Ելենա Վյալբե

1986 թվականին Ելենան մասնակցել է Լեյք Փլեյսիդում անցկացված պատանիների աշխարհի առաջնությանը, որտեղ արծաթե մեդալներ է նվաճել փոխանցումավազքում ու 5 կմ արագավազքում՝ սպրինտում, իսկ 15 կմ մրցատարածությունում զբաղեցրել է երրորդ տեղը^[1]։ Մեկ տարի անց Ասիագոյում կայացած պատանիների աշխարհի առաջնությունում նա լավագույնն էր փոխանցումավազքում և 15 կմ մրցավազքում, իսկ 5 կմ մրցատարածությունում նվաճեց արծաթե մեդալ^[2]։

Իր նորամուտը աշխարհի գավաթի խաղարկությունում կատարել է 1986/1987 մրցաշրջանում և առաջին իսկ մեկնարկներում միավորներ է վաստակել ու թեև չի կանգնել պոդիումին, սակայն ընդհանուր դասակարգման մեջ զբաղեցրած 23-րդ տեղը նույնպես վատ արդյունք չէր սկզբի համար։ 1988/1989 մրցաշրջանում նա շատ լավ է հանդես եկել՝ յոթ անգամ բարձրանալով պոդիում, ընդ որում՝ 5 անգամ հաղթող ճանաչվելով և վերջնարդյունքում արժանանալով իր առաջին բյուրեղապակյա գնդակին։ Յուրաքանչյուր հաջորդ մրցաշրջանում, մինչև իր կարիերայի ավարտը, նա պոդիումին տեղեր է գրավել՝ միշտ գոնե մեկ անգամ հաղթանակ տանելով։ Ընդհանուր առմամբ Ելենան հաղթել է 45 մրցավազքում և 81 անգամ կանգնել պոդիումի վրա։ Իր լավագույն արդյունքները գրանցել է 1988/1989, 1990/1991, 1991/1992 և 1994/1995 մրցաշրջաններում, երբ հաղթող է ճանաչվել ընդհանուր դասակարգման արդյունքներով։ Նա 1996/1997 մրցաշրջանում ևս հաղթել է ընդհանուր դասակարգման արդյունքներով՝ շահելով փոքր բյուրեղյա գնդակ՝ երկար տարածություններում դահուկավազքի մրցումներում հաղթելու և սպրինտում երկրորդ տեղը գրավելու համար։ 1989/1990, 1992/1993 և 1995/1996 մրցաշրջաններում Վյալբեն երկրորդն էր ընդհանուր դասակարգման արդյունքներով, իսկ 1993/1994 մրցաշրջանում ՝ երրորդը։ 1992 թվականին Մագադանի արհմիութենական ակումբից տեղափոխվել է նորվեգական Bjerke Nannestadt ակումբ։

Օլիմպիադաներում Վյալբեն իր նորամուտը նշել է1992 թ. Ալբերվիլի օլիմպիական խաղերում։ Դա նրա ամենահաջող օլիմպիադան էր, որտեղ նվաճեց 5 մեդալ։ Ընդ որում՝ Ռաիսա Սմետանինայի, Լարիսա Լազուտինայի և Լյուբով Եգորովայի հետ 4x5 կմ փոխանցումավազքում նվաճեց ոսկե մեդալ, անհատական մեկնարկներում բրոնզե մեդալներ նվաճեց 5 կմ և 15 կմ տարածություններում՝ դասական տեխնիկայով, 30 կմ մրցատարածությունում՝ ազատ տեխնիկայով մրցումներում և հետապնդման մրցաձևում։ Լիլեհամերի օլիմպիական խաղերում նա անհատապես այնքան էլ լավ հանդես չեկավ։ Այդուհանդերձ՝ թիմակիցների հետ ոսկի մեդալ նվաճեց փոխանցումավազքում։ Չորս տարի անց՝ Նագանոյի օլիմպիական խաղերում նա նվաճեց երրորդ անընդմեջ ոսկե մեդալը փոխանցումավազքում՝ Նինա Գավրիլյուկի, Օլգա Դանիլովայի և Լարիսա Լազուտինայի հետ միասին։ Նրա լավագույն անհատական արդյունքն այս խաղերում 5-րդ տեղն էր 30 կմ ազատ տեխնիկայով մրցավազքում։

