Latino's yn Noard-Amearika

Latino's binne in tige ferskate groep, dy't lju fan teminsten trije rassen omfettet: blanken, swarten en Yndianen. Hoewol't de grutte mearderheid Spaansktalich (of Portegeesktalich) wêze sil, hawwe party dy't al generaasjeslang yn Noard-Amearika wenje, harren eigen taal ferlern, en binne oergien op it Ingelsk (of yn guon parten fan Kanada op it Frânsk). Latino's binne foar it meastepart leden fan 'e Roomsk-Katolike Tsjerke, mar harren kristlike leauwe hat gauris synkretistyske eleminten ôfkomstich út 'e prekristlike natoerreligyen fan 'e lânseigen Yndiaanske folken. Fierders is der in lytse, mar groeiende protestantske minderheid fan benammen pinksterkristenen en Jehova's tsjûgen. Ek binne der almar mear dy't sekularisearje ta agnosten of ateïsten.

Algemien

Neffens in offisjele skatting fan it Amerikaanske Folkstellingsburo wiene der yn 2012 52.961.017 Latino's yn 'e Feriene Steaten (16,9% fan 'e totale befolking), wylst út 'e Kanadeeske folkstelling fan 2011 bliken die dat der yn Kanada 870.130 Latino's wiene (oftewol 2,2% fan 'e befolking). Dat bringt it totale oantal Latino's yn Noard-Amearika op goed 53,8 miljoen minsken.

Demografy yn 'e Feriene Steaten

Hoewol't Latino's yn 'e regel as ien etno-linguïstyske groep oantsjut wurde, hâlde se sels faak fêst oan 'e âlde nasjonale identiteit fan harren lân fan komôf. Yn 'e Feriene Steaten foarmen yn 2010 binnen de Latino-mienskip de Meksikanen (ek wol Chicanos neamd) fierwei de grutste groep, mei 31.798.000 minsken (62,5% fan alle Amerikaanske Latino's), folge troch de Portorikanen, mei 4.624.000 minsken (9,1%) en dan de Kubanen, mei 1.786.000 minsken (3,5%). Sokke groepen hawwe yn 'e Feriene Steaten ek gauris harren eigen delsettingsgebiet. Sa binne de Portorikanen fral sterk fertsjintwurdige yn 'e grutte stêden oan 'e hegere eastkust (New York, Philadelphia, Baltimore, Washington, D.C., ensfh.), wylst de Kubanen benammentlik konsintrearre binne yn súdlik Floarida. Hoewol't de Meksikanen oer it hiele lân ferspraat binne, is harren oantal dochs dúdlik grutter yn 'e Amerikaanske steaten dy't oan Meksiko grinzgje: Kalifornje, Arizona, Nij-Meksiko en Teksas.

Dan binne der noch de Latino's wa har foarâlden oft al yn it Súdwesten wennen ear't dat tusken 1845 en 1850 by de Feriene Steaten kaam te hearren, en by wa't men dus net sprekke kin fan ymmigranten. Sokke lju wurde nei regio opdield yn saneamde Californios yn Kalifornje (300.000 oant 500.000); Nuevomexicanos yn Nij-Meksiko en Kolorado (mear as 340.000); en Tejanos yn Teksas (6.670.000 of 32% fan 'e Teksaanske befolking). In oare lytse groep fan foàr de Amerikaanske kolonisaasje fan Teksas en Louisiana dy't syn eigen identiteit beholden hat, binne de Isleños ("Eilanners"), Spaansktalige bewenners fan 'e Kanaryske Eilannen, dy't yn Teksas bgl. yn 1691 ferantwurdlik wiene foar de stifting fan 'e stêd San Antonio.

Latino-populaasje yn 'e Feriene Steaten neffens lân fan komôf
(op grûn fan selsidentifikaasje by de folkstelling fan 2010)

Latino-groep Populaasje % fan 'e Latino-pop. Meksikanen 31.798.258 62,5% Portorikanen 4.623.716 9,1% Kubanen 1.785.547 3,5% Salvadoranen 1.648.968 3,2% Dominikanen 1.414.703 2,8% Gûatemalteken 1.044.209 2,1% Kolombianen 908.734 1,8% Spanjerts 635.253 1,2% Hondoerezen 633.401 1,2% Ekwadoranen 564.631 1,1% Perûvianen 531.358 1,0% Brazyljanen *371.529 0,7%

Latino-groep Populaasje % fan 'e Latino-pop. Nikaragûanen 348.202 0,7% Argentinen 224.952 0,4% Fenezolanen 215.023 0,4% Panamezen 165.456 0,3% Silenen 126.810 0,3% Kostarikanen 126.418 0,3% Bolivianen 99.210 0,2% Urûguayanen 56.884 0,1% Paraguayanen 20.023 <0,1% alle oaren 3.505.838 6,9% totaal 50.849.123 100% *) Dit sifer is út 2012.

