Գելա Չարկվիանի

Գելա Չարկվիանին ծնվել է 1939 թվականի մարտի 1-ին Թբիլիսիում, Կանդիդ Չարկվիանիի և Թամարա Ջաոշվիլու ընտանիքում^[1]։ Նրա հայրն այն ժամանակ զբաղեցրել է Վրաստանի Կոմկուսի Կենտկոմի առաջին քարտուղարի պաշտոնը, իսկ մայրն աշխատել է որպես ակնաբույժ։ Կանդիդ Չարկվիանին հատուկ ուշադրություն է դարձրել իր երեխաների մտահորիզոնին և գիտելիքների հանդեպ տենչին ու հետևել է նրանց կրթությանը^[2]։ Դպրոցում Գելան եղել է Զվիադ Գամսախուրդիայի, Գուրամ Դոչանաշվիլու և Մերաբ Կոստավայի համադասարանցին^[3]։ Չնայած համադասարանցիների այլախոհական տրամադրություններին, Չարկվիանին իրեն ընդդիմադիր չէր համարում, բայց հետաքրքրված էր արևմտյան մշակույթի մատչելի օրինակներով։ Մանուկ հասակում դիտած «Արևային հովտի սերենադը» ֆիլմը՝ Գլեն Միլլերի երաժշտությամբ, նա հետագայում համարել է փափուկ ուժի դրսևորում, որը նրա մեջ համակրանք է առաջացրել արևմտյան աշխարհի հանդեպ^[4]։

Դպրոցն ավարտելուց հետո Գելա Չարկվիանին ճարտարապետություն է սովորել Վրաստանի պոլիտեխնիկական ինստիտուտում։ Ռոք երաժշտության հետ նրա առաջին փորձերը կապված են հենց այդ ժամանակաշրջանի հետ։ Նա ավարտել է դասընթացը և ստացել Թբիլիսիի օտար լեզուների պետական մանկավարժական ինստիտուտի դիպլոմ, 1970 թվականին ինստիտուտն ավարտելուց հետո մեկ տարի վերապատրաստվել է Միչիգանի համալսարան (Էնն Արբոր, ԱՄՆ)^[3][5]։ Նրա կարծիքով՝ ԱՄՆ-ում անցած վերապատրաստումը, որը համընկել է 1960-ական թվականների հակամշակույթի ծաղկման ժամանակաշրջանի հետ, մեծ ազդեցություն է ունեցել նրա հասարակական-քաղաքական հայացքների վրա։ Խորհրդային ավանդույթի համար խորթ բանավեճերի ազատությունը, արգելված թեմաների բացակայությունը, ինչպես նաև անձնական ծանոթությունը հաճախ բևեռային հակադիր հոսանքների ներկայացուցիչների, այդ թվում՝ Բեթի Ֆրիդանի և Հերբերտ Մարկուզեի հետ, ձևավորել են Գելա Չարկվիանիի դիրքորոշումը որպես ազատական դեմոկրատի^[4]։

Վերապատրաստման ավարտից հետո Չարկվիանին հրավիրվել է աշխատանքի Օտար լեզուների ինստիտուտում որպես անգլերենի դասախոս և այդ պաշտոնում աշխատել է մինչև 1995 թվականը^[3]։ Որպես լրացում լեզվի դասընթացին, նա գրել է «Գավառագիտության» ծրագիրը և դասախոսել է՝ մշակելով նմանատիպ դասընթաց, որը շարադրում էր արևմտյան երկրների հասարակական և տնտեսական կյանքի հիմնական սոցիոլոգիական հայեցակարգերը, որոնք անհայտ էին խորհրդային ժողովրդին։ «Գավառագիտություն» դասընթացը կարդացվում էր տեղեկատվական չեզոք հունով, ինքը՝ Գելա Չարկվիանին, իրեն այլախոհ չէր համարում և իր խնդիրը տեսնում էր բացառապես որպես կրթական։ Դասընթացը հանրաճանաչ էր, և նրա դասախոսություններին ներկա էին ուսանողներ Թբիլիսիի այլ բուհերից^[4]։ Համալսարանում դասավանդելուց բացի, նա իր տանը զբաղվում էր անգլերենի մասնավոր դասավանդմամբ, նրա աշակերտներից էր դպրոցական Միխեիլ Սաակաշվիլին^[6][7]։

