Genre (sciéncias socialas)

Etimologia e istòria en sciéncias socialas

Lo mot « genre » ven del latin « genus ». Lo mot foguèt longtemps associat al genre gramatical.

Lo tèrme de « genre » (gender) foguèt pel primièr còp emplegat amb lo sens non gramatical dins una publicacion scientifica ^[1] en 1955 pel psicològ e sexològ John Money, dins un article ont introduch lo concèpt de « ròtle de genre » (gender role) : «lo tèrme de ròtle de genre es utilizat per designar tot çò que dich o fach un individú per se desvelar [...] coma avent, respectivament, l'estatut de garçon o d'òme o ben de filha o de femna. Inclusís, sens i èsser limitat, la sexualitat al sens de l'erotisme»^[2]. En 1964, los psicanalistas Robert Stoller e Ralph Greenson crean^[1] lo concèpte d' « identitat de genre » (gender identity) per designar « lo sentiment qu'avèm d'apartenir a un sèxe particular; s'exprima clinicament per la consciéncia d'èsser un òme o un mascle per disctinccion d'èsser una femna o una feme »^[3]. En 1968, Robert Stoller prepausa d'articular las doas nocions de ròtle de genre e d'identitat de genre: «l'identitat de genre comença amb lo saber e la realizacion, conscienta o inconscienta, qu'apartenem a un sèxe e pas a un autre [...] lo ròtle de genre es la conducha declarada que mostram en societat, lo ròtle que jogam, per exemple al respècte dels autres »^[4]». En 1972, John Money considèra, de biais convergent, que «lo ròtle de genre es l'expression publica de l'identitat de genre e l'identitat de genre, l'expression privada del ròtle de genre»^[5].

En 1972, la sociologa Ann Oakley torna utilizar lo tèrme «genre» s'escartant de las definitions de Money e Stoller: s'apièja sus l'articulacion entre natura e cultura desvelopada per Claude Lévi-Strauss per mandar lo sèxe al biologic e le genre al cultural.

A partir dels ans 1980, jos l'influéncia de la pensada de Michel Foucault, lo genre foguèt estudiat dins son rapòrt al poder e a las normas socialas. Dins lo meteis temps, los estudis de genre s'espadiguèron dins las universitats al delà de la sociologia, coma en istòria.

Fin finala, lo genre e son « injonccion normativa » son la basa de las reflexions de Gayle Rubin e Judith Butler a partir dels ans 1990 dins lors estudis sus las minoritats minoritats sexualas.

La nocion de genre es tanen utilizada pel movement femenista a partir dels ans 1970 puèi 1980, que desira demostrar l'oppression creada per la ierarquia dels sèxes.

Definicion

Lo genre pòt se definir de biais seguent^[6] :

«[U]n sistèma de bicategorizacion ierarquizada entre los sèxes (òmes/femnas) e entre las valors e representacions que lor son associats (masculin/femenin).»

Le genre se distinguís donc du sèxe^[7] va al delà dels attributs biologics per s’interessar a la diferéncia sociala. Lo concèpte de genre permet donc de pensar las relacions entre femnas e òmes en tèrmes de rapòrts socials.

Mas le genre se distinguís tanben de l'orientacion sexuala (eterosexualitat, bisexualitat, omosexualitat) que la quita orientacion se distinguís de la transsexualitat^[8].

La sociologa britanica Ann Oakley^[9] explica que masculinitat e femenitat sont pas de substéncias « naturalas » inerentas a l’individú, mas d'attributs pscologics e culturals, fruchs d’un processus social pendent que l’individú aquerís las caracteristicas del masculin o del femenin. Prepausa tanben d’introduire la nocion de genre coma l'aisina d’analisa per permetre la distinccion entre la dimension biologica (lo sèxe) e la dimension culturala (lo genre).

Atal lo genre es l'identitat bastida pel mitan social dels individús: la masculinitat o la feminitat son pas de donadas naturalas mas lo resultat de mecanismes de construccion e de reproduccion sociala. Conscientament ou inconscientament, la societat s’organisa segon lo paradigma en « cò dels òmes » e en « cò de las femnas », al punt que se convencèm existisson de domenis o de nivels de domenis socialament reservats a l'un o l'autre d'ambedos sèxes^[10].

Simone de Beauvoir esriviá en 1949, dins un virat d'uèlh cap al « Naissèm pas òme, o venem » d'Erasme : «naissèm pas femna, o venem^[11].». Dins Lo sèxe segond, explica cossí la civilizacion e l'educacion agisson suls enfants per los orientar dins un ròtle masculin o feminin que servís l'òrdre social quitament se la filhas e garçons son pas inicialament destriables^[12].

