρχήν και στη συνέχεια η ανατροπή ή η διατήρησή τους είναι συνάρτηση ορισμένων παραγόντων, η παρουσία ή η απουσία των οποίων θα καθορίσει το αποτέλεσμα. Ο Σάρμα (2011) εξηγεί όλους αυτούς τους παράγοντες και προβάλλει μια θεωρία λεκτικής κυριαρχίας για να επεξηγήσει τον αιτιακό μηχανισμό. Η θεωρία υποστηρίζει ότι οι οικονομικές μεταρρυθμίσεις γίνονται βιώσιμες όταν οι συνθήκες λόγου που επικρατούν στην κοινωνία αντιστρέφονται στο υπάρχον παράδειγμα υπό εξαιρετικές συνθήκες. Χρησιμοποιώντας την περίπτωση της Ινδίας, καταδεικνύει ότι οι οικονομικές μεταρρυθμίσεις έγιναν βιώσιμες μετά το 1991 λόγω της κυριαρχίας του λόγου υπέρ της φιλελευθεροποίησης μετά το 1991. Δείχνει ότι οι οκτώ παράγοντες, οι οποίοι ευθύνονται για τη δημιουργία συνθηκών λόγου υπέρ των οικονομικών μεταρρυθμίσεων, επικράτησαν στην Ινδία στο περιβάλλον λειτουργίας μετά το 1991. Οι οκτώ παράγοντες είναι: η κυρίαρχη άποψη των διεθνών διανοουμένων, οι ενδεικτικές περιπτώσεις χωρών, ο εκτελεστικός προσανατολισμός, η πολιτική βούληση, ο βαθμός και τα αντιληπτά αίτια της οικονομικής κρίσης, οι στάσεις από την πλευρά των δωρητών και τα αντιληπτά αποτελέσματα των οικονομικών μεταρρυθμίσεων. Με άλλα λόγια, η Θεωρία της Λογιστικής Κυριαρχίας της Οικονομικής Μεταρρύθμισης της Βιωσιμότητας υποστηρίζει ότι, εκτός εάν οι εκλογικές περιφέρειες υπέρ της φιλελευθεροποίησης κυριαρχούν στον αναπτυξιακό λόγο, οι οικονομικές μεταρρυθμίσεις, που ξεκινούν υπό τις ανάγκες της κρίσης και προϋποθέσεων, ή πραγματοποιούνται από ένα πεπεισμένο στέλεχος με ή χωρίς το ερέθισμα μια κρίση, θα αντιστραφεί. Η θεωρία του συγγραφέα είναι αρκετά γενικεύσιμη και μπορεί να εφαρμοστεί στις αναπτυσσόμενες χώρες που έχουν εφαρμόσει οικονομικές μεταρρυθμίσεις τη δεκαετία του 1990, π.χ. η Ρωσία στην εποχή του Γέλτσιν.[9]
Απελευθέρωση των υπηρεσιών στον αναπτυσσόμενο κόσμο
Πιθανά οφέλη
Ο τομέας των υπηρεσιών είναι ίσως ο πιο απελευθερωμένος από τους τομείς. Η απελευθέρωση προσφέρει την ευκαιρία στον τομέα να ανταγωνιστεί διεθνώς, συμβάλλοντας στην αύξηση του ΑΕΠ και δημιουργώντας συνάλλαγμα. Ως εκ τούτου, οι εξαγωγές υπηρεσιών αποτελούν σημαντικό μέρος των αναπτυξιακών στρατηγικών πολλών αναπτυσσόμενων χωρών. Οι υπηρεσίες πληροφορικής της Ινδίας έχουν γίνει ανταγωνιστικές παγκοσμίως, καθώς πολλές εταιρείες έχουν αναθέσει ορισμένες διοικητικές λειτουργίες σε χώρες όπου το κόστος (ιδίως οι μισθοί) είναι χαμηλότερο. Επιπλέον, εάν οι πάροχοι υπηρεσιών σε ορισμένες αναπτυσσόμενες οικονομίες δεν είναι αρκετά ανταγωνιστικοί για να επιτύχουν στις παγκόσμιες αγορές, οι υπερπόντιες εταιρείες θα προσελκυστούν να επενδύσουν, φέρνοντας μαζί τους διεθνείς «βέλτιστες πρακτικές» και καλύτερες δεξιότητες και τεχνολογίες.[10] Η είσοδος ξένων παρόχων υπηρεσιών μπορεί να είναι θετική αλλά και αρνητική εξέλιξη. Για παράδειγμα, μπορεί να οδηγήσει σε καλύτερες υπηρεσίες για τους εγχώριους καταναλωτές, να βελτιώσει την απόδοση και την ανταγωνιστικότητα των εγχώριων παρόχων υπηρεσιών, καθώς και να προσελκύσει απλώς ΑΞΕ /ξένα κεφάλαια στη χώρα. Στην πραγματικότητα, ορισμένες έρευνες δείχνουν ότι μια μείωση κατά 50% των φραγμών στο εμπόριο υπηρεσιών σε μια περίοδο 5 έως 10 ετών θα δημιουργούσε παγκόσμια κέρδη στην οικονομική ευημερία περίπου 250 δισεκατομμυρίων $ ετησίως.[10]