1989 թվականին Լահթիում առաջին անգամ մասնակցելովաշխարհի առաջնության՝ Ելենան ոսկե մեդալներ նվաճեց 10 կմ և 30 կմ մրցատարածություններում և արծաթ՝ փոխանցումավազքում։ Նա ավելի լավ արդյունքների հասավ Վալ դի Ֆիեմում կայացած աշխարհի առաջնությունում, որտեղ ոսկե մեդալների արժանացավ փոխանցումավազքում, 15 կմ դասական տեխնիկայով մրցավազքում և 10 կմ ազատ տեխնիկայով մրցավազքում, իսկ 30 կմ ազատ տեխնիկայով մրցավազքում նվաճեց արծաթե մեդալ՝ զիջելով միայն իր հայրենակից Լյուբով Եգորովային։ Ֆալունում կայացած աշխարհի առաջնությունում Վյալբեն չեմպիոն հռչակվեց փոխանցումավազքում և 15 կմ դասական տեխնիկայի կիրառմամբ մրցավազքում։ Չնայած երկու ոսկե մեդալ նվաճելուն՝ դա նրա կարիերայի ամենավատ առաջնությունն էր. մնացած բոլոր առաջնություններում նա նվազագույնը երեք բարձրագույն պագևի է արժանացել։ Իսկ ամենամեծ հաջողությանը հասել է Տրոնհեյմում կայացած աշխարհի առաջնությունում, որտեղ հինգ ոսկե մեդալ է նվաճել։

Ելենա Վյալբեն ևս 6 մեդալ (այդ թվում՝ 2 ոսկե) նվաճել է պատանիների աշխարհի առաջնություններում, իսկ 1989 թվականին հռչակվել է ԽՍՀՄ չեմպիոն 10 կմ և 30 կմ մրցատարածություններում։ 1997/1998 օլիմպիական մրցաշրջանից հետո նա ավարտել է իր մարզական կարիերան։

1991 թվականին ISK-ի հարցման ժամանակ աշխարհի լավագույն մարզուհիների ցանկում Ելենա Վյալբեն զբաղեցրել է 8-րդ տեղը։ 1992 թվականին նա, լինելով Ռուսաստանի առաջին ներկայացուցիչը, պարգևատրվել է Հոլմենկոլենի մեդալով։ 1989 թ. նրան շնորհվել է ԽՍՀՄ սպորտի վաստակավոր վարպետի կոչում, իսկ 1992 թվականին՝ այդ պատվավոր կոչման ռուսական տարբերակը։ 1994 թվականին Վյալբեն արգևատրվել է «Հայրենիքին մատուցած ծառայությունների համար» 3-րդ աստիճանի շքանշանով՝ «Պետությանը մատուցած ծառայությունների և սպորտում ձեռք բերած ակնառու նվաճումների համար»^[3][4]։ Նա 1994 թվականի ապրիլի 22-ին ստացել է կառավարական ևս մեկ պարգև՝ Ժողովուրդնեի բարեկամության շքանշան՝ «1994 թվականի XVII ձմեռային օլիմպիական խաղերում ձեռք բերած մարզական նվաճումների համար»^[5][6]։ Անվանի մարզուհին արժանացել է նաև Ռուսաստանի Դաշնության Պատվո շքանշանի^[7], Հայրենիքին մատուցած ծառայությունների համար առաջին և երկրորդ աստիճանների շքանշանների^[8], Խակասիային մատուցած ծառայությունների համար շքանշանի^[9], Թաթարստանի Դուսլիկ / Բարեկամություն շքանշանի^[10], կառավարական այլ պարգևների։ Վյալբեին շնորհվել է Մագադանի պատվավոր քաղաքացու կոչում^[11]։ 2002 թ. նրա անունով է կոչվել Մագադանի դահուկավազքի մարզադպրոցը։ Վյալբեի մարզական կարիերայի մասին է պատմում 2021 թվականին նկարահանված «Ճերմակ ձյուն» գեղարվեստական կինոնկարը։

Ակտիվ սպորտին հրաժեշտ տալուց հետո Վյալբեն 2004-2006 թվականներին եղել է Ռուսաստանի դահուկային սպորտի ֆեդերացիայի փոխնախագահը։ 2006 թվականին դարձել է Ռուսաստանի դահուկորդ մարզիկների օլիմպիական հավաքականի գլխավոր մարզիչը, հավաքականը նախապատրաստել Թուրինի օլիմպիական խաղերին։ 2010 թվականից Ռուսաստանի դահուկային սպորտի ֆեդերացիայի նախագահն է։

