Conradin Kreutzer

Jeugd en opleiding

Kreutzer kreeg zijn eerste muziekles door de koorleider Johann B. Rieger van Meßkirch. Daarna ging hij in der kloosterschool van de Benedictijnenabdij in Zwiefalten.^[1] Daar kreeg hij les in muziektheorie en voor orgel bij Pater Ernestus Weinrauch, maar ook voor piano, hobo en viool.^[2][1] In 1796 wisselde hij aan de kloosterschool van de Premonstratenzers Schussenried.^[1] Daar ontstond een eerste compositie, een patriottisch lied voor koor en orkest. Op wens van zijn vader studeerde hij vanaf 1799 rechtsgeleerdheid aan de Albert Ludwigs Universiteit in Freiburg im Breisgau. Nadat zijn vader overleden was, begon zijn muzikale carrière.^[1] In Freiburg tred ook het eerste keer de voornaam Conradin op, die hij misschien als eerbetoon voor de laatste mannelijke telg uit het vorstengeslacht Hohenstaufen Konradijn koos. Het eerste zangspel ontstond in Freiburg im Breisgau Die lächerliche Werbung, dat rond 1800 met succes door bevriende studenten werd uitgevoerd.

Studie- en concertreizen

De volgende jaren reisde hij door Zwitserland en concerteerde in verschillende steden. In 1804 verhuisde hij naar Wenen, om bij Johann Georg Albrechtsberger, de compositieleraar van Ludwig van Beethoven, te studeren.^[2][1] Aldaar werd hij bekend met Joseph Haydn en leefde als muziekleraar en muzikant. Gedurende zijn concertreizen naar Duitsland en Zwitserland zette hij zich voor een nieuw, orkestraal klinkend toetseninstrument, het "Panmelodicon" in, een soort technisch verdere ontwikkeling van de draaiorgel door Franz Leppich.^[1]

Operasuccessen

In 1812 werden in Stuttgart zijn operette Fedore en de opera Konradin von Schwaben met succes uitgevoerd en hij werd opvolger van Franz Danzi als kapelmeester aan het hof van koning Frederik I van Württemberg in Stuttgart en bleef in deze functie tot 1816.^[1] In 1818 ging in Praag zijn opera Orestes in première. Zijn onrustig leven voerde hem als kapelmeester naar Schaffhausen, Donaueschingen, waar hij van 1818 tot 1821 kapelmeester aan het hof van Karel Egon II van Fürstenberg was,^[2][1] en Wenen. Aan het Kärntnertortheater vierde hij grote successen met zijn opera's, in 1822 met Libussa en in 1823 met Sigune en hij was daar van 1822 tot 1827 kapelmeester.^[2][1] Van 1833 tot 1836 was hij als kapelmeester verbonden aan het Theater in der Josefstadt.^[2][1] In 1834 ging zijn opera Das Nachtlager von Granada in dit theater in première en werd door het publiek en de muziekcritici enthousiast opgenomen, zodanig dat het in deze seizoen nog 31 uitvoeringen volgden.^[1] Van 1829 tot 1830, maar ook van 1836 tot 1840 was hij kapelmeester aan de Weense hofopera.

• 
  Het hoftheater in Stuttgart rond 1845
• 
  Het Kärntnertortheater in Wenen, waar hij grote successen vierde
• 
  Interieur van het "Theater in der Josefstadt", waar zijn bekendste opera in première ging
• 
  Het theater in Keulen, waar hij zijn laatste vaste aanstelling had

Laatste jaren

In 1840 reisde hij samen met zijn oudste dochter Cäcilie Kreutzer (1820-1901/1902), uit het huwelijk met Anna Huber, een zangeres (sopraan) door verschillende steden in Oostenrijk en Duitsland: (München, Graz, Braunschweig en Keulen).^[2] In Keulen kreeg hij zijn laatste vaste aanstelling als kapelmeester en muziekdirecteur van 1840 tot 1842 en leidde het 23e "Rheinische Musikfest" in 1841.^[1] Ook zijn dochter werd vast lid van een operaensemble in Keulen. Rond 1842 werd hij erelid van de zangersvereniging "Sankt Pauli" van de universiteit Leipzig.^[3] In 1842 verliet hij Keulen en reisde samen met zijn dochter Marie Kreutzer (1828-1888) uit het tweede huwelijk met Anna, geboren Speil von Ostheim, eveneens een zangeres (sopraan), door verschillende steden (Mainz, Wiesbaden, Parijs, Hamburg, Graz, Praag en in België). In 1846 werd hij erelid van de mannenzangvereniging in Graz. In 1848 voltooide hij zijn opera König Konrad en vertrok naar Riga, waar hij een mislukt optreden van zijn dochter meemaakte en waar hij overleed.

