Berbir

Berbir (Saxifraga) navê çîneke riwekên famîleya berbiran (Saxifragaceae) e. Di vê çînê de bi qasî 450 heya 480 cure hene. Li ser hinekê endamên vê çînê gotûbêj hene, hin riweknas, hejmarê kêmtir nîşan didin. Berbirê herwiha navê xwe daye famîleyê jî. Navê vê çînê yê zanistiyê jî wekî yê kurdî, di wateya riweka berê, kevirê dibire de ye. Saxum = Ber, kevir, kemer û frangere = Birrîn.

Cureyên berbirê ji herêmên ji rûyê deryayê bilind û avhewaya wê sar e, hezdikin. Li Kurdistanê çend ji berbiran digihên ne diyar e, xebateke zanistî nîne. Li çiyayên Alpê dora 40 cure tên dîtin. Çend cure bo baxçevaniyê tên çandin. Herwiha hin cure jî tên xwarin, ji aliyê vîtamîna C ve dewlemend in.

Systematik

Berbira pelmor (*Saxifraga oppositifolia*).

Çîna berbiran li 12 beşan hatiye parvekirin:

Saxifraga sect. Ciliatae Haw.: 220 cure, b.m. (bo mînak):
- Saxifraga hirculus L.
Saxifraga sect. Cymbalaria Griseb.: 4 cure:
- Saxifraga cymbalaria L.
- Saxifraga hederacea L.
- Saxifraga hederifolia A.Rich.
- Saxifraga sibthorpii Boiss.
Saxifraga sect. Irregulares Haw.: Bi qasî 14 cureyan:
- Saxifraga cortusifolia Sieb. & Zucc.
- Saxifraga daqiaoensis F.G.Wang & F.W.Xing
- Saxifraga epiphylla Gornall & H.Ohba
- Saxifraga fortunei Hook.f.
- Saxifraga imparilis Balf. f.
- Saxifraga jingdonensis H.Chuang
- Saxifraga kwangsiensis Chun & How in C.Z.Gao & G.Z.Li
- Saxifraga mengtzeana Engl. & Irmsch.
- Saxifraga nipponica Makino
- Saxifraga rufescens Balf.f.
- Saxifraga sendaica Maxim.
- Saxifraga serotina Sipliv.
- Saxifraga sichotensis Gorovoj & N.S.Pavlova
- Saxifraga stolonifera Curt.
Saxifraga sect. Heterisia (A.M.Johnson) Small: Tenê cureyek:
- Saxifraga mertensiana Bong.
Saxifraga sect. Porphyrion Tausch: Bi qasî 110 cureyan, b.m:
- Saxifraga aizoides L.
- Saxifraga biflora All.
- Saxifraga burseriana L.
- Saxifraga caesia L.
- Saxifraga diapensioides Bellardi
- Saxifraga mutata L.
- Saxifraga oppositifolia L.
- Saxifraga retusa Gouan
- Saxifraga squarrosa Sieber
- Saxifraga tombeanensis Boiss.
- Saxifraga vandellii Sternb.
Saxifraga sect. Ligulatae Haw.: 11 cure:
- Saxifraga callosa Sm.
- Saxifraga cartilaginea Willd.
- Saxifraga cochlearis Rchb.
- Saxifraga cotyledon L.
- Saxifraga crustata Vest
- Saxifraga hostii Tausch
- Saxifraga khiakensis Holubec & Křivka
- Saxifraga kolenatiana Regel
- Saxifraga longifolia Lapeyr.
- Saxifraga paniculata Mill.
- Saxifraga valdensis DC.
Saxifraga sect. Trachyphyllum (Gaudin) W.D.J.Koch: Bi qasî 27 cureyan, b.m.:
- Saxifraga aspera L.
- Saxifraga bryoides L.
Saxifraga sect. Gymnopera D.Don: 4 cure:
- Saxifraga cuneifolia L.
- Saxifraga hirsuta L.
- Saxifraga spathularis Brot.
- Saxifraga umbrosa L.
Saxifraga sect. Cotylea Tausch: 3 cure:
- Saxifraga coriifolia Sommier & Levier
- Saxifraga rotundifolia L.
- Saxifraga taygetea Boiss. & Heldr.
Saxifraga sect. Odontophyllae Gornall: Tenê cureyek:
- Saxifraga odontophylla Wall.
Saxifraga sect. Mesogyne Sternb.: 11 cure:
- Saxifraga arctolitoralis Jurtsev & V.V.Petrovsky
- Saxifraga bracteata D.Don
- Saxifraga carpatica Sternb.
- Saxifraga cernua L.
- Saxifraga flexuosa Sternb.
- Saxifraga granulifera Harry Smith
- Saxifraga hyperborea R.Br.
- Saxifraga radiata Small
- Saxifraga rivularis L.
- Saxifraga sibirica L.
- Saxifraga yoshimurae Miyabe & Tatew.
Saxifraga sect. Saxifraga: Bi qasî 80 cureyan, b.m.:
- Saxifraga adscendens L.
- Saxifraga androsacea L.
- Saxifraga aphylla Sternb.
- Saxifraga arachnoidea Sternb.
- Saxifraga bulbifera L.
- Saxifraga depressa Sternb.
- Saxifraga exarata Vill.
- Saxifraga facchinii W.D.J.Koch
- Saxifraga granulata L.
- Saxifraga pedemontana All.
- Saxifraga petraea L.
- Saxifraga presolanensis Engler
- Saxifraga rosacea Moench
- Saxifraga sedoides L.
- Saxifraga seguieri Spreng.
- Saxifraga tridactylites L.