Ելենայի ամուսինը էստոնացի դահուկորդ Ուրմաս Վյալբեն էր, ումից նա բաժանվել է։ Ներկայումս ապրում է Մոսկվայում։ Վյալբեն մեծահասակների մրցապայքարում ընդհանուր առմամբ նվաճել է 24 մեդալ, դրանցից 17-ը՝ ոսկե։ Այդ պարգևներին գումարելով նրա նվաճումները աշխարհի գավաթի խաղարկություններում՝ աներկբայորեն կարելի է ասել, որ նա մնում է սպորտի պատմության մեջ ամենահաջողակ դահուկորդուհիներից մեկը։

Տեղ	Օր	Տարի	Քաղաք	Մրցույթ	Վազքի ժամանակը	Կորուստ	Հաղթող
3.	փետրվարի 9	1992 թ	Ալբերվիլ	15 կմ դասական ոճ	42։ 20.8	+1:21.5	Լյուբով Եգորովա
3.	փետրվարի 13	1992 թ	Ալբերվիլ	5 կմ դասական ոճ	14:13.8	+8.9	Մարջուտ Լուկկարինեն
3.	փետրվարի 15	1992 թ	Ալբերվիլ	5+10 կմ հետապնդում	40:07,7	+44.0	Լյուբով Եգորովա
1.	փետրվարի 17	1992 թ	Ալբերվիլ	4x5 կմ փոխանցավազք[12]	59:34.8	–	–
3.	փետրվարի 21	1992 թ	Ալբերվիլ	երեսուն կմ ազատ ոճ	1:22:30.1	+1:43.8	Ստեֆանիա Բելմոնդո
6.	փետրվարի 13	1994 թ	Լիլեհամմեր	15 կմ ազատ ոճ	39։ 44.5	+2:42.1	Մանուել Դի Սենտ
1.	փետրվարի 21	1994 թ	Լիլեհամմեր	4x5 կմ փոխանցավազք[13]	57։ 12.5	–	–
6.	փետրվարի 24	1994 թ	Լիլեհամմեր	երեսուն կմ դասական ոճ	1:25:41.6	+1:15.8	Մանուել Դի Սենտ
17.	փետրվարի 8	1998 թ	Նագանո	15 կմ դասական ոճ	46:55.4	+2:30.5	Օլգա Դանիլովա
1.	փետրվարի 15	1998 թ	Նագանո	4x5 կմ փոխանցավազք[14]	55։ 13.5	–	–
5.	փետրվարի 20	1998 թ	Նագանո	երեսուն կմ ազատ ոճ	1:22:01.5	+2:51.3	Յուլիա Չեպալովա

Գրաված տեղը	Օրը	Տարին	Մրցավայրը	Մրցաձևը	Վազքի ժամ.	Strata	Հաղթողը
6.	17 փետրվ.	1989	Lahti	10 կմ դասական ոճով	29:19,0	+1:09,7	Մարիա-Լիիզա Կիրվենսնիեմի
1.	19 փետրվ.	1989	Լահտի	10 կմ ազատ ոճով	27:04,5	–	–
2.	23 փետրվ.	1989	Լահտի	Փոխանց. 4x5 կմ	54:49,8	+7,1
1.	25 փետրվ.	1989	Լահտի	30 կմ ազատ ոճով	1:29:59,7	–	–
1.	8 փետրվ.	1991	Վալ դի Ֆիեմե	15 կմ դասական ոճով	14:04,2	–	–
1.	10 փետրվ.	1991	Վալ դի Ֆիեմե	10 կմ ազատ ոճով	28:25,9	–	–
1.	14 փետրվ.	1991	Վալ դի Ֆիեմե	Փոխանց. 4x5 կմ	55:36,6	–	–
2.	16 փետրվ.	1991	Վալ դի Ֆիեմե	30 կմ ազատ ոճով	28:25,9	+35,6	Լյուբով Եգորովա
1.	19 փետրվ.	1993	Ֆալուն	15 կմ դասական ոճով	44:49,0	–	–
4.	21 փետրվ.	1993	Ֆալուն	5 կմ դասական ոճով	14:07,6	+12,3	Լարիսա Լազուտինա
6.	23 փետրվ.	1993	Ֆալուն	5+10 կմ հետապնդ.	40:19,0	+58,0	Ստեֆանիա Բելմոնդո
1.	25 փետրվ.	1993	Ֆալուն	Փոխանց. 4x5 կմ	54:15,7	–	–
19.	27 փետրվ.	1993	Ֆալուն	30 կմ ազատ ոճով	1:22:41,3	+6:48,4	Ստեֆանիա Բելմոնդո
2.	10 մարտի	1995	Թանդեր Բեյ (Օնտարիո)	15 կմ դասական ոճով	41:27,5	+1:11,6	Լարիսա Լազուտինա
4.	12 մարտի	1995	Թանդեր Բեյ (Օնտարիո)	5 կմ դասական ոճով	15:23,7	+39,4	Լարիսա Լազուտինա
12.	14 մարտի	1995	Թանդեր Բեյ (Օնտարիո)	5+10 կմ հետապնդ.	43:19,6	+2:10,7	Լարիսա Լազուտինա
1.	16 մարտի	1995	Թանդեր Բեյ (Օնտարիո)	Փոխանց. 4x5 կմ	53:47,6	–	–
1.	18 մարտի	1995	Թանդեր Բեյ (Օնտարիո)	30 կմ ազատ ոճով	1:16:27,3	–	–
1.	21 փետրվ.	1997	Թրոնհեյմ	15 կմ ազատ ոճով	36:28,2	–	–
1.	23 փետրվ.	1997	Թրոնհեյմ	5 կմ դասական ոճով	13:32,7	–	–
1.	24 փետրվ.	1997	Թրոնհեյմ	5+10 կմ հետապնդ.	39:13,5	–	Ex aequo Ստեֆանիա Բելմոնդո
1.	27 փետրվ.	1997	Թրոնհեյմ	Փոխանց. 4x5 կմ	56:40,2	–	–
1.	23 փետրվ.	1997	Թրոնհեյմ	30 կմ դասական ոճով	13:32,7	–	–

