Mitohondrijski DNK

Mitohondrijska DNA (mtDNA, eng. mtDNA, mDNA) jest deoksiribonukleinska kiselina koja se nalazi u mitohondrijima, organelama u stanicama eukariotskih organizama koje pretvaraju kemijsku energiju iz hrane u oblik koje stanice umiju rabiti, adenozin trifosfat (ATP). Mitohondrijski DNA nije jedini DNA koji možemo naći u stanicama eukariota. Većina je u staničnoj jezgri, a kod biljaka i u kloroplastima.^[1] Kod jednostavnih organizama kao što su prokarioti (bakterije i arheje) stanična je jezgra raspršena i nije odvojena od citoplazme jezgrinom ovojnicom, a time ni DNA.

U ljudi mitohondrijski DNA možemo shvatiti kao najmanji kromosom koji kodira 37 gena i sadrži približno 16 600 baznih parova. Ljudski mitohondrijski DNA prvi je znatni dio ljudskog genoma koji je sekvenciran.^[2] Kod većine vrsta mitohondrijska DNA nasljeđuje se samo po majci,^[3] a očev se mitohondrij odbacuje neposredno prije ulaska spermija u jezgru.^[4] Zbog toga se mitohondrijskim DNA-om može pratiti ljudske pretke po majčinoj liniji.

U tvorbi genoma zigote u oplođenoj jajnoj stanici majčin mitohondrijski DNA kombinira se s 23 kromosoma od svakoga roditelja.^[1] Stoga većina ljudskih stanica sadrži 23 para kromosoma zajedno s mitohondrijskim DNA-om naslijeđene od majke. Iznimke su, primjerice, crvene krvne stanice.

Nasljeđivanje mtDNA po očinskoj liniji zabilježeno je u nekih kukaca poput voćne mušice,^[5] medonosnih pčela^[6] i Magicicada.^[7]

Neke praživotinje poput Cryptosporidiuma imaju mitohondrije koji nemaju nikakvoga DNA-a.^[8]