Werken voor orkest

• 1818 Concert nr. 1 in Bes majeur, voor piano en orkest, op. 42^[2]
• 1822 Concert nr. 2 in C majeur, voor piano en orkest, op. 50^[2]
• Variationen, voor piano en orkest, op. 35
• Variationen, voor klarinet en orkest, op. 36
• Variationen in Bes majeur, voor fagot en orkest, KWV 4202
• Variationen in G für die cromatische Trompette, voor trompet en orkest
• Concert nr. 3 in Es majeur, voor piano en orkest, op. 65^[2]
• Entre-Actes, voor orkest, op. 110

Werken voor harmonieorkest

• Ouverture tot de opera "Das Nachtlager von Granada" - bewerkt door Antonius Adrianus Maria Tierolff

Missen en andere kerkmuziek

• 1814 Moses Sendung, oratorium in twee delen - tekst: Johann Adam Osiander
• Te Deum in D majeur, KWV 3301
• Missa de Sancta Francisca in Es majeur, KWV 3105
• Missa di Sancti Conradi in D majeur, voor vijfstemmig gemengd koor (SSATB), orkest en orgel
• Missa in Bes majeur - Meßkircher mis, KWV 3111
• Missa Solennis in a mineur, voor gemengd koor, orkest en orgel, KWV 3101
• Pastoralmesse in A majeur, voor solisten, gemengd koor, 2 klarinetten, 2 trompetten, 2 trombones, strijkorkest, pauken en orgel, KWV 3104

Muziektheater

Opera's

Zangspelen

Operettes

Vocale muziek

Werken voor koor

• ca. 1830 Sechs Gesänge, voor mannenkoor (of vrouwenkoor) - opgedragen aan: Zürcher Männer Singverein o.l.v. Hans Georg Naegeli
• ca. 1835 Drei- und vierstimmige Männergesänge, voor mannenkoor a capella, KWV 7104, 7105, 7107, 7108
• 12 vierstimmige Gesaenge, voor mannen- of gemengd koor, op. 24 - tekst: Johann Ludwig Uhland
• Fest-Hymne zur allerh. Geburtsfeyer Seiner Majestät des Kaisers Ferdinand I. von Oesterreich, voor gemengd koor en piano^[2]
• Forschen nach Gott ich suche dich, voor gemengd koor - tekst: J. Ulrich Hegner
• Hymne, voor driestemmig vrouwenkoor
• Hymne: Im Aufgang zuckt, voor solisten, gemengd koor en orkest^[2]
• Märznacht, voor mannenkoor a capella, op. 24
• Schäfers Sonntagslied "Das ist der Tag des Herrn ...", voor gemengd koor, op. 24 nr. 5 - tekst: Johann Ludwig Uhland
• 6 Lieder, voor mannenkoor, op. 79^[2]
• 6 Quartette, voor mannenkoor, op. 85^[2]
• 6 Lieder und Chöre, voor mannenkoor en piano, op. 88^[2]