Judith Butler apond que le genre es « performatiu »: los actes e discors dels individús en mai de descriure çò qu'es lo genre a la capacitat de produire çò que descrivon. Atal, lo genre {{cita|designa l’aparelh de produccion e d’institucion dels quita sèxes ^[13]. Descriu lo genre coma «una seria d’actes repetits […] que se prenon amb lo temps de biais qu’acaban per produire l’aparéncia de la substéncia, un genre natural de l’èsser^[14].»

Atal, per Christine Delphy, pensar lo sèxe en tèrmas de donada biologica es una adrona. Per ela lo sèxe es d'en primièr una representacion de çò que la societat se fach de çò qu'es « biologic » : «lo genre precedís lo sèxe; dins aquel ipotèsi lo sèxe es simplament un marcaire de la division sociala^[15].» Aquela division sociala binara entre masculin e feminin es pas universala perque de societats podon inclure un tresen sèxe amb de ròtles que son considerats coma distincts dels rótles feminins o masculins^[16]; aquel tresen sèxe pòt inclure los intersèxes o los eunucs^[17]. D'exemples ne sont los Hijras del soscontinent indian o los Muxe de l'Oaxaca (Mexic)^[18].

Atal, lo genre es una construccion sociala dins la mesura que la societat balha « des ròtles, de pretzfachs, de caracteristicas e d'atributs » diferenciats per cada sèxe^[19].Pasmens aquelas caracteristicas son pas aqueridas de biais autonòma mas de segur dins la relacion amb los autres e la societat, e aquò a partir de la naissença. En efècte, «lo sèxe es una de las primièras caracteristicas, o quitament la primièra, que los parents e os familiars coneisson de l’enfant que ven de nàisser^[19]». Los trabalh sociologics e psicologics mostran que lo sèxe es una categoria sociala qu'influís los rapòrts dels parents al respècte de l'enfant, la presa en carga per las estructuras d'acuèlh, eca.: existís una « socializacion sexuada » que contribuís a la construccion de l'identitat de l'enfant^[19].

Atal segon Lawrence Kohlberg, los enfants aprenon a conéisser los estereotipes de genre dempuèi lor environament. Quand aquerisson la « consisténcia de genre » (la coneissença que lor sèxe es fixe), al cap dels sièis ans, lo fach de se conformar a çò qu'es esperat (per exemple, jogar a las monacas per las drolletas e al camion de pompièr pels drollets) es alara gratificant socialament. Al contrari, ven inacceptable de se comportar pas en accòrdi amb son genre^[20]. L'apròche psicosociologic apond que las diferéncias de comportament entre femnas e òmes son lo resultat de la division sexuala dels pretzfachs e qu'aquela division se reproduch per las practicas tradicionalas e culturalas: los estereotipes de genre faiçonan la percepcion dels comportaments e menan la lor realizacion^[20]. Pasmens, las practicas pòdon evoluar amb lo temps e segon lo país: los estereotipes de genre evoluan dins l'espaci e lo temps^[20].

Quitament, en sociologia, l'apròchi interaccionista parla de genre coma quicom qu'es « complit »: los atributs feminins e masculins existisson sonque pel sens qu'es donat als actes de las femnnas e dels òmes. Erving Goffman desvolopa atal un apròchi dramaturgic: las personas agisson coma d'actors sus l'entrepont que los comportaments son interpretats^[21].

La division genrada dels ròtles es a vegada percebuda coma indusent una ierarquia. L'istoriana Joan W. Scott presenta aquela dimension dins aqueles tèrmes: «lo genre es un element constitutiu de rapòrts socials fondats sus de diferéncias percebudas entre los sèxes, e lo genre es una mena primièra de significar de rapòrts de poder^[22].»

L'antropològa Françoise Héritier constate que lo distiament entre feminin e masculin es universala e que {{cita|pertot, de tot temps e en tot luòc, lo masculin es considerat coma superipor al feminin^[23] »; nomena aquela « la valéncia diferenciala dels sèxes ». Partent dels trabalhs de Claude Lévi-Strauss, observa qu'un presupausat fondamental manca a sa teoria de l'aliança: perque los òmes se sentisson l drech d'utilizar les femnas coma monedas d'escambi? «Jos totas las latituds, dins de grops fòça diferents les uns dels autres, vesèm d'òmes qu'escambian de femnas, e pas lo contrari^[24].»