Van salên dawiyê, xebatên molekularbiyolojiyê Micranthes ji çînê hatie veqetandin:

Saxifraga sect. Merkianae (Engl. & Irmsch.) Gornall: 2 cure:
- Saxifraga merkii Fisch. & Sternb.
- Saxifraga tolmiei Torr. & A.Gray
Saxifraga sect. Micranthes (Haw.) D.Don: Bi qasî 70 cureyan, b.m.:
- Saxifraga hieraciifolia Waldst. & Kit.
- Saxifraga nivalis L.
- Saxifraga stellaris L.

Cureyên navdar ên berbirê

- Berbira solînan, berbira devkaniyan (Saxifraga aizoides)
- Berbira hilhatî (Saxifraga adscendens)
- Berbira pelkuvark (Saxifraga androsacea)
- Berbira pelzerzeng (Saxifraga aphylla)
- Berbira tevnepîrê, berbira konikê (Saxifraga arachnoidea)
- Berbira kanc, berbira çols (Saxifraga aspera)
- Berbira cotkulîlk (Saxifraga biflora)
- Berbira kefzerkî (Saxifraga bryoides)
- Berbira pîvazkî (Saxifraga bulbifera)
- Berbira Burser (Saxifraga burseriana)
- Berbira keskeşîn (Saxifraga caesia)
- Berbira pelziman (Saxifraga callosa)
- Berbira Karpatê (Saxifraga carpatica)
- Berbira zûrorepo (Saxifraga cernua)
- Berbira pelkevçî (Saxifraga cochlearis)
- Bûka çiyê (Saxifraga cotyledon)
- Berbira qalikdar (Saxifraga crustata)
- Berbira pelkahûr (Saxifraga cuneifolia)
- Saxifraga daqiaoensis
- Berbira sêdiran (Saxifraga depressa)
- Balgeha nijdevan, raxeya keleş (Saxifraga cespitosa)
- Balgeha nijdevan a Alpan (Saxifraga diapensioides)
- Berbira kevloşkî (Saxifraga exarata)
- Berbira Facchini (Saxifraga facchinii)
- Saxifraga foliolosa
- Berbira bihebik (Saxifraga granulata)
- Bazdivê, şahîndivê (Saxifraga hieraciifolia)
- Berbira avevekê (Saxifraga hirculus)
- Berbira pûrtçort (Saxifraga hirsuta)
- Berbira Hohenwart (Saxifraga hohenwartii)
- Berbira Host (Saxifraga hostii):
  - Berbira resiyan, berbira rhaetîk (Saxifraga hostii subsp. rhaetica)
- Berbira miskane (Saxifraga moschata)
- Berbira peldûz (Saxifraga muscoides)
- Berbira xîçan (Saxifraga mutata)
- Berbira berfê (Saxifraga nivalis)
- Berbira pelmor (Saxifraga oppositifolia L.):
  - Berbira Bodensee (Saxifraga oppositifolia subsp. amphibia (Sündermann) Braun-Blanquet)
- Berbira gûşîkî (Saxifraga paniculata)
- Berbira kevirgûşeyî (Saxifraga paradoxa)
- Berbira quntarê, berbira geliyê (Saxifraga pedemontana)
- Berbira qelaçê (Saxifraga petraea)
- Berbira Presolana (Saxifraga presolanensis)
- Berbira kol (Saxifraga retusa)
- Berbira çîmenê (Saxifraga rosacea)
- Berbira pelglover (Saxifraga rotundifolia)
- Berbira Rudolph (Saxifraga rudolphiana)
- Berbira gola Comerê (Saxifraga sedoides)

Çavkanî

The Saxifraga Society. Li ser Saxifraga. ^{Girêdana arşîvê 2004-12-04 li ser Wayback Machine} (îngl.)

Li ser berbirê

David Allardice Webb und R. J. Gornall: Saxifrages of Europe, with notes on African, American and some Asiatic species, London 1989
Pan Jintang, Richard Gronall, Hideaki Ohda: Saxifraga in Flora of China, Volume 8, Seite 280. Online. ^{Girêdana arşîvê 2017-01-21 li ser Wayback Machine}

Girêdanên derve

Die österreichischen Arten mit Links zu Steckbriefen. (almanî)

Search