Jaaʼniłtsʼílí ntsaaígíí - Wikiibíídiiya Wiki Diné bizaad 2024


yótʼáahdi naaldeehii
Dahináanii Naaldeehii Bidoh Dahólónígíí Bikʼiiz Naakiígíí Bííghą́ą́stsʼǫǫd Dahólónígíí Bíígháán Dahólónígíí Biyaatsʼiin Dahólónígíí Bidił Daazdoígíí dóó Daʼałtʼoʼígíí Biishchʼid Dahólónígíí Náhookǫs biyaadi Hadahóólįįdígíí Jaaʼabaní dóó Jaaniłtsʼílí dóó bikʼéí Jaaʼabaní íiyisígíí Jaaʼniłtsʼílí Jaaʼniłtsʼílí ntsaaígíí

Ndaʼałkaahí bikʼehgo Idionycteris phyllotis wolyé
Náhookǫsjí Kéyah Dah Siʼánígíí (Diné Bikéyah)
chʼosh deildeełígíí

Jaaʼniłtsʼílí ntsaaígíí éí jaaʼabaní dóó jaaʼniłtsʼílí dah yikahjí atah yisdzoh, áádóó éí Naakaii Bikéyahdi dóó Hoozdo Hahoodzodi dóó Yootó Hahoodzodi hólǫ́ǫ́ dóó Diné Bikéyahdi yitʼį́. Ndaʼałkaahí dóó ééʼdeetįįhii éí "Idionycteris phyllotis" deiłníigo dayózhí. Tʼáá díí tʼéiyá jaaʼniłtsʼílí "Idionycteris"-jí atah yisdzoh.

Ánoolinígíí dóó bichʼiyąʼłahgo áshłééh

Díí jaaʼniłtsʼílí bitʼaʼ éí 12–14di asdzoh^[?] áníłnééz; bitsʼíís éí 2–3di asdzoh áníłnééz. Bitsʼíís éí dinilzhin; bitʼaʼ éí diłhił; bitéél dóó bizééʼ éí dinilbá; bijaaʼ éí ntsaa dóó nineez; binááʼ éí áłtsʼíísí.

Jaaʼniłtsʼílí ntsaaígíí éí tsʼíʼii dóó tséʼédǫ́ʼii dóó iichʼąhii dóó wóʼałtaasʼéí haalzheehgo naatʼá.