Գրաված տեղը	Օրը	Տարին	Մրցավայրը	Մրցույթ	Արդյունքը	Կորուստ	Հաղթողը
2.	փետրվարի 13	1986 թ	Լեյք Փլեսիդ	5 կմ դասական ոճով	16։ 10.1	+22.1	Լյուբով Եգորովա
2.	փետրվարի 15	1986 թ.	Լեյք Փլեսիդ	3x5 կմ փոխանցավազք[15]	47:08.6	+15.2
3.	փետրվարի 17	1986 թ	Լեյք Փլեսիդ	15 կմ ազատ ոճով	43:43.8	+1:24.6	Գաբի Նեստլեր
2.	փետրվարի 4	1987 թ	Ասիագո	5 կմ դասական ոճով	14:18.4	+4.9	Տատյանա Բոնդարևա
1.	փետրվարի 6	1987 թ	Ասիագո	3x5 կմ փոխանցավազք[16]	41։ 26.9	–	–
1.	փետրվարի 8	1987 թ	Ասիագո	15 կմ ազատ ոճով	39:59.0	–	–

• 1986/1987 մրցաշրջան . 23-րդ
• 1988/1989 մրցաշրջան ՝ 1-ին
• 1989/1990 մրցաշրջան ՝ 2-րդ
• 1990/1991 մրցաշրջան ՝ 1-ին
• 1991/1992 մրցաշրջան՝ 1-ին
• 1992/1993 մրցաշրջան ՝ 2-րդ
• 1993/1994 մրցաշրջան ՝ 3-րդ
• 1994/1995 մրցաշրջան՝ 1-ին
• 1995/1996 մրցաշրջան ՝ 2-րդ
• 1996/1997 մրցաշրջան՝ 1-ին
• 1997/1998 մրցաշրջան ՝ 12-րդ