1976-1994 թվականներին Չարկվիանին վրացական հանրապետական հեռուստատեսությամբ վարում էր «Գլոբուս» հաղորդաշարը, որի յուրաքանչյուր թողարկումը նվիրված էր առանձին երկրի և պատմում էր նրա պատմության, մշակույթի և ներկայի մասին։ Նրա հեռուստատեսային հինգսերիանոց «Վրացիները Կրեմլում» վավերագրական ֆիլմը ցուցադրվել է «Ռուսթավի 2» հեռուստաալիքի եթերում 2004 թվականի սեպտեմբեր-հոկտեմբեր ամիսներին։

1992-2003 թվականներին Գելա Չարկվիանին աշխատել է որպես Վրաստանի երկրորդ նախագահ Էդուարդ Շևարդնաձեի արտաքին քաղաքական գլխավոր խորհրդական և մասնակցել է պետության ղեկավարի բոլոր առանցքային բանակցություններին։ 1992 թվականի սկզբին Պետական խորհրդի և անձամբ Շևարդնաձեի՝ որպես Վրաստանի նոր գերագույն իշխանության փաստացի միջազգային լեգիտիմացման ժամանակ, որը տեղի ունեցավ օտարերկրյա պետությունների ղեկավարների այցերի միջոցով, Չարկվիանին կատարում էր նաև Վրաստանի ղեկավարի թարգմանչի գործառույթներ^[8]։ 1995 թվականից նա զբաղեցրել է Վրաստանի պետական գրասենյակի միջազգային կապերի ծառայության ղեկավարի պաշտոնը^[5]։

2003 թվականին Վարդերի հեղափոխության հետևանքով Շևարդնաձեի հրաժարականից հետո Չարկվիանին շարունակեց իր աշխատանքը որպես արտաքին քաղաքականության խորհրդական և միջազգային հարաբերությունների ծառայության ղեկավար նախագահի պաշտոնակատար Նինո Բուրջանաձեի օրոք։ Գելա Չարկվիանին հրաժարական տվեց 2004 թվականի հունվարի 2-ին՝ Միխեիլ Սաակաշվիլուն իշխանության բերած ընտրություններից երկու օր առաջ^[8]։

Թեև իշխանության եկած Միխեիլ Սաակաշվիլին նրան անմիջապես աշխատանք առաջարկեց նոր կառավարությունում, սակայն ինքը՝ Գելա Չարկվիանին, նման արագ փոփոխությունը համարեց էթիկայից դուրս և մեկուկես տարի մնաց առանց պաշտոնի^[8]։ 2005 թվականին Չարկվիանին ընդունեց Սաակաշվիլու առաջարկը և նշանակվեց Վրաստանի երրորդ նախագահի մամուլի խոսնակ^[9]՝ այդ պաշտոնում մասնակցելով մի շարք արտաքին քաղաքական հարցերի լուծմանը^[10]։

2006 թվականին Չարկվիանիների ընտանիքում տեղի ունեցավ ողբերգություն. 45 տարեկանում հանկարծամահ եղավ նրանց որդին՝ վրացի հայտնի բանաստեղծ և ռոք երաժիշտ Իրակլին։ Նախագահ Միխեիլ Սաակաշվիլին Գելա Չարկվիանիին առաջարկեց Մեծ Բրիտանիայում և Իռլանդիայում Վրաստանի դեսպանի պաշտոնը, որը համապատասխանում էր Չարկվիանիի մասնագիտական որակներին և կարող էր օգնել նրան ու կնոջը հաղթահարելու կատարվածը։ Չարկվիանին ընդունեց առաջարկը, կնոջ հետ տեղափոխվեց Լոնդոն և երեք տարի աշխատեց այդ պաշտոնում։ Դեսպանի պաշտոնը թողնելուց հետո նա ևս երկու տարի աշխատեց Լոնդոնում՝ որպես Ծովագնացության միջազգային կազմակերպությունումում Վրաստանի մշտական ներկայացուցիչ^[11] և վերջնականապես հրաժարվեց դիվանագիտական աշխատանքից 2011 թվականին^[8]։