Jaaʼabaní íiyisígíí
Eʼeʼaahjí Naakaii Łizhiní Bikéyahdę́ę́ʼ jaaʼabaní niłhinígíí · Hííłchʼįʼgo naatʼaʼí · Jaaʼabaní bijaatsohígíí · Jaaʼabaní dinilbáhígíí · Jaaʼabaní diniltsooígíí · Jaaʼabaní łizhin dóó łigaaígíí · Jaaʼabaní łizhinígíí · Jaaʼabaní niłhinígíí · Jaaʼabaní tsídígíí · Kéyah Ałkééʼ Naaznilgo Dah Ndaaʼeełídę́ę́ʼ jaaʼabaní dinilbáhígíí · Naakaii Łizhiní Bikéyahdę́ę́ʼ hííłchʼįʼgo naatʼaʼí · Nahatʼeʼiitsoh Bikéyahdę́ę́ʼ jaaʼabaní bíchį́į́h nteelígíí · Nahatʼeʼiitsoh Bikéyahdę́ę́ʼ jaaʼabaní bijaaʼ nineezí yázhí · Nahatʼeʼiitsoh Bikéyahdę́ę́ʼ tséʼą́ąyiʼ jaaʼabaní · Nahatʼeʼiitsoh Bikéyahdę́ę́ʼ tsintah jaaʼabaní bijaaʼ nineezígíí · Nahatʼeʼiitsoh Bikéyahdę́ę́ʼ tsintah jaaʼabaní yázhí · Tsétah jaaʼabaní · Tʼiisbáítah jaaʼabaní
Jaaʼabaní bíniiʼtsohí	Jaaʼabaní bíniiʼtsohí dinilzhinígíí · Jaaʼabaní bíniiʼtsohí ditsʼózígíí · Jaaʼabaní bíniiʼtsohí łibáhígíí · Jaaʼabaní bíniiʼtsohí łizhinígíí · Jaaʼabaní bíniiʼtsohí yishtłizhígíí
Jaaʼabaní daditłʼooígíí	Jaaʼabaní ditłʼooí bitʼaʼ niłtsʼílígíí · Jaaʼabaní ditłʼooí dibéłchíʼígíí · Jaaʼabaní ditłʼooí naashchʼąąʼígíí · Jaaʼabaní ditłʼooí yázhí · Kéyah Dańlínídę́ę́ʼ jaaʼabaní ditłʼooígíí
Jaaʼabaní daalchíiʼii	Bilį́į́ʼ Ńdeiltihii Dineʼé Bikéyahdę́ę́ʼ jaaʼabaní łichíiʼii · Jaaʼabaní łichíiʼii · Kintaaʼanéhé Dineʼé Bikéyahdę́ę́ʼ jaaʼabaní łichíiʼii · Shádiʼááh biyaadę́ę́ʼ jaaʼabaní łichíiʼii · Tó wónaanídę́ę́ʼ jaaʼabaní łichíiʼii
Jaaʼabaníłchííʼ	Halgai Hóteeldę́ę́ʼ jaaʼabaníłchííʼ · Haʼaʼaahdę́ę́ʼ jaaʼabaníłchííʼ · Jaaʼabaníłchííʼ íiyisígíí · Shádiʼááh biyaadę́ę́ʼ jaaʼabaníłchííʼ
Naʼastsʼǫǫsí yiljaaʼí	Áhééháshį́į́hdę́ę́ʼ łóóʼ haalzheehii · Ahééháshį́į́hdę́ę́ʼ naʼastsʼǫǫsí yiljaaʼí · Béésh Bichʼahii Bikéyahdę́ę́ʼ jaaʼabaní · Dáághahii Dineʼé Bikéyahdę́ę́ʼ jaaʼabaní · Doohatsʼíí Yátiʼ Dineʼé Bikéyahdę́ę́ʼ naʼastsʼǫǫsí yiljaaʼí · Ghą́ą́ʼaskʼidii Biłikahii Bikéyahdę́ę́ʼ jaaʼabaní · Haʼaʼaahdę́ę́ʼ jaaʼabaní bikeeʼ áłtsʼísígíí · Haʼaʼaahdę́ę́ʼ naʼastsʼǫǫsí yiljaaʼí · Jaaʼabaní bijáád nineezígíí · Jaaʼabaní bijaaʼ nineezígíí · Jaaʼabaní bikeeʼ áłtsʼísígíí · Ghą́ą́ʼaskʼidii Biłikahii Bikéyahdę́ę́ʼ jaaʼabaní bílaʼ nineezígíí · Jaaʼabaní bitłʼaaʼ daʼítsaʼígíí · Jaaʼabaní bitʼaʼ daʼítsaʼígíí · Jaaʼabaní bitʼaʼ łichíʼígíí · Jaaʼabaní bizábąąh