Franekeradeel (ⓘ; Fries: Frjentsjerteradiel (ⓘ)) was een gemeente in de Nederlandse provincie Friesland met 20.180 inwoners (30 april 2017, bron: CBS) met een oppervlakte van 109,17 km², waarvan 6,44 km² water.
Tot de gemeentelijke herindeling op 1 januari1984 was Tzum de grootste plaats van de toenmalige gemeente Franekeradeel. Echter, het gemeentehuis van Franekeradeel was gevestigd in de Martenastins in Franeker. Daarna werd de rol van bestuurscentrum overgenomen door het gemeentehuis van de gemeente Franeker.
Na het besluit tot fuseren in april 2016 ging Franekeradeel per 1 januari 2018 samen met Het Bildt, Menaldumadeel en vier dorpen uit Littenseradeel op in de nieuwgevormde gemeente Waadhoeke.
De gemeente Franekeradeel bestond uit zeventien officiële kernen, waarvan de stad Franeker verreweg de grootste was. De Nederlandse namen waren de officiële.
Het college van burgemeester en wethouders van Franekeradeel in de zittingsperiode 2010-2014 bestaat uit een coalitie van PvdA, Gemeentebelang en de VVD.