Lago di Laach
Lago di Laach (Germane: Laacher See , pron.: lager sey) esas lago en kratero di volkano, kun diametro de 2 kilometri en Rhenlando-Palatenio, Germania, cirkume 24 kilometri nord-este de Koblenz, 37 kilometri sude de Bonn ed 8 kilometri weste de Andernach. Ol esas en la monataro di Eifel ed esas parto dil estala volkanal agro di Eifel en la plu-larja Volkanal Eifel. La lago kreesis pro Plinian erupto cirkume ante 13.000 yari, kun IVA de 6, sama-skale kam l’erupto di monto Pinatubo.[1][2][3][4] La volkanala descharjo observebla kom “mofetta” sur la sudestala rivo di la lago esas signi di dormanta volkanismo.
Deskripto
La lago esas ovala segun formo e cirkondata da alta bordi. La lavao esis minata por muel-diski de la Roman epoko til l’introdukto di fera ruleri por muelar greno[5]. Sur la westala rivo trovesas la benediktal Abadeyo di Maria Laach (en la Latina: Abbatia Lacensis), en 1093 fondita da Heinrich la 2ma di Laach di la Luxemburg-dinastio, l’unesma Palaten-komto di la Rheno, qua havis sua kastelo opozante la monakeyo super l’estala rivo di la lago.La lago ne havas naturala boko ma drenesas da tunelo exkavit en 1170 e rikonstruktita plura foyi pose. Ol nomesas Fulbert, segun l’abado di la monakeyo de 1152-1177, pri qua on kredas konstruktir ol.
L’erupto
Volkanismo en Germania esas tracebla de milioni de yari pasinta, relatante la developo dil Europana RIFT-Sistemo di Cenozoiko, qua efektigesis da la koliziono inter l’Afrikana ed Eurazian ter-plaki, ma lo koncentresis en krevuri asociat a kargo e deskargo de glacio dum la glacial avanci e desavanci.L’inicial explozi di Lago di Laach, qui eventis tarde en printempo o frue en somero cirkum 11.000 a.K., platigis arbori til quar kilometri distanta. La magmo apertis voyo a la surfaco qua eruptis dum cirkume dek hori, kun fumuro qua probable atingis alteso de 35 kilometri. Aktivaji duris dum plura semani o monati, produktante nubo ardoranta qua kovris vali til dek kilometri distanta per glutinoza volkaneskombro (“tefra”). Proxim la kratero, depozajo atingis plu kam kinadek metri de dikeso, e mem kin kilometri distant oli esas ankore esas dek metri dika. Omna planti ed animali en disto de cirkume sisadek kilometri adnord-este, e quaradek kilometri adsud-este devis esar efacata. [6]
Periodo pos l’erupto
La plu larj efekti dil erupto esis limitizita, duktant a plura yari de kolda someri e cirkume du yardeki di ambientala perturbo en Germania. Tamen, la vivi di la lokala populo, konocata kom Federmesser esis perturbita. Ante l’erupto, li esis dispersita populo qua vivis per traserchar foreji e chaso, uzante tam lanci e flechi. Segun arkeologo Felix Riede, l’areo okupata da la Federmesser, pos l’erupto esis maxim multe afektata pro l’ekfalajo, la Turingiana Baseno okupata da la Federmesser semblis esar grandaparte despopulizata, dum ke en sud-westala Germania e Francia populi kreskis. Du nova kulturi, le Bromme di sudala Skandinavia e la Perstuniani di nord-estal Europa mergis. Ta kulturi havis min alta nivelo de savo pri utensilifo kam le Federmesser, specale le Bromme qui semblis esir perdinta la teknologio pri arko e flechi. Segun l’opiniono di Riede la decenso esis rezulto di la perturbo efektigita pro la volkano di lago di Laach. [7]L’erupto diskutesis kom la posibla kauzo por la Plu-yuna Drias, periodo de globala koldesko ye la fino di la lasta glaciala maximumo qua semblis koincidar l’epoko dil erupto di lago di Laach. (Videz ‘l’erupto’).[8] Tamen, plubonigita datizo dil atako di la Plu-yuna Drias en Europa, publikigit en 2021, montris ke lo komencis 200 yari pos l’erupto, refuzante ol kom posibla kauzo.