ხიდისთავი (ჩოხატაურის მუნიციპალიტეტი)

მდებარეობს მდინარე გუბაზეულის ნაპირებზე, ზღვის დონიდან 230 მ., ჩოხატაურიდან 7 კმ., ოზურგეთიდან (რკინიგზის უახლოესი სადგური) 26 კმ. სოფელში გადის ჩოხატაური-ბახმაროს საავტომობილო გზა.

1964 წლის მაისში ჩოხატაურის მხარეთმცოდნეობის მუზეუმის ექსპედიციამ (რ. გიორგაძე, ალ. კალანდაძე) მდინარეების კალაშისა და გუბაზეულის შესაყარში აღმოაჩინეს მეზოლითური ნამოსახლარი.^[4] მოპოვებულ ძეგლებშია ბრინჯაოს თოხები, ბრინჯაოს ბარი, სპილენძის ზოდები, სპილენძის ქვაბი და ა.შ.

ხიდისთავის ძველი სახელწოდებაა ოცხანა. აქ მოდიოდა ვაზის ჯიში ოცხანური საფერე. XVI საუკუნეში ოცხანას მოსახლეობა შეადგენდა 20 კომლს. თემი როსტომ გურიელმა შესწირა ბიჭვინთის ღვთისმშობელს. სახელი ოცხანა იხსენიება 1622 წლის საბუთში. XIX საუკუნეში ოცხანა იყო ბასილეთის სასოფლო საზოგადოების ცენტრი, რომელშიც შედიოდა სოფლები ოცხანა, ბასილეთი, ბუკნარი და მეწიეთი. 1870-იან წლებში საზოგადოების მოსახლეობა 400 კომლს შეადგენდა. ოცხანაში მოქმედებდა ბაზარი და ამიტომ ხიდისთავი ქალაქადაც მოიხსენიებოდა.^[5] 1903 წელს სოფელში გაიხსნა ბიბლიოთეკა. 1908 წელს სოფლები ხიდისთავი და ოცნახა ცალ-ცალკე იყო აღწერილი. 1905 წლის რევოლუციის დროს აქ იმართებოდა პოლიტიკური კრებები, რის აღსანიშნავადაც დგას ობელისკი.

1920-იან წლებში არსებობდა ალკე რაიონის სახით. საბჭოთა პერიოდში მოქმედებდა კოლმეურნეობა, რომლის ძირითადი საქმიანობა მეჩაიეობა და მეცხოველეობა იყო.

• ანა კალანდაძის საცხოვრებელი სახლი
• კალანდაძეების სახლი
• ხიდისთავის ეკლესია

სოფელში დაიბადნენ:

• პოლიო ირეთელი (1876-1931) ― პუბლიცისტი, დრამატურგი
• ნესტორ კალანდაძე (1898) ― პუბლიცისტი.
• ლეონიდე კალანდაძე (1898) ― ენტომოლოგი.
• სიმონ გოგიბერიძე (1900-1970) ― სამხედრო პირი
• ლავროსი კალანდაძე (1903) ― მხატვარი.
• ალექსანდრე კალანდაძე (1909) ― არქეოლოგი.
• იოსებ მეგრელიძე (1909) ― ფილოლოგი.
• ქეთევან ლომთათიძე (1911) ― ენათმეცნიერი.
• ალექსანდრე კალანდაძე (1916) ― მწერალი
• ნინო კალანდაძე (1919) ― მეზღვაური.
• გაიოზ გოგიბერიძე (1922) ― მსახიობი.
• ედმუნდ კალანდაძე (1923) ― მხატვარი.
• ანა კალანდაძე (1924) ― პოეტი.
• ივანე კიღურაძე (1937) ― მათემატიკოსი.

• 
  ანა კალანდაძის სახლი
• 
  ხიდისთავის საჯარო სკოლა
• 
  ნოდარ დუმბაძის სახელობის ხიდი მდინარე გუბაზეულზე
• 
  სოფლის ყოფილი ადმინისტრაციული შენობა
• 
  1905 წლის რევოლუციის ობელისკი
• 
  ბიბლიოთეკა
• 
  ავტობუსის გაჩერება
• 
  მდინარე გუბაზეული
• 
  საოჯახო სასტუმრო „სკიჯის სახლი"

• ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 11, თბ., 1987. — გვ. 480.