dinilchíʼígíí · Jaaʼabaní łibáhígíí · Jaaʼabaní yázhí dibéłchíʼígíí · Náhookǫs biyaadę́ę́ʼ jaaʼabaní · Naʼastsʼǫǫsí yiljaaʼí íiyisígíí · Naakaii Dootłʼizhii Bikéyahdę́ę́ʼ jaaʼabaní bidághaaʼ hólónígíí · Náátsʼózídę́ę́ʼ jaaʼabaní bílaʼ nineezígíí · Shádiʼááh biyaadę́ę́ʼ naʼastsʼǫǫsí yiljaaʼí · Shádiʼááhdę́ę́ʼ naʼastsʼǫǫsí yiljaaʼí · Tábąąh jaaʼabaní · Tó wónaanídę́ę́ʼ jaaʼabaní ditłʼooígíí · Tó wónaanídę́ę́ʼ naʼastsʼǫǫsí yiljaaʼí íiyisígíí · Tó wónaanídę́ę́ʼ naʼastsʼǫǫsí yiljaaʼí ntsaaígíí · Tó wónaanídę́ę́ʼ naʼastsʼǫǫsí yiljaaʼí yázhí · Tó wónaanídę́ę́ʼ tábąąh jaaʼabaní · Tóńlį́ bibąąh jaaʼabaní · Tséʼą́ąyiʼ jaaʼabaní
Jaaʼniłtsʼílí	Haʼaʼaahdę́ę́ʼ jaaʼniłtsʼílí · Jaaʼniłtsʼílí íiyisígíí · Jaaʼniłtsʼílí łikizhígíí · Jaaʼniłtsʼílí ntsaaígíí · Naakaii Bikéyahdę́ę́ʼ jaaʼniłtsʼílí Ásáí Dineʼé Bikéyahdę́ę́ʼ jaaʼniłtsʼílí · Jaaʼniłtsʼílí bizábąąh ditłʼooígíí
Jaaʼniłtsʼílí	Tó wónaanídę́ę́ʼ jaaʼniłtsʼílí	Akał Bitłʼaajįʼééʼí Bikéyahdę́ę́ʼ jaaʼniłtsʼílí · Bichʼah Łichíiʼii Bikéyahdę́ę́ʼ jaaʼniłtsʼílí · Chʼah Diʼilii Bikéyahdę́ę́ʼ jaaʼniłtsʼílí · Doohatsʼíí Yátiʼ Dineʼé Bikéyahdę́ę́ʼ jaaʼniłtsʼílí · Tó wónaanídę́ę́ʼ jaaʼniłtsʼílí dibéłchíʼígíí · Tó wónaanídę́ę́ʼ jaaʼniłtsʼílí łibáhígíí
Shádiʼááhdę́ę́ʼ jaaʼabaníłtsoii	Jaaʼabaníłtsoii yázhí · Naakaii Bikéyahdę́ę́ʼ jaaʼabaníłtsoii · Shádiʼááhdę́ę́ʼ tsintah jaaʼabaníłtsoii
Shádiʼááhdę́ę́ʼ jaaʼniłtsʼílí	Shádiʼááh biyaadę́ę́ʼ jaaʼniłtsʼílí · Shádiʼááhdę́ę́ʼ dziłtah jaaʼniłtsʼílí · Shádiʼááhdę́ę́ʼ jaaʼniłtsʼílí (íiyisígíí) · Shádiʼááhdę́ę́ʼ jaaʼniłtsʼílí diniltsooígíí
Tó wónaanídę́ę́ʼ hííłchʼįʼgo ndaatʼaʼí	Tó wónaanídę́ę́ʼ hííłchʼįʼgo naatʼaʼí íiyisígíí · Tó wónaanídę́ę́ʼ hííłchʼįʼgo naatʼaʼí ntsaaígíí · Tó wónaanídę́ę́ʼ hííłchʼįʼgo naatʼaʼí yázhí
Tó wónaanídę́ę́ʼ jaaʼabaníchilí	Bichʼah Łichíiʼii Bikéyahdę́ę́ʼ jaaʼabaníchilí · Binááʼádaałtsʼózí Dineʼé Bikéyahdę́ę́ʼ jaaʼabaníchilí · Biʼééʼ Łigaii Bikéyahdę́ę́ʼ jaaʼabaníchilí · Náátsʼózídę́ę́ʼ jaaʼabaníchilí · Tó wónaanídę́ę́ʼ hodíłchʼiltah jaaʼabaníchilí · Tó wónaanídę́ę́ʼ jaaʼabaníchilí dibéłchíʼígíí · Tó wónaanídę́ę́ʼ jaaʼabaníchilí íiyisígíí
Tó wónaanídę́ę́ʼ jaaʼabaníłtsoii	Naakaii Łizhiní Bikéyahdę́ę́ʼ jaaʼabaníłtsoii · Náátsʼózídę́ę́ʼ jaaʼabaníłtsoii ntsaaígíí · Náátsʼózídę́ę́ʼ jaaʼabaníłtsoii yázhí