Segon Françoise Héritier, l'observacion del mond inclusissent las diferéncias anatomicas e fisiologics mena cap a una classificacion binara: «La mai importanta de las constantas, aquela que percorrís tot lo mond animal, que l’òme fa partit, es la diferéncia dels sèxes. (…) Cresi que la pensada umana s’organizèt dempuèi aquela constatacion: existís d’identic e de diferent. Totas las causas van enseguida èsser analizadas e classadas entre aquelas doas rubricas. (…) Dins totas las lengas i a de categorias binaras^[25].» Constata que dins totas las lengas, aquelas categorias binaras son dependent al masculin o al feminin. Par exemple, lo caud e lo sèc son dependents al masculin dins la pensada grega, lo fred e l'umid al feminin. E encara aquelas categorias son culturalament ierarquizadas: «L’observacion etnologic nos mòstra que lo positiu es totjorn del costat del masculin, e lo negatiu del costat del feminin. Aquo depend pas de la quita categoria: las meteisas qualitats ne sont pas valorizadas del meteis biais jos las latituds. Non, aquo depend de son afectatcon al sèxe masculin o al sèxe feminin. (…) Per exemple, a cò nòstres, en Occident, “actiu” (…) es valorizat, e donc associat al masculin, alara que “passiu”, mens apreciat, es associat al feminin. En Índia, es lo contrari: la passivitat es lo signe de la serenitat (…). La passivitat aicí es masculina e es valorizada, l’activitat – vista coma totjorn un pauc desordonada – es feminina e es devalorizada^[26].»

Per Friedrich Engels, que desvolopèt la teoria marxiana de la luta de las classas analisant la familha, la relacion expleitant-expleitat qu'existís entre la borgesia e lo proletariat s'escampa cap al fogal, que lo marit es un autocrata: amb l'emergéncia de l'economia capitalistica, lo trabalh domestic de la femna, que produch pas de demai, a pas cap d'importança^[27].

Aquela ierarquia del masculin-feminin es analizada pel sociològ Pierre Bourdieu coma una vertadièra dominacion masculina socialament menadas: «es mejan tota una educacion, composada de rituals d'integracion de la norma masculina, que se faiçona l'identitat masculina, e que l'òme assegura dins la societat una foncion de reproduccion de la dominacion»^[28].

Per Isabelle Jacquet ^[29] son los òmes que dominan, legiferan, comandan, alara que las femnas lor son inferioras dins aquela organizacion. L'antropològ Nicole-Claude Mathieu parla d'androcentrisme coma un biais concernissent la non prisa en consideracion dels rapòrts socials que las femnas son implicadas^[30].

Lo concèpte de genre e los recercas universitàrias ligats servissent a vegada de basa a las politicas publicas visant a reduira las inegalitats entre las femnas e los òmes. En França, l'Inspeccion generala dels afars socials nota en efecte que « Totas las politicas de promocion de l'egalitat butan sus un obstacle major, la question dels sistèmas de representacion, qu'assignan òmes e femnas a de comportaments sexuats, dichs masculins e feminins, d'un biais predeterminats »^[31] atal « substituir a de categorias coma lo sèxe […] lo concèpte de genre que […] mòstra que las diferéncias entre los òmes e las femnas sont pas fondadas sus la natura, mas sont istoricament bastidas e socialament reproduchas »^[32].

De notar que lo tèrme de « genre » es atal integrat al rapòrt final de la Quatrena conferéncia mondiala sus las femnas de Pequin, organizada per l'ONU en 1995. S'agissiá alara d'abordar las inegalitats de biais olista, dins una reflexion qu'engloba los òmes e las dinamicas socialas^[33].

La nocion de genre es tanben utilizada per l'Organizacion Mondiala de la Santat, per que «Lo mot “genre” servís a evocar los ròtles que son determinats socialament, los comportaments, las activitats e los attributs qu'una societat considèra coma apropriats pels òmes e las femnas^[34].» L'UNESCO plaça l'egalitat de genre dins sas prioritats globalas, la considerant coma «una condicion essenciala permetent a las femnas e als òmes de beneficiar plenament de lors drechs umans^[35].»

Obratges generals

• {{fr} Laure Bereni, Sébastien Chauvin, Alexandre Jaunait e Anne Revillard Introduction aux études sur le genre ed: de Boeck Supérieur, 2012
• (fr) Pierre Bourdieu, La domination masculine, París, coll. Liber Le Seuil, 1998
• (fr) Judith Butler
  • Trouble dans le genre. Le féminisme et la subversion de