Lo iac (Bos grunniens) es una granda espècia de romiaire de longa toison d'Imalaia. La femèla del iac nomenada dri o drimo pels tibetans e nak pels sherpas.
Lo iac viu en Tibet, Nepal e Botan, al nòrd de China, en Gansu fins en Mongolia, fins a d'altituds de 5 400 mètres.
La varietat domestica (Bos grunniens grunniens Linnaeus, 1766) es utilizada coma animal de bast (un iac pòrta finsa 130 quilogramas) e de montar e progís de lana (amb que se fa vestits, feutre e còrdas), cuèr, carn (secada a l'aire fred e sec), lach (natura o fermentat), burre e fromatge. E mai, las bosas secadas son un combustible fòrça utilizat. En Mongolia lo iac es crosat amb de vacas, los ibrides son lo dzo e remplaçan fòrça plan los iacs a bassas nautors. Son utilizats coma animals de bast e pels trabalhs als camps[1].
D'elevaires constituiguèron de gasalhas de iacs als Estats Units d'America e en Euròpa, subretot en Alemanha e en Soïssa[2].
Lo iac salvatge (Bos grunniens mutus Przewalski, 1883), solament present al Tibet, es mai grand que lo iac domestic, pòt pesar fins a una tona. Viu abitualament en gropes de 10 a 30 subjèctes. Son abitat es compausat de nautas planuras desgarnidas, puèges e monts a nautors compresas entre 3200 e 5400 mètres. Se noirís d'èrbas, de liquèns e d'autres plantas. Pendent la sason cauda, viu dins las regions prèpa de las nèus eternalas; puèi descend capa a de tèrras de clima melhor quand la sason freda arriba. Lo iac pòt afrontar lo fred fins a −40 °C mercé a una sosbora fòrça densa e a un long e espés pelatge de superfícia. E mai, secreta una substància vescosa dins sa sudacion qu'agís coma un isolant. Aquela substància s'utiliza en medecina tradicionala al Nepal. Lo iac salvatge a una vista fòrça flaca mas un odorat fòrça desvolopat e subretot una ausida remarcabla que li permet d'entendre a de quilomètres.
L'espècia es menaçada: la populacion totala actuala es estimada a 15 000 individús.
- Longor del còrs: 3,25 m
- Longor de las banas: lateralas de 65 a 102 cm, escartament 95 cm
- Nautor al garròt: 1,6 a 2,0 m
- Pes adulte (salvatge): 300 kg (feme) a 1000 kg (mascle)
- Pes adulte (domestic): 230 kg (feme) a 580 kg (mascle)
- Maduretat sexuala: 6-8 ans
- Portadura: 9 mois
- Nombre de joves per portada: 1
- Nombre de portadas par an: 1 cada dos ans
- Longevitat:
- En libertat: 25 ans
- En captivitat: 20 ans
- Tibet, Mongolia, China , Nepal...
Se trapan subretot dins de Monts Imalaians :
- zopiok (feme a vegadas feconda) : zebu + iac
- dzo : vaca (o taure) + iac