Πιθανοί κίνδυνοι απελευθέρωσης του εμπορίου
Η ελευθέρωση του εμπορίου εγκυμονεί σημαντικούς κινδύνους που απαιτούν προσεκτική οικονομική διαχείριση μέσω κατάλληλων ρυθμίσεων από τις κυβερνήσεις. Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι οι ξένοι πάροχοι παραγκωνίζουν τους εγχώριους παρόχους και αντί να οδηγεί σε επενδύσεις και στη μεταφορά δεξιοτήτων, επιτρέπει σε ξένους παρόχους και μετόχους «να αποκομίσουν τα κέρδη για τους εαυτούς τους, βγάζοντας τα χρήματα από τη χώρα».[10] Έτσι, συχνά υποστηρίζεται ότι απαιτείται προστασία για να δοθεί στις εγχώριες εταιρείες η ευκαιρία να αναπτυχθούν πριν εκτεθούν στον διεθνή ανταγωνισμό. Αυτό υποστηρίζεται επίσης από τον ανθρωπολόγο Τρουιγιό, ο οποίος υποστηρίζει ότι το τρέχον σύστημα αγοράς δεν είναι καθόλου ελεύθερη αγορά, αλλά αντ΄ αυτού μια ιδιωτικοποιημένη αγορά (που σημαίνει πως οι αγορές μπορούν να «αγοραστούν»). Άλλοι πιθανοί κίνδυνοι που προκύπτουν από την ελευθέρωση περιλαμβάνουν:
- Κίνδυνοι αστάθειας του χρηματοπιστωτικού τομέα που προκύπτει από παγκόσμια μετάδοση[10]
- Κίνδυνος διαρροής εγχώριων εγκεφάλων[10]
- Κίνδυνος υποβάθμισης του περιβάλλοντος[10]
- Κίνδυνος μιας σπείρας χρέους λόγω μειωμένων φορολογικών εσόδων μεταξύ άλλων οικονομικών προβλημάτων (συχνά συνδέεται με την αναδιάρθρωση του ΔΝΤ, αν και η πολιτειακή κυβέρνηση στο Κάνσας αντιμετωπίζει επί του παρόντος αυτό το ζήτημα).[11]
- Κίνδυνος αυξημένης ανισότητας μεταξύ φυλής, εθνικότητας ή φύλου. Για παράδειγμα, σύμφωνα με την ανθρωπολόγο Λιλού Αμπού-Λούγκχοντ, βλέπουμε αυξημένη ανισότητα των φύλων σε νέες αγορές, καθώς οι γυναίκες χάνουν ευκαιρίες εργασίας που υπήρχαν πριν από την απελευθέρωση της αγοράς.
Ωστόσο, ερευνητές σε δεξαμενές σκέψης όπως το Overseas Development Institute υποστηρίζουν ότι οι κίνδυνοι αντισταθμίζονται από τα οφέλη και ότι αυτό που χρειάζεται είναι προσεκτική ρύθμιση.[10] Για παράδειγμα, υπάρχει ο κίνδυνος οι ιδιωτικοί πάροχοι να «απομακρύνουν» τους πιο κερδοφόρους πελάτες και να πάψουν να εξυπηρετούν ορισμένες μη κερδοφόρες ομάδες καταναλωτών ή γεωγραφικές περιοχές. Ωστόσο, τέτοιες ανησυχίες θα μπορούσαν να αντιμετωπιστούν μέσω κανονισμών και με υποχρεώσεις καθολικής υπηρεσίας στις συμβάσεις ή στην αδειοδότηση, για να αποφευχθεί η εμφάνιση μιας τέτοιας κατάστασης. Φυσικά, αυτό ενέχει τον κίνδυνο ότι αυτό το εμπόδιο εισόδου θα αποτρέψει τους διεθνείς ανταγωνιστές από την είσοδο στην αγορά. Παραδείγματα τέτοιας προσέγγισης περιλαμβάνουν τον Χάρτη του Χρηματοοικονομικού Τομέα της Νότιας Αφρικής ή Ινδούς νοσηλευτές που προώθησαν το νοσηλευτικό επάγγελμα στην ίδια την Ινδία, γεγονός που είχε ως αποτέλεσμα ταχεία αύξηση της ζήτησης για νοσηλευτική εκπαίδευση και σχετική ανταπόκριση προσφοράς.[10]