ბჰაკტაპურის ბრძოლა

ბჰაკტაპური იყო ნეპალის მალის კონფედერაციის სამი დედაქალაქიდან ერთ-ერთი, დანარჩენი ორი იყო კატმანდუ და ლალიტპური. ქალაქში ცხოვრობდა 12000 ოჯახი. ^[3]

გორხალებს სურდათ კატმანდუს ხეობის დაპყრობა მისი მდიდარი კულტურის, ვაჭრობის, მრეწველობისა და სოფლის მეურნეობის გამო.^[4] 1736 წელს გორხის მეფე ნარა ბჰუპალ შაჰი თავს დაესხა ნუვაკოტს, სასაზღვრო ქალაქსა და ციხესიმაგრეს ხეობის ჩრდილო-დასავლეთით, თუმცა დამარცხდა. ^[5] მისი ვაჟი, პრითვი ნარაიან შაჰი, 1742 წელს გამეფდა და განაახლა ლაშქრობა. ^{[6] [7]}

შაჰმა იცოდა, რომ ძალის გამოყენებოთ ვერ დაიმორჩილებდა ხეობას, ამიტომ გადაწყვიტა ემბარგო დაეწესებინა შიმშილის გამოწვევის მიზნით. მისმა ძალებმა დაიკავეს სტრატეგიული უღელტეხილები მიმდებარე ბორცვებში და ჩახერგეს ეკონომიკური ვაჭრობისათვის საჭირო გზები ტიბეტსა და ინდოეთთან, რომელიც გადიოდა ხეობაში. ^[8]

1744 წელს გორხალებმა ნუვაკოტი აიღეს.^[9] 1762 და 1763 წლებში მათ გადალახეს მაკვანპური და დულიხელი, ტერიტორიები დასავლეთიდან, სამხრეთიდან და აღმოსავლეთიდან კატმანდუს ხეობის გარშემო.

შიმშილობის გამოწვევის მიზნით, შაჰმა ხელი შეუშალა ხეობაში მარცვლეულის შესვლას. ხანგრძლივმა ალყამ აიძულა კატმანდუს მეფე დახმარებისთვის მიემართა ბრიტანეთის ოსტინდოეთის კომპანიისთვის. 1767 წლის აგვისტოში, კაპიტანმა ჯორჯ კინლოქი ბრიტანულ ძალებს ხეობისკენ გაუძღვა, რათა გადაერჩინა ალყაში მოქცეული მოსახლეობა. მან მიაღწია კატმანდუს და დაიპყრო სიმაგრეები სინდულისა და ჰარიჰარპურში, მაგრამ იძულებული გახდა უკან დაეხია მას შემდეგ, რადგან მარაგი ამოეწურა და მისი ჯარები აჯანყდნენ. ^[10]

უწყვეტი ემბარგო და პროპაგანდისტული კამპანია თანდათან აზარალებდა ნევარებს, შაჰმა ზედიზედ დაიპყრო კირტიპური, კატმანდუ და ლალიტპური. შემდეგ ის გაემართა ბჰაკტაპურისკენ 1769 წელს. კატმანდუსა და ლალიტპურის მეფეებმა, ჯაია პრაკაშ მალა და ტეჯ ნარასინჰ მალა, თავიანთი სამეფოების დაკარგვის შემდეგ თავშესაფარს ბჰაკტაპურში ეძებდნენ. სამი მეფე გორხის ლაშქართან საბრძოლველად გაერთიანდა, მაგრამ ისინი კვლავ დიდებულთა ღალატის გამო დამარცხდნენ.

მოღალატე დიდებულთა ჯარისკაცებმა ქალაქის კარი გააღეს და გორხალები შეუშვეს. შაჰის ჯარებს ხმლების და მშვილდ-ისრის გარდა, მუშკეტებიც გააჩნდათ. სასახლის წინ სასტიკი ბრძოლა გაიმართა, მაგრამ დამპყრობლებმა საბოლოოდ გაარღვიეს კარიბჭე. ^[11]

კატმანდუში, ჯანა ბაჰას მონასტერში დაცული ჩანაწერის მიხედვით, შაჰის ჯარებმა ბჰაკტაპური 1769 წლის 25 ნოემბრის ღამეს დაიპყრეს. მათ 2001 ადამიანი მოკლეს და 501 სახლი გადაწვეს. ^[12]

რანაჯიტ მალის ასაკის გამო ვარანასში წასვლის უფლება მიეცა. ჯაია პრაკაში გარდაიცვალა ტყვიით მიყენებული ჭრილობისგან, ხოლო ტეჯ ნარასინგი სიკვდილამდე ტყვეობაში იყო. ^[13]

ბჰაკტაპურის დაპყრობით დასრულდა მალის დინასტიის მმართველობა და დაიწყო შაჰის დინასტიის აღზევება ნეპალში. შაჰის მეფობა გაგრძელდა 2008 წლამდე, შემდეგ კი ქვეყანა რესპუბლიკა გახდა. ^[14]

ბჰაკტაპურის მეფე რანაჯიტ მალა შეწუხებული იყო, რადგან მან ნდობა განუცხადა გორხის მეფეს. თვითმხილველების თქმით, მალა განუწყვეტლივ ტიროდა და აღვსილი იყო სინანულით, როდესაც ჩანდრაგირის ბორცვზე უკანასკნელად შეხედა მის ყოფილ სამეფოს. ჩანდრაგირიდან მარშრუტი ეშვება სამხრეთით და მიემართება ინდოეთისკენ. ^[15]

• კატმანდუს ბრძოლა
• ლალიტპურის ბრძოლა
• კირტიპურის ბრძოლა