Latino-populaasje yn 'e Feriene Steaten per steat
(op grûn fan gegevens fan 'e folkstelling fan 2010)

Amerikaanske steat Latino-populaasje % fan 'e steatsbefolking Kalifornje 14.013.719 37,6% Teksas 9.460.921 37,6% Floarida 4.223.806 22,5% Porto Riko 3.688.455 99,0% New York 3.416.922 17,6% Illinois 2.027.578 15,8% Arizona 1.895.149 29,6% Nij-Jersey 1.555.144 17,7% Kolorado 1.038.687 20,7% Nij-Meksiko 953.403 46,3% Georgia 853.689 8,8% Noard-Karolina 800.120 8,4% Washington 755.790 11,2% Pennsylvania 719.660 5,7% Nevada 716.501 26,5% Firginia 631.825 7,9% Massachusetts 627.654 9,6% Konettikut 479.087 13,4% Marylân 470.632 8,2% Oregon 450.062 11,7% Michigan 436.358 4,4% Indiana 389.707 6,0% Utah 358.340 13,0% Ohio 354.674 3,1% Wiskonsin 336.056 5,9% Oklahoma 332.007 8,9% Kansas 300.042 10,5%

Amerikaanske steat Latino-populaasje % fan 'e steatsbefolking Tennessee 290.059 4,6% Minnesota 250.258 4,7% Súd-Karolina 235.682 5,1% Missoury 212.470 3,5% Louisiana 192.560 4,2% Arkansas 186.050 6,4% Alabama 185.602 3,9% Idaho 175.901 11,2% Nebraska 167.405 9,2% Iowa 151.544 5,0% Kentucky 132.836 3,1% Rhode Island 130.655 12,4% Hawaï 120.842 8,9% Mississippy 81.481 2,7% Delaware 73.221 8,2% Distrikt Kolumbia 54.749 9,1% Wyoming 50.231 8,9% Alaska 39.250 5,5% Nij-Hampshire 36.704 2,8% Montana 28.565 2,9% West-Firginia 22.268 1,2% Súd-Dakota 22.119 2,7% Amerikaanske Famme-eilannen 18.504 17,4% Maine 16.935 1,3% Noard-Dakota 13.467 2,0% Fermont 9.208 1,5%

Demografy yn Kanada

Yn Kanada, dêr't de Latino's oer it algemien konsintrearre binne yn 'e grutte stêden fan it suden, lykas Toronto, Montreal, Ottawa en Vancouver, binne de Spanjerts mei 326.000 minsken (37,4%) fierwei de grutste groep, folge troch de Meksikanen, mei 70.000 minsken (8%) en de Kolombianen (7%) mei 61.000 minsken.

Latino-populaasje yn Kanada neffens lân fan komôf
(op grûn fan selsidentifikaasje by de folkstelling fan 2011)

Latino-groep Populaasje % fan 'e Latino-pop. Spanjerts 325.750 37,4% Meksikanen 69.695 8,0% Kolombianen 60.555 7,0% Salvadoranen 43.655 5,0% Perûvianen 26.715 3,1% Silenen 25.195 2,9% Brazyljanen 22.920 2,6% Argentinen 18.870 2,2% Fenezolanen 16.005 1,8% Gûatemalteken 15.285 1,8% Ekwadoranen 13.635 1,6% Kubanen 13.340 1,5%

Latino-groep Populaasje % fan 'e Latino-pop. Nikaragûanen 8.945 1,0% Dominikanen 8.450 1,0% Paraguayanen 7.110 0,8% Urûguayanen 6.600 0,8% Hondoerezen 5.805 0,7% Bolivianen 4.605 0,5% Kostarikanen 4.095 0,5% Panamezen 2.445 0,3% Portorikanen 380 <0,1% alle oaren 170.075 19,5% totaal 870.130 100%

Latino-populaasje yn Kanada per provinsje
(op grûn fan gegevens út 2011, mar inkeld fan Latynsk-Amerikanen; fan Spanjerts binne der op dit mêd gjin gegevens beskikber

Kanadeeske provinsje Latino-populaasje % fan 'e prov. befolking Ontario 172.560 1,4% Kebek 116.380 1,5% Alberta 41.305 1,2% Britsk-Kolumbia 35.465 0,8% Manitoba 9.140 0,8% Saskatchewan 3.255 0,3% Nij-Skotlân 1.360 0,2%

Kanadeeske provinsje Latino-populaasje % fan 'e steatsbefolking Nij-Breunswyk 1.160 0,2% Prins Edwardeilân 235 0,2% Nijfûnlân en Labrador 185 <0,1% Yukon 105 0,3% Noardwestlike Territoaria 105 0,3% Nunavut 30 0,1%

• 
  aktrise Rita Hayworth
• 
  aktrise Raquel Welch
• 
  monsênjeur José Horacio Gómez, roomsk aartsbiskop fan Los Angeles
• 
  komyk en akteur George Lopez
• 
  sjongster Christina Aguilera
• 
  generaal Ricardo Sanchez, kommandant fan 'e Alliëarre troepen yn Irak (2003-2004)
• 
  opperrjochter Sonia Sotomayor
• 
  aktrise Cameron Diaz
• 
  astronaut Franklin Chang Díaz
• 
  pornoaktrise Alexis Amore
• 
  akteur Edward James Olmos
• 
  politikus Bill Richardson
• 
  sjongster en aktrise Jennifer Lopez
• 
  senator Ted Cruz
• 
  sjongster Gloria Estefan
• 
  gûverneur fan Nij-Meksiko Susana Martínez

Boarnen, noaten en/as referinsjes:

Foar boarnen en oare literatuer oer Latino's yn 'e Feriene Steaten, sjoch ûnder: Footnotes en Further reading, op dizze side, en foar boarnen en oare literatuer oer Latino's yn Kanada, sjoch ûnder: References, op dizze side. Commons  Ofbylden dy't by dit ûnderwerp hearre, binne te finen yn de kategory Hispanic people in the United States fan Wikimedia Commons.