Euonymus

Lumbard ucidentalQuest articol chì l'è scrivuu in lombard, grafia milanesa.

L’Euonymus a l’è on gener de piant angiospèrmi de la famiglia di Celastracei. El gh’hà dent circa 130 speci[1][2] de piant caducifoeuj, arbust semperverd, alber piscinìtt e liàn. Quèj piant chì hinn perlopù originari de l’Asia orientàl, fin anca a l’Himalaya,[3] e hinn distribuìi anca in Euròpa, Oceania, America del nòrd e Madagascar. 50 specie hinn spantegàa in Cina.[1]

Euonymus
occ.: Evònimo
or.: Evònimo
foeuj e frutt de l’evònimo européo
foeuj e frutt de l’evònimo européo
Classifigazion sientífiga
Regn:Plantae
Division:Magnoliophyta
Clas:Magnoliopsida
Ùrden:cerestrales
Famìa:Ceretraceae
Zèner:Euonymus

Descrizion

Cespuli de Euonymus europaeus ind on giardìn

I fior hinn pòch vistós e pòden vèss verd, giald, roeusa o marrón a segonda de la specie.[3] I foeuj hinn oppòst (rarament alternàd) e de forma ovòidal, longh de 2 a 15 cm on poo fàa a resega. El frutt a l’è on borlin compagn d’on sgausc de quatter o cinch unitàa, che ‘l se dèrva e ‘l fa vedè la somenza aranciona o rossa.

La somenza l’è mangiada di usèj frugìvor, che digerìssen la scòrza carnosa de la somenza e poeu spanteghen la somenza insèma a la soa mèrda. Tanti speci hinn doprà per utilizzazion de medesina ancabén gh'è di part de la pianta che pòden vèss velenós per i òmen.[4]

Cultivazion e utilizzazion

frutt madùr (Euonymus sp.), avèrt de manera che la se ved la somenza

El legn d’ona quaj specie, de tradizion, l’era dopràa per el fus per la filadura de la lana;[5].

L’euonymus l’è on arbùst assosènn conossùu in di giardìn, per via del sò fojàmm, i speci caducifoeuj d’autun gh’hànn di colٙór sberlusént e anca di borlìtt decoratìv. Tuttamànch l’Euonymus alatus l’è conseideràa ona specie invasora in di bosch del nòrd èst di Stat Unii.

Varietà

Euonymus fortunei ind on vivee

Chi chì hinn di speci de Euonymus:[6]

  • Euonymus acanthocarpus
  • Euonymus acuminifolius[7]
  • Euonymus alatus – Evònimo alato
  • Euonymus americanus – Evònimo americano
  • Euonymus angulatus – Evònimo descarnàa
  • Euonymus assamicus – Evònimo assamés
  • Euonymus atropurpureus
  • Euonymus bungeanus
  • Euonymus castaneifolius[7]
  • Euonymus cochinchinensis
  • Euonymus cornutus
  • Euonymus dichotomus
  • Euonymus echinatus
  • Euonymus europaeus – Evònimo européo o Roncasgen [8]
  • Euonymus fimbriatus – Evonimo sfranzàa
  • Euonymus fortunei - Evònimo del Fortune
  • Euonymus frigidus
  • Euonymus glandulosus
  • Euonymus grandiflorus
  • Euonymus hamiltonianus – Evònimo de l’Hamilton
  • Euonymus japonicus – Evònimo del Giappon
  • Euonymus javanicus
  • Euonymus kiautschovicus
  • Euonymus kwangtungensis
  • Euonymus lanceifolia
  • Euonymus latifolius – Evònimo latifoeuj
  • Euonymus melananthus
  • Euonymus mengtzeanus[2]
  • Euonymus morrisonensis
  • Euonymus myrianthus
  • Euonymus nanoides
  • Euonymus nanus – Evònimo nan
  • Euonymus nitidus
  • Euonymus obovatus
  • Euonymus occidentalis – Evònimo occidentàl
  • Euonymus oxyphyllus [9]
  • Euonymus pallidifolius
  • Euonymus paniculatus
  • Euonymus pauciflorus
  • Euonymus pendulus (sinònim. E. lucidus)
  • Euonymus phellomanus
  • Euonymus pittosporoides[10]
  • Euonymus planipes
  • Euonymus prismatomerioides[10]
  • Euonymus pseudovagans[2]
  • Euonymus sachalinensis
  • Euonymus sanguineus
  • Euonymus schensianus
  • Euonymus semenovii
  • Euonymus serratifolius
  • Euonymus tenuiserrata[10]
  • Euonymus thwaitesii
  • Euonymus velutinus
  • Euonymus verrucocarpa[10]
  • Euonymus verrucosoides
  • Euonymus verrucosus
  • Euonymus walkeri
  • Euonymus wui[2]

Riferiment