Liederen

• 1818 Fünf Frühlingslieder, voor hoge zangstem en piano, op. 33 - tekst: Johann Ludwig Uhland
  1. Frühlingsahnung: O sanfter, süßer Hauch
  2. Frühlingsglaube: Die linden Lüfte sind erwacht
  3. Frühlingsruhe: O legt mich nicht ins dunkle Grab
  4. Frühlingsfeier: Süßer, goldner Frühlingstag
  5. Lob des Frühlings: Saatengün, Veilchenduft
• 1818 Neun Wanderlieder, voor hoge zangstem en piano, op. 34 - tekst: Johann Ludwig Uhland
  1. Lebewohl
  2. Scheiden und Meiden
  3. In der Ferne
  4. Morgenlied
  5. Nachtreise
  6. Winterreise
  7. Abreise
  8. Einkehr
  9. Heimkehr
• 1821 Sechs Lieder, voor zangstem en piano, op. 23 - tekst: Johann Ludwig Uhland
  1. Schäfers Sontagslied "Das ist der Tag des Herrn"
  2. Des Hirten Winterlied "O Winter, schlimmer Winter"
  3. Jägerlied "Kein bessre Lust in dieser Zeit"
  4. Der Schmied "Ich hör meinen Schatz"
  5. Lied eines Armen "Ich bin so gar ein armer Mann und gehe ganz allein"
  6. Harfner Lied am Hochzeitmahle "Festlich ist der Freude"
• 1822 Gesänge aus Goethe's Faust, liederencyclus voor zangstem en piano - tekst: Johann Wolfgang von Goethe
  1. Introduction
  2. Ein Bettler vor dem Tor
  3. Soldatenchor
  4. Bauern unter der Linde
  5. Faust im Studierzimmer
  6. Chor der Geister
  7. Chor der Geister
  8. Auerbach's Keller in Leipzig. Zeche lustiger Gesellen
  9. Recitativo und Tempo di Bolero
  10. Strasse (Faust - Margarethe vorübergehend)
  11. Abend
  12. Romanze: Es war ein König in Thule
  13. Gretchen allein, nach dem Gespräch im Garten
  14. Recitativo und Arioso
  15. Wald in Höhle
  16. Gretchens Klage
  17. In Marthens Garten
  18. Am Brunnen
  19. Zwinger
  20. Nacht. Straße vor Gretchens Tür
  21. Recitando und Romanze
  22. Dom. Amt, Orgel und Gesang
• 1825 Rastlose Liebe, duet voor sopraan, alt en piano - tekst: Johann Wolfgang von Goethe
• ca. 1826 Lieder und Romanzen, voor zangstem en piano - tekst: Johann Ludwig Uhland
  1. Abschied: Was klinget und singet die Straße herauf
  2. Die Zufriedenen: Ich saß bei jener Linde
  3. Lauf der Welt: An jedem Abend geh' ich aus
  4. Der Schäfer: Der schöne Schäfer zog so nah
  5. Gretchens Freude: Was soll doch dies trommeten sein?
  6. Der König auf dem Thurme: Da liegen sie alle, die grauen Höh'n
• ca. 1830 Andenken von Matthisson: Ich denke dein, wenn durch den Hain, voor twee zangstemmen en piano, op. 75, nr. 12 - KWV 9111-12
• 1830 Vier Wald-Lieder, voor zangstem en piano - tekst: Wilhelm Kilzer
• ca. 1830 Folko und Isula: Sieben Lieder eine Troubadours, voor zangstem en piano, op. 22 - tekst: Friedrich Heinrich Karl, Freiherr de la Motte Fouqué
  1. Vorspiel
  2. Der Festschmuck
  3. Ein Lied vor der Herrin
  4. Ausforderung
  5. Der Hingang
  6. Der Heimweg
  7. Rückblick
• 1839 Der Wirthin Töchterlein, ballade voor zangstem en piano - tekst: Johann Ludwig Uhland
• Drei Salomonische Lieder, voor zangstem en piano, op 22 - tekst: Christoph August Tiedge
• Das Mühlrad, voor zangstem, hoorn, cello en piano - tekst: Johann Ludwig Uhland
• Der kastillische Ritter - Romance in fünf Gesängen, voor een tot drie zangstemmen en piano - tekst: Johann Ludwig Uhland
• Der teutsche Rhein: Sie sollen ihn nicht haben, voor zangstem en piano - tekst: N. Becker
• Die Sehnsucht, voor tenor en piano - tekst: Friedrich von Schiller
• Hobellied uit de opera "Der Verschwender", voor tenor (of sopraan) en piano
• Lieder und Romanzen, voor zangstem en piano, op. 64 - tekst: Johann Ludwig Uhland
• Wiedersehn, voor tenor en piano - tekst: Georg Friedrich Treitschke
• Zwölf Lieder und Romanzen, voor zangstem en piano, op. 76 - opgedragen aan: Nanette Schechner

