Drukparse

Skiednis fan de boekdrukkeunst
Blokdruk	200 f.Kr.
Losse letters	1040
Drukparse	1453
Ets	± 1515
Mezzotint	1642
Akwatint	1772
Litografy	1796
Gromolitografy	1837
Rotaasjeparse	1843
Stinsel	1869
Leadsetten	1884
Mimeograaf	1886
Kopiearapparaat	1907
Seefdruk	1910
Matrizedruk	1923
Kserografy	1938
Fotosetwurk	1949
Inket(snjit)printer	1951
Kleurstofsublimaasjedruk	1957
Matriks(nulle)printer	1968
Laser(ljocht)printer	1969
Termoprinter	± 1972
3D-printer	1984
Digitale printer	1993

In drukparse wie oarspronklik in stik hânark dat brûkt waard om teksten of ôfbyldings yn oplage mei te fermannichfâldigjen. De âldste drukparsen makken ôfbyldings foar spylkaarten. Dy wiene om 1050 hinne yn Sina yn gebrûk.

De earste Jeropeeske drukparsen ûntstiene om 1350 hinne yn Easteryk, yn Wenen of yn Salzburg.

In drukparse is in masine dy't brûkt wurdt om tekst en/of ôfbyldingen yn oplage te fermannichfâldigjen.

It âldste type drukparse yn Europa is de degelparse. Dy bestiet út in stellaazje fan in ûnderplaat dêr't de drukfoarm op leit en in boppeplaat (degel). De drukfoarm wurdt mei de hân yninkte. Dan wurdt der in fel papier op de drukfoarm lein. De degel kin mei help fan in spindel omleech draaid wurde oant op de drukfoarm. Troch it oandraaien fan de degel tsjin it papier ûntstiet de ôfdruk. De âldste Europeeske drukparsen binne te sjen yn it Plantin-Moretus museum yn Antwerpen. It Frysk Grafysk Museum op De Jouwer hat in grutte kolleksje op it mêd fan drukken.

Yn de rin fan de iuwen is de degel modernisearre. Letter waarden silinderparsen en rotaasjeparsen ûntwikkele wêrtroch't de produksjesnelheden folle heger waarden.

Yn de tweintichste iuw kaam it offsetprosedee yn swang. Dêrneist besteane der parsen foar folydruk, djipdruk, seefdruk en tampondruk.

Losse letters

Yn Súd-Dútslân waard om 1450 hinne foar it earst gebrûk makke fan losse letters om teksten te foarmjen dy’t dan printe wurde koene, dat stiet bekend as de boekdrukkeunst. De man dy ferneamd waard mei dy ynnovaasje wie Johannes Gutenberg. Syn bekendste wurk is de Gutenbergbibel. Súd-Dútslân, Basel en Feneesje wiene de wichtichste sintrums foar printe wurk yn it tiidrek 1470-1550. Der wiene ferskate printers aktyf en de ûnderwerpen fan it printe wurk wiene tige ferskillend.

De drukparse hat de fersprieding fan ynformaasje in nije diminsje jûn. Foarhinne wiene alle boeken hânskreaun en dat wie och sa kostber en bewurklik. Mar in bytsje minsken hiene ien of mear boeken yn besit. Om it yn in kontekst te setten: de ferneamde bibleteek yn Aleksandrië hat ‘mar’ 4.000 boeken oftewol hânskriften. ^(boarne?)

De drukparse makke ynformaasje breed tagonklik. De renêssânse hat in ekstra ympuls krige troch de útjeften fan klassike wurken foar in breed publyk. Yn dat tiidrek wie Latynsk in gongbere taal foar publikaasje. Thomas More skreau ‘Utopia’ yn it Latyn. Ek Erasmus skreau syn 'Laus Stultitia', yn midsiuwsk Latyn, net yn klassyk Latyn. Erasmus liet syn boeken printsje yn Bazel. De folgjende stap wie om yn de folkstaal te skriuwen lykas Dante al dien hie mei syn Divina Commedia.

Galerij

Produksje fan printe boeken fan sawat 1450 oant 1800^[1]
Sprieding en grutte fan de produksje fan boekdrukkeunst yn stêden yn de fyftjinde iuw ^[2]
Oandiel printe boeken de regio yn de fyftjinde iuw^[2]
Oandiel printe boeken de taal yn de fyftjinde iuw^[2]