პატუილარდას ბოჭკოვანა

პატუილარდას ბოჭკოვანა
	;
მეცნიერული კლასიფიკაცია
სამეფო:	სოკოები
განყოფილება:	ბაზიდიუმიანი სოკოები
კლასი:	აგარიკომიცეტები
რიგი:	ფირფიტოვანნი
ოჯახი:	კორტინარიუსისებრნი
გვარი:	ინოსპერმა
სახეობა:	პატუილარდას ბოჭკოვანა
ლათინური სახელი
	Inosperma erubescens (A. Blytt), Matheny & Esteve-Rav. (2019)
EOL	189366
MB	247363

პატუილარდას ბოჭკოვანა (ლათ. Inosperma erubescens; ადრე Inocybe erubescens) — სოკოს სახეობა ინოსპერმას გვარისა, რომლის გავრცელების არეალი მოიცავს ევროპას და აზიის ზოგიერთ რაიონს.

მომაკვდინებელად შხამიანი სოკოა. შეიცავს მომწამვლელ ნივთიერება მუსკარინს. იზრდება ფოთლოვან, წიწვოვან და შერეულ ტყეებში, პარკებში, ბაღებში, როგორც წესი კირიან და თიხიან ნიადაგზე, ზაფხულიდან შემოდგომამდე.

სოკო პირველად აღწერა ნორვეგიელმა მიკოლოგმა აქსელ გუდბრან ბლიტმა 1905 წელს როგოც Inocybe erubescens.^[1] 2019 წელს გადატანილი იქნა ინოსპერმას გვარში.^[2]

სამეცნიერო სინონიმები:

Inocybe erubescens A. Blytt, 1905
Inocybe patouillardii Bres., 1905
Inocybe lateraria Rick, 1920

აღწერა

ფეხის სიგრძე — 3-9 სმ, ხშირად მოწითალო, თავიდან ზარისებრ-კონუსისებური, დროთა განმავლობაში იშლება, ბორცვაკით ცენტრში, გლუვი, აბრეშუმისებრი ელფერით, მშრალი, კიდეები უფრო ღიაა^[3] და დაფარულია ღრმა რადიალური ბზარებით.

რბილობი — თეთრი, ნორჩობაში თითქმის სუნის გარეშე და თხილის გემოთი, შემდეგ ხილის სუნით, მოგვიანებით ახასიათებს უსიამოვნო და მწარე გემო.^[4]^[5] დაზიანებისას (განსაკუთრებით სიბერეში) წითლდება.

ფეხის სიგრძე — 4-10 სმ, სისქე — 0,8-1,5 სმ, ქუდის ფერია ან უფრო ღია, მკვრივი, მყარი, ცილინდრული, ძირში ოდნავ გასქელებული, ბოჭკოვანი, სიგრძივ დაღარული.

ჰიმენოფორი — ფირფიტებიანი, ფირფიტები ხშირი, ვარდისფერი, შემდეგ ყავისფერი, მოწითალო ლაქებით, კიდეებთან თეთრი.

სპორების ფხვნილი — მოყავისფრო ან ჟანგმიწისფერ-მურა. სპორები — 11-13х6-7 მკმ, ოვალური ან ლობიოსებრი, გლუვი, მოყავისფრო.

ცვალებადობა

ქუდის ფერი ვარირებს თეთრიდან ნაცრისფრამდე ან ჟანგმიწისფრამდე, სიმწიფეში შესაძლოა იყოს მოწითალო ან აგურისფერ-წითელი. დაჭერისას ფეხი წითლდება. ფირფიტები თავიდან მოწითალოა, მოგვიანებით ჟანგისფერ-ყავისფერი ან ზეთისხილისფერ-მურა, ჩვეულებრივ მოწითალო ლაქებით. ფეხის რბილობი ხშირად იძენს მოვარდისფრო ელფერს.

გავრცელება და ეკოლგია

იზრდება ერთეულებად ან მცირე ჯგუფებად ფოთლოვან, წიწვოვან და შერეულ ტყეებში, პარკებში, ბაღებში, უპირატესად კირიან და თიხიან ნიადაგზე. ხშირად მთიან ადგილებში. მიკორიზას უპირატესად ქმნის მუხასთან, წიფელთან, ცაცხვთან და ფიჭვთან.^[6]

გავრცელებულების არეალი მოიცავს ევროპას და აზიის ზოგიერთ რაიონს.

სეზონი — მაისიდან ოქტომბრამდე, განსაკუთრებით მასიურად აგვისტო-სექტემბერში.

მსგავსი სახეობები

Inocybe.catalaunica
Inocybe corydalina
Inocybe geophylla
Inocybe haemacta
Inocybe mixtilis
Inocybe pudica
Inocybe sidonia
Inocybe umbratica
Agaricus silvaticus
Clitocybe dealbata
Clitocybe olearius
Calocybe gambosa
Entoloma excentricum
Entoloma griseocyaneum
Entoloma jubatum
Entoloma prunuloides
Entoloma undatum
Leucoagaricus rubrotinctus
Marasmius oreades
Cortinarius caperatus

ტოქსიკურობა

მომაკვდინებლად შხამიანი სოკოა.^[7] შეიცავს დიდი რაოდენობით მუსკარინს. მოწმავლის სიმპტომები ვლინდება მიღებიდან 0,5-2 საათის შემდეგ და მოიცავს ძლიერ ცრემლდენასა და ოფლიანობას, რასაც მოსდევს ტაქიკარდია, ჰალუცინაცია, არტერიული წნევის მკვეთრი ვარდნა, სუნთქვის გაძნელება, მხედველობის დაქვეითება, ღებინება და დიარეა, კანის შეწითლება, შემდეგ სიმკრთალე, რასაც თან ახლავს ძლიერი შეციება და მძიმე შემთხვევაში სიკვდილიც კი.^[8]^[9]

უკიდურეს შემთხვევაში რეკომენდირებულია ატროპინის გამოყენება და მარილიანი წყლისა და გლუკოზის ერთდროულად მიღება. სამედიცინო ჩარევა აუცილებელია. გამოუცდელ მესოკოვეს ის შეიძლება აერიოს საჭმელად ვარგის მაისის სოკოში.^[10]