Nr	Օրը	Տարին	Մրցավայրը	Մրցաձևը	Վազքի ժամանակը
1.	14 դեկտեմբ.	1988	Կամպրա	15 կմ ազատ ոճով	–
2.	7 հունվ.	1989	Կավգոլովո	15 կմ դասական ոճով	–
3.	19 փետրվ.	1989	Լահտի	10 կմ ազատ ոճով	–
4.	25 փետրվ.	1989	Լահտի	30 կմ ազատ ոճով	–
5.	11 մարտի	1989	Ֆալուն	15 կմ ազատ ոճով	–
6.	20 փետրվ.	1990	Վալ դի Ֆիեմե	10 կմ ազատ ոճով	–
7.	2 մարտի	1990	Լահտի	5 կմ ազատ ոճով	–
8.	15 դեկտեմբ.	1990	Դավոս	15 կմ դասական ոճով	–
9.	20 դեկտեմբ.	1990	Լե Սեսիե	5+10 կմ հետապնդ.	–
10.	5 հունվ.	1991	Մինսկ	30 կմ դասական ոճով	–
11.	8 փետրվ.	1991	Վալ դի Ֆիեմե	15 կմ դասական ոճով	44:58,5
12.	10 փետրվ.	1991	Վալ դի Ֆիեմե	10 կմ ազատ ոճով	28:25,9
13.	2 մարտի	1991	Լահտի	15 կմ ազատ ոճով	–
14.	9 մարտի	1991	Ֆալուն	15 կմ ազատ ոճով	–
15.	16 մարտի	1991	Օսլո	5 կմ ազատ ոճով	–
16.	7 դեկտեմբ.	1991	Սիլվեր Սթար	5 կմ դասական ոճով	–
17.	14 դեկտեմբ.	1991	Թանդեր Բեյ (Օնտարիո)	5 կմ ազատ ոճով	16:50,5
18.	4 հունվ.	1992	Կավգոլովո	15 km stylem klasycznym	43:58,2
19.	1 մարտի	1992	Վանգ (Նորվեգիա)	15 կմ ազատ ոճով	41:16,9
20.	9 հունվ.	1993	Ուլրիխեն	10 կմ դասական ոճով	28:43,4
21.	19 փետրվ.	1993	Ֆալուն	15 կմ դասական ոճով	44:49,1
22.	9 հունվ.	1993	Ուլրիխեն	10 կմ դասական ոճով	28:43,4
23.	19 փետրվ.	1993	Շտրբսկե Պլեսո	10 կմ դասական ոճով	29:21,7
24.	11 դեկտեմբ.	1993	Սանտա Կատերինա	5 կմ դասական ոճով	14:40,2
25.	18 դեկտեմբ.	1993	Դավոս	10 կմ ազատ ոճով	26:11,5
26.	27 նոյեմբ.	1994	Կիրունա	5 կմ դասական ոճով	15:08,1
27.	14 դեկտեմբ.	1994	Տաուպլիտցալմ	10 կմ դասական ոճով	31:09,2
28.	17 դեկտեմբ.	1994	Սապադա	15 կմ ազատ ոճով	40:43,1
29.	20 դեկտեմբ.	1994	Սապադա	5 կմ ազատ ոճով	13:55,1
30.	7 հունվ.	1995	Էստերսունդ	30 կմ ազատ ոճով	1:21:44,6
31.	14 հունվ.	1995	Նովե Մեստո	15 կմ դասական ոճով	42:51,7
32.	5 փետրվ.	1995	Ֆալուն	10 կմ ազատ ոճով	53:39,7
33.	18 մարտի	1995	Թանդեր Բեյ (Օնտարիո)	30 կմ ազատ ոճով	1:16:27,3
34.	25 մարտի	1995	Սապորո	15 կմ ազատ ոճով	45:09,4
35.	9 դեկտեմբ.	1995	Դավոս	5 կմ ազատ ոճով	12:32,7
36.	13 դեկտեմբ.	1995	Բրյուսոն (Վալե դ’Աոստա)	10 կմ ազատ ոճով	41:47,8
37.	13 հունվ.	1996	Նովե Մեստո	10 կմ դասական ոճով	32:53,1
38.	4 փետրվ.	1996	Ռայթ իմ Վինքլ	Սպրինտ ազատ ոճով	–
39.	23 նոյեմբ.	1996	Կիրունա	5 կմ ազատ ոճով	14:31,4
40.	5 հունվ.	1997	Կավգոլովո	15 կմ ազատ ոճով	47:32,6
41.	21 փետրվ.	1997	Թրոնհեյմ	15 կմ ազատ ոճով	36:28,2
42.	23 փետրվ.	1997	Թրոնհեյմ	5 կմ դասական ոճով	13:32,7
43.	24 փետրվ.	1997	Թրոնհեյմ	5+10 կմ հետապնդ.	39:13,5
44.	1 մարտի	1997	Թրոնհեյմ	30 կմ դասական ոճով	1:23:04,9
45.	8 մարտի	1997	Ֆալուն	5 կմ ազատ ոճով	12:07,5
46.	20 դեկտեմբ.	1997	Դավոս	15 կմ դասական ոճով	44:01,3

• Պրոֆիլը FIS կայքում (de)
• «Profil na sports-reference.com». sports-reference.com. (en)

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ելենա Վյալբե» հոդվածին։