Lucca

Segónt chèl che gh'è stat retroàt dei scàvi archeològich, par che la cità la sàpe stàda fondàda come 'na colònia Lìgure, e piö tàrde l'è stàda englobàda dét endèl teretóre dei Etruschi.

La prìma mensiù de Lucca l'è òpera de Tito Livio che 'l la descrìf come part de la Repüblica Romàna alméno del 218 a.C., e che 'ndèl 180 a.C. l'ìa 'na colònia romana. Endèl an 90 prìma del Signur l'ìa deentàda 'n municipium.

El centro stòrich de Lucca el manté la dispuzisiù de le stràde segónt la 'mpostasiù romàna e la Piàsa San Michele la òcupa 'l pòsto de 'n foro antìch. I rèscc de 'n anfiteàtro i è amò vizìbii en piàsa de l'Anfiteatro. Sèmper en época antìca, l'è a Lucca che s'è tignìt la conferènsa de l'an 56 a.C. che la g'ha reafermàt la superiorità del Prim triumviràt.

L'è mìa stat pusìbol stabeléser con preciziù quàndo gh'è stat el pasàgio al cristianézimo a Lucca, ma, gh'è dele citasiù de 'n vèscof de Lucca che risàl al an 343 - 344. En piö gh'è dei docümèncc che ripórta che Frediano, en vèscof irlandés che piö tàrde 'l vegnarà canunizàt, l'è stat el vèscof de Lucca a le metà del sècol VI.

Endèl córs dei prim sècoi, Lucca l'è pò stàda duminàda dei Ostrogòti, dei Bizantì (apò a dòpo de ìga rezistìt dei més quan che l'è stàda asediàda de Nasser), enfìa a éser cunquistàda 'na ólta per töte dei Longobàrdi presapóch endèl an 570.

Endèl medioévo la cità la s'è svelöpàda 'n particolàr come tàpa 'mportànte sö la Via Francigena.

Endèl an 773 i Longobàrdi i vé batìcc dei Frànchi e fenés isé 'l sò domìnio sö Lucca en favùr de chèl dei carulìngi, apò a gràsie a la scunfìta dei düchi de Lucca per mà de Carlo Magno. Endèl perìodo che vé dòpo, la cità la consòlida la sò puzisiù de 'mportànsa e la crès apò a gràsie a le atività comerciài e a la prudusiù tèsil, per la quàla l'è dentàda famùza en töta l'Europa.