Grisun Talian

Al Grizù italià 'l è separàt dal rèst dal cantù anche geugraficamént, anfàti sóta i Alp Lepuntine e Retighe la pupulasiù l'è restàda separàda da l'ótra bànda dal Grizù. Chèla situasiù ché la g'à permetìt ai abitànt da la regiù da tegnìs strète le sò tradisiù e parlàde, pò al dé d'ancó sö quàze 15 méla persùne che le vàbita lé, de piö de l' 85% le pàrla italià. Gh'è però da dì che i censìmencc svisèr i fà mia tàta distinsiù 'ntra chi 'l pàrla nóma lumbàrt o pò a 'l italià vér e pròpe; da solèt 'l italià 'l è cunfinàt a lengua per le relasiù püsé uficiài, méntre le parlàde lumbàrde, 'nfluensàde 'n pó dal rumancc, i è largamént duperàde 'n dai cuntèst da la vìda da töi i dé.

Sa pól apò zontà che 'n dai ültem agn l'üzo da l'italià l'è dré a calà, sùradetöt an da la Val Pos-ciav. Chèl fenòmeno ché 'l è duìt perlopiö a dù laùr: l'imigrasiù dai tudescòfon 'ndai teritòre insübrech e apò a l'emigrasiù dai stès grizunés an dai cantù dal céntro-èst, andóe i ufèrte da laurà i è pö remüneràde. Gh'è pò 'na quistiù da stüde: anfàti pararès che ga sìe nüsöna scöla süperiùra per i parlànt da 'l italià 'n töt al cantù, i s-cècc i è dóca custrècc a ìga 'n educasiù scolàstega 'n tudèsch se i völ rüà a 'n tìtol da stüde piö ólt. La difuziù dal tudèsch l'è facilitàda apò a da la televisiù e dai mass media, quàze cumpletamént an lengua tudesca.