Kamermuziek

• 1818 6 pièces faciles, voor dwarsfluit (of viool) en piano, op. 31
• 1821 Twee trio's, voor dwarsfluit (of viool), cello en piano, op. 23
  1. in Bes majeur
  2. in G majeur
• Duo in C majeur, voor 2 klarinetten
• Fantasie sur un théme suisse, voor klarinet, altviool, cello en piano, op. 55
• Fantasie et variations sur un air suisse, voor klarinet, viool en piano, op. 66
• Groot kwartet in e mineur, voor viool, altviool, cello en piano
• Kwartet in Es majeur, voor klarinet, viool, altviool en cello
• Kwintet in A majeur, voor dwarsfluit, klarinet, altviool, cello en piano
• Romance favorite - Partant pour la Syrie et varie, voor klarinet en piano
• Sechs Walzer, voor blazerssexter (2 klarinetten, 2 hoorn en 2 fagotten)
• Septet in Es majeur (Grand Septuor), voor viool, altviool, cello, klarinet, hoorn, fagot en contrabas, op. 62
• Septet in F majeur, voor klarinet, fagot, hoorn, 2 violen, altviool, cello en contrabas
• Sonate concertante in G majeur, voor dwarsfluit en piano, op. 35
• Trio, voor csakan (stockfluit), altviool en gitaar
• Trio, voor klarinet, fagot en piano
• Trio, voor 2 klarinetten en altviool
• Trio, voor 2 klarinetten en bassethoorn
• Trio in Es majeur, voor klarinet, fagot en piano, op. 43, KWV 5105

Werken voor piano

• 1819 Pièces faciles, voor piano vierhandig, op. 34
• 1825 Sonatine ou Fantaisie, voor piano vierhanig, op. 61
• Acht kleine Clavierstücke
• Sonatine en fantasie, voor piano vierhandig, op. 25

• Wolfgang Suppan, Armin Suppan: Das Neue Lexikon des Blasmusikwesens, 4. Auflage, Freiburg-Tiengen, Blasmusikverlag Schulz GmbH, 1994, ISBN 3-923058-07-1
• Andrea Hartmann: Klavierlieder nach Gedichten von Ludwig Uhland und Justinus Kerner. Ein Beitrag zum musikalischen Biedermeier am Beispiel von fünf schwäbischen Komponisten, Frankfurt am Main: Peter Lang, 1991. 170 p., ISBN 978-3-631-42973-0
• Paul E. Bierley, William H. Rehrig: The Heritage Encyclopedia of Band Music - Composers and Their Music, Westerville, Ohio: Integrity Press, 1991, ISBN 0-918048-08-7
• Wilhelm Zentner: Conradin Kreutzer in: Neue Deutsche Biographie (NDB). Band 13, Duncker & Humblot, Berlin 1982, ISBN 3-428-00194-X, pp. 27 f
• Joachim Toeche-Mittler: Armeemärsche, 2. Teil - Sammlung und Dokumentation, 2. Auflage, Neckargmünd, Kurt Vowinckel Verlag, 1977, 161 S.
• Theophil Antonicek: Conrad(in) Kreutzer in: Österreichisches Biographisches Lexikon 1815–1950 (ÖBL). Band 4. Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften, Wien 1969, pp. 267-268
• Fest-Schrift zum 100. Todesjahr des Meßkircher Heimatsohnes Conradin Kreutzer: geb. am 22. Nov. 1780 zu Meßkirch, gest. am 14. Dez. 1849 zu Riga, Messkirch, Männer- und gemischter Chor "Conradin Kreutzer" 1847, Meßkirch, ca. 1949.
• Richard Roßmayer: Konradin Kreutzer als dramatischer Komponist, Dissertation. Wien, 1928.
• Robert Eitner: Biographisch - Bibliographisches Quellen-Lexikon der Musiker und Musikgelehrten der christlichen Zeitrechnung bis zur Mitte des neunzehnten Jahrhunderts, Leipzig: Breitkopf & Härtel, 1901.
• Moritz Fürstenau: Conradin Kreutzer in: Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Band 17, Duncker & Humblot, Leipzig 1883, pp. 145–148.
• Constant von Wurzbach: Conradin Kreutzer, auch Kreuzer, in: Biographisches Lexikon des Kaiserthums Oesterreich, 13. Teil, Wien 1867, pp. 207–211

• (de) Biografie op de internetpagina van "Österreichisches Musiklexikon"
• Conradin Kreutzer in: Choral Public Domain Library (ChoralWiki)
• (de) Conradin Kreutzer: Briefe – Gesamtausgabe
• Bladmuziek van Conradin Kreutzer op de website van het International Music Score Library Project

Zie de categorie Conradin Kreutzer van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.