Янссон, Туве
Туве Янссон (Tove Jansson, 1914-2001) артньыквлӓн семняштӹ шачын. Ӓтяжӹ, Виктор Янссон, Суомиштӹш швед, профессижӹ доно скульптор ылын. Ӓвӓжӹ артньык дӓ иллюстратор Сигне Хаммарстен-Янссон. Тувен кок шоляжы ылын - Пер Улоф дон Ларс. Тетя годшаш богема артньыквлӓн семняштӹ кыце Хельсинкиштӹ ӹлен, тидӹ гишӓн сирӹзӹ Bildhuggarens dotter (Скульпторын ӹдӹржӹ,1968) пӓшӓштӹжӹ сирен. янссонвлӓн семняштӹ кӓнгӹжӹм и йӹдеок архипелагышты эртӓрен. Туве тангыжым пиш яратен дӓ тидӹ Мумилапыштат мондымы агыл.
| Янссон, Туве | |
|---|---|
 | |
| Шочмаш дене лӱм | шведлӓ Tove Marika Jansson |
| Шочын | 1914 ин 9 августын[1][2][3][…] |
| Шочмо вер | |
| Колен | 2001 ин 27 июньын[1][2][3][…] (86 и) |
| Колымо вер | |
| Страна | |
| Тыршымаш алан | артньык, сирӹзӹ, иллюстратор, детский писатель, рисовальщик карикатур |
| Ача | Виктор Янссон[d] |
| Ава | Сигне Хаммарштен-Янссон[d] |
| Чап пӧлек да премий |  премия Сельмы Лагерлёф[d] (1992 и)   премия «Финляндия» Шведской академии[d] (1972 и) премия Толландера[d] (1971 и) Anni Swan Medal[d] (1964 и) Премия Морбака[d] (1972 и) премия Нильса Хольгерссона[d] (1953 и) премия Эльзы Бесков[d] Svenska Akademiens stora pris[d] (1994 и) Längmanska kulturfondens Finlandspris[d] (1965 и) зал славы Уилла Айснера[d] (2016 и) Ducat Prize[d] |
| Автограф |  |
 Медиафайлы на Викискладе | |
 Произведения в Викитеке | |
Туве изижӹ годшенок артньык линежӹ ылын. Школым тӹдӹ луатвӹциӓшӹн пӹтӓрен дӓ рисуяш Стокгольмышты, Хельсинкиштӹ дӓ Парижӹштӹ тыменьӹн. Европа мыч шукы сӓрнен. 1930-40-шӹ ивлӓн кымдан пӓлӹмӹ “Гарм” газетӹштӹ пӓшӓлен дӓ тӹ жепӓш Финляндин политика доно кӹлдӓлтшӹ карикатурывлӓм вазен.
Мумитрольвлӓ гишӓн шайыштшы книгӓвлӓ тӱнымбалны кымдан пӓлӹмӹвлӓ ылыт. Кырык марла лаштыкын-лаштыкын, 1990-шы ивлӓнок сӓрӹмӹ ылыт, но книгӓ семӹнь лач кӹзӹт веле лӓктӹт. Кӹзӹт якте ти книгӓвлӓм 40 нӓрӹ йӹлмӹшкӹ сӓрӹмӹ. Мумитроль книгӓ серин пӹтӓриш пӓшӓжӹ “Изи трольвлӓ дон полой вӹд” (Småtrollen och den stora översvämningen, 1945) маналтеш. Ик иштӹ 1946-шы ин вес книгӓ “Комета толеш“ (Kometjakten) лӓктеш, кыдым автор 1968 ин угӹц сирӓ. Кырык марла сӓрӹмӹ пӓшӓ книгӓн кокшы версижӹ. Тидӹ паштек техень лӹмӓн книгӓвлӓ лӓктӹнӹт: “Йозы шляпӓ” (Trollkarlens hatt, 1948), “Мумиӓтян пуры пӓшӓжӹ” (Muminpappas bravader, 1950), “Кыце тидӹ лиӓлтӹн?” (Hur gick det sen?, 1952), “Лӱдӹшлӓ Кӓнгӹж ӹрды” (Farlig midsommar, 1954), “Мумитрольвлӓн тел” (Trollvinter, 1957), “Кӱ вӓл Кним ӹжӓлӓя#леш?” (Vem ska trösta knyttet?, 1960), “Ужаш лидӹмӹ тетя” (Det osynliga barnet, 1962), “Мумилап ноябрьын” (Sent i november, 1970) дӓ “Лӱдӹшлӓ рейс“ (Den farliga resan, 1977).
Янссонын персонажвлӓжӹ махань-шон лиӓлтмӓшвлӓшкӹ вӓрештӹт, лӱдӹшвлӓм эртӓт, иквӓреш лин, нӹнӹм сӹнгӓт дӓ соок соты корнышкы лӓктӹт. Сирӹзӹн геройвлӓжӹ цилӓнок мӓ логӹцӹннӓ, эдемвлӓ логӹцӹн ылыт: иктӹвлӓжӹ соок пурывлӓ, весӹвлӓ шаныкален каштшывлӓ, юморанвлӓ, кымшывлӓ туркавлӓ, нерӓнвлӓ, нӹлӹмшӹвлӓ эгоиствлӓ, вӹзӹмшӹвлӓ наивныйвлӓ, кудымшывлӓ шыквлӓ дӓ ӹшкӹлӓнӹштӹ келгӹ лаксакым капайышывлӓ... Дӓ седӹ, кыце пуры ямаквлӓштӹ лишӓшлык- пуры соок худам сӹнгӓ.
Шанем, кырык марла лыдшы “Комета толеш“ книгӓм мелӹнок лыдаш тӹнгӓлеш дӓ тӹдӹн персонажвлӓжӹ сага корнышкы лӓктеш, а тӹштӹ ма вӓл уке? Тангыж дон тӓрлидӹ гӹц тӹнгӓлӹн, махань-шон лиӓлтмӓшвлӓӓт вычат.
