Τσερκέζ Τσιφτλίκ

Το Τσερκέζ Τσιφτλίκ βρίσκεται δίπλα από την πόλη της Λεμεσού.^[11] Συνορεύει στα ανατολικά με το δήμο Λεμεσού (με τον οικισμό Ζακάκι^[12]), στα βορειοανατολικά με τα Κάτω Πολεμίδια, στα βόρεια με τον Ύψωνα, στα δυτικά με το Τραχώνι και στα νοτιοδυτικά με τον Ασώματο. Μεγάλο μέρος της παραλίας της Απλώστρας (Lady's Mile) ανήκει διοικητικά στο Τσερκέζ Τσιφτλίκ.^[13] Επιπρόσθετα, μεγάλο μέρος της διοικητικής έκτασης της κοινότητας εμπίπτει στα εδάφη της Βρετανικής Βάσης Ακρωτηρίου.^[14]

Σύμφωνα με άρθρο κυπριακής εφημερίδας του 1935, οι Τσερκέζοι (Κιρκάσιοι κατά τη ελληνική εκδοχή του εθνωνυμίου^[15]) εγκαταστάθηκαν στην περιοχή του Φασουρίου (περιοχή που γειτνιάζει με το Τσερκέζ Τσιφτλίκ) τη δεκαετία του 1860^[11], γύρω στο 1864.^[16][14] Οι άνθρωποι αυτοί προέρχονταν από τη Γεωργία και σημερινή Ρωσία. Μετά την επιβολή της ρωσική εξουσίας στην περιοχή τους και τη παρατεταμένη σύρραξη που ακολούθησε, εγκατέλειψαν τη χώρα τους μαζικά και μετανάστευσαν σε διάφορα εδάφη της οθωμανικής αυτοκρατορίας, ανάμεσα τους και η Κύπρος.^[15]

Παρά την αντίδραση των Ελληνοκυπρίων και των Γάλλων και Αμερικάνων προξένων στην Κύπρου, η εγκατάσταση των Τσερκέζων πραγματοποιήθηκε γύρω στο 1864.^[14] Αγόρασαν ένα τσιφλίκι στην περιοχή του Φασουρίου και εγκαταστάθηκαν εκεί.^[11] Ήταν περίπου 500 άτομα και ασχολούνταν με τη γεωργία. Η περιοχή εκεί ήταν έλος, γεγονός που οδήγησε στο θάνατο των κατοίκων και στην εξαφάνιση τους,^[11][17] από την ασθένεια της μαλάριας.^[14][16]

Η περιοχή περιήλθε στα χέρια Τούρκου μεγαλοκτηματία, ο οποίος καλλιεργούσε καπνό στην περιοχή.^[14] Ο οικισμός αποτελούσε ένα μικρό μέρος της περιοχής, στο οποίο κατοίκησαν Τουρκοκύπριοι και ελάχιστοι Ελληνοκύπριοι. Με την πάροδο του χρόνου οι Ελληνοκύπριοι έγιναν πλειοψηφία, αλλά ο πληθυσμός του οικισμού εξακολουθούσε να είναι μικρός.^[16]

Το Τσιφλίκι των Τσερκέζων (όπως αποκαλείτο), δηλαδή η αγροτική περιοχή, πέρασε στην κυριαρχία της Λαϊκής Τράπεζας Κύπρου. Ακολούθως η Εταιρεία CPPC (Cyprus Palestine Plantation Ltd, γνωστή σήμερα ως The Cyprus Phassouri Plantations Co. Ltd^[18]), ασχολήθηκε δυναμικά με την γεωργική ανάπτυξη της περιοχής αγοράζοντας 3000 σκάλες. Ο David Slonin, το 1933 αφίχθηκε στην Κύπρο ως διευθυντής του Αγροκτήματος Φασουρίου. Θέλησε να μεταβάλει την περιοχή από μια ελώδη έκταση σε παράδεισο, καθώς δήλωσε σε κυπριακή εφημερίδα το 1934. Φυτεύτηκαν 30000 κυπαρίσσια περιφερειακά της περιοχής Φασουρίου, καθώς και 25000 ευκάλυπτοι, οι οποίοι ως υδρόφιλα δέντρα βοηθούσαν στην αποξήρανση των ελών που υπήρχαν στην περιοχή.^[11] Στόχος της εταιρείας ήταν να τεθούν σε παραγωγική χρήση τα ελώδη εδάφη που γειτονεύουν με την Αλυκή Ακρωτηρίου. Οι κύριες της δραστηριότητες ήταν η παραγωγή, η συσκευασία και η εμπορία εσπεριδοειδών.^[18]