Թոշակի անցնելուց հետո Գելա Չարկվիանին զբաղվել է ստեղծագործական գործունեությամբ՝ հրատարակել է գրքեր և թողարկել իր հեղինակած երաժշտությունը^[3]։ Նրա խմբագրությամբ լույս է տեսել «Ստալինի հետ հարաբերությունների դրվագներ» գիրքը, որը կազմվել է նրա հոր՝ Կանդիդ Չարկվիանիի գրավոր հուշերի հիման վրա։ Նա նաև գրել է իր քաղաքական հուշերը՝ «Ծանոթ քիմեռների շուրջպարը», որը թարգմանվել է անգլերեն «Eleven Years by Shevy’s Side (Տասնմեկ տարի Շևայի կողքին)» վերնագրով և պատմում է Չարկվիանիի՝ որպես նախագահ Էդուարդ Շևարդնաձեի խորհրդականի աշխատանքի մասին^[12][13]։

Գելա Չարկիվանին մահացել է 2021 թվականի նոյեմբերի 9-ին Թբիլիսիում։ Թաղվել է Սաբուրթալոյի գերեզմանատանը կնոջ՝ Նանայի և որդու՝ Իրակլիի կողքին^[3]։

• Հայր՝ Կանդիդ Չարկվիանի (1907-1994), խորհրդային կուսակցական և պետական գործիչ
• Մայր՝ Թամար Ջաոշվիլի (1914-1990)

• Եղբայր՝ Մերաբ (1934-2001), քիմիկոս
• Եղբայր՝ Գեորգի (1937-2007), լրագրող

• Կին՝ Նանա Թոիձե

• Որդի՝ Իրակլի (1961-2006), բանաստեղծ, կոմպոզիտոր և ռոք-կատարող
• Դուստր՝ Թեոնա

• Պատվո շքանշան (1998)
• Նախագահական «Փայլ» շքանշան (2011)^[11]
• Սուրբ Գևորգի անվան Հաղթանակի շքանշան (2013)^[7]

• Гела Чарквиани Интервью с отцом = ინტერვიუ მამასთან. — Тбилиси: Артануджи, 2013. — 128 p. — ISBN 978-9941-445-33-0
• Гела Чарквиани Наргиза: музыкальная драма в 2-х действиях = ნარგიზა : მუს. დრამა 2 მოქმედებად. — Тбилиси: Артануджи, 2013. — 128 p. — ISBN 978-9941-445-40-8
• Гела Чарквиани Нагерала: записки = ნაგერალა: ჩანაწერები. — Тбилиси: Интелекти, 2014. — 164 p. — ISBN 978-9941-454-30-1
• Чарквиани, Кандид Несторович, под редакцией Гелы Чарквиани Эпизоды взаимоотношений со Сталиным = სტალინთან ურთიერთობის ეპიზოდები. — Тбилиси: Артануджи, 2015. — 266 p. — ISBN 978-9941-445-90-3Чарквиани, Кандид Несторович, под редакцией Гелы Чарквиани Эпизоды взаимоотношений со Сталиным = სტალინთან ურთიერთობის ეპიზოდები. — Тбилиси: Артануджи, 2015. — 266 p. — ISBN 978-9941-445-90-3
• Гела Чарквиани Нагерала: записки = ნაგერალა: ჩანაწერები. — Тбилиси: Интелекти, 2015. — 172 p. — ISBN 978-9941-458-33-0 — второе издание книги 2014 года, дополненное фотографиями
• Гела Чарквиани Хоровод знакомых химер, в английском переводе: Eleven Years by Shevy’s Side (Одиннадцать лет рядом с Шевой) = ნაცნობ ქიმერათა ფერხული. — Тбилиси: Интелекти, 2016. — 688 p. — ISBN 978-9941-466-38-0
• Гела Чарквиани Нагерала 2: записки = ნაგერალა 2: ჩანაწერები. — Тбилиси: Интелекти, 2017. — 188 p. — ISBN 978-9941-470-34-9 — продолжение книги «Нагерала: записки» 2015 года
• Гела Чарквиани Нагерала 80 (записки, пьесы, рассказы — себе к 80-летию) = ნაგერალა 80. — Тбилиси: Интелекти, 2019. — 220 p. — ISBN 978-9941-482-49-6
• Гела Чарквиани #втевремена: 70 историй = #იმდროს: 70 ამბავი. — Тбилиси: Артануджи, 2018. — P. 157. — ISBN 978-9941-478-44-4
• Гела Чарквиани Седые луны будущего = მერმისის ჭაღარა მთვარეები. — Тбилиси: Артануджи, 2019. — P. 162. — ISBN 978-9941-487-22-4
• Гела Чарквиани Английский: как я учился и как преподавал = English: როგორ ვისწავლე და როგორ ვასწავლიდი. — Тбилиси: Артануджи, 2020. — P. 177. — ISBN 978-9941-487-62-0