Την ίδια εποχή είχαν ξεκινήσει στην περιοχή του Τσιφλικιού τα λεγόμενα «ανακουφιστικά έργα» ιδιαίτερα για την καταπολέμηση της ελονοσίας μέσω περαιτέρω αποξήρανσης των ελών που υπήρχαν στην περιοχή και που δημιουργούσαν μεγάλα προβλήματα στους ντόπιους πληθυσμούς της περιοχής. Έτσι δημιουργήθησαν τα μεγάλα αγροκτήματα.^[11]

Το 1940 στο Τσιφλίκι η εταιρεία Distributors άρχισε πειραματικές καλλιέργειες καπνού, όπως έκανε και στα χωριά της Λεμεσού Όμοδος και Βάσα. Τη δεκαετία του 1940, ο Νικόλας Παναγή Λανίτης αγόρασε το Τσιφλίκι των Τσερκέζων, το οποίο άρχισε να αποκαλείται ως «Αγρόκτημα Λανίτη», ονομασία που χρησιμοποιείται έως και σήμερα.^[11]

To 2012 πραγματοποιήθηκε δημοψήφισμα (ανάμεσα στους 33 εγγεγραμμένους ψηφοφόρους) για να ενταχθεί η κοινότητα στον γειτονικό δήμο Λεμεσού. Η πλειοψηφία των ψηφοφόρων απέρριψε την ένταξη στο Δήμο Λεμεσού (14 εναντίων, 5 υπέρ, 1 άκυρο).^{[11][19][12][17]}

Το όνομα του χωριού προέρχεται από τις τουρκικές λέξεις çerkez (Κιρκάσιος) και çiftlik (τσιφλίκι). Μετά την εγκατάσταση των Τζερκέζων το 1864, η περιοχή ξεκίνησε να αποκαλείται Τσερκέζ Τσιφτλίκ δηλαδή το Τσιφλίκι των Τσερκέζων.^[16]

Σύμφωνα με τις απογραφές πληθυσμού που πραγματοποιήθηκαν στην Κύπρο, ο πληθυσμός της κοινότητας ήταν πάντα κάτω από τους 70 κατοίκους. Μέχρι το 1964, στο χωριό έμεναν Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι. Τον Ιανουάριο του 1964, λόγω των δικοινοτικών διαταραχών, οι Τουρκοκύπριοι κάτοικοι του μετακινήθηκαν στα Πολεμίδια. Παρέμειναν εκεί έως το 1974. Κατά τη διάρκεια της τουρκικής εισβολής του 1974, μετακινήθηκαν στη Βρετανική Βάση Ακρωτηρίου. Τον Ιανουάριο του 1975 μετακινήθηκαν από την Τουρκία στο βόρειο μέρος της Κύπρου, στα πλαίσια της ανταλλαγής πληθυσμών. Στο Τσερκέζ Τσιφτλίκ παρέμεινα οι Ελληνοκύπριοι κάτοικοι του.^[16]

Ο πίνακας που ακολουθεί παρουσιάζει τον πληθυσμό του Τσερκέζ Τσιφτλίκ όπως καταγράφηκε στις απογραφές που έγιναν στην Κύπρο.

Στην κοινότητα βρίσκεται το υδροπάρκο Φασουρίου. Ακόμη, το χωριό γειτνιάζει με το My Mall Limassol, το μοναδικό εμπορικό κέντρο της Λεμεσού. Τέλος, το χωριό γειτνιάζει με τον χώρο που προγραμματίζεται να κατασκευαστεί το πρώτο καζίνο της Κύπρου.^[37]

Επιπρόσθετα, στο χωριό υπήρχε τζαμί (Τσερκέζ Τζαμί), το οποίο κτίστηκε την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Το κτίριο έχει αναπαλαιωθεί με χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης ως πολιτιστικό μνημείο μεγάλης σημασίας της Κύπρου.^{[38][39][40][41]}

• «Επεκτείνει δυτικά τα όρια του ο Δήμος Λεμεσού». 25 Νοεμβρίου 2011. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Νοεμβρίου 2011. Ανακτήθηκε στις 26 Νοεμβρίου 2011. 
• «Το Τσιφλίκι των Τσερκέζων, η ιστορία και η επέτειος του δημοψηφίσματος του 2012». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2018-06-30. https://archive.today/20180630230949/http://www.lemesosblog.com/stiles/apo-to-parelthon/5457-to-tsifliki-ton-tserkezon-i-istoria-kai-i-epeteios-tou-dimopsifismatos-tou-2012. Ανακτήθηκε στις 2018-06-30. 
• «Τσερκέζ Τσιφτλίκ». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Ιουνίου 2018. Ανακτήθηκε στις 30 Ιουνίου 2018. 

• Καρούζης, Γιώργος (2001). Περιδιαβάζοντας την Κύπρο: Λεμεσός (πόλη και επαρχία) (πρώτη έκδοση). Λευκωσία: ΣΕΛΑΣ Κεντρο Μελετων Ερευνων & Εκδοσεων. σελ. 58-59. ISBN 9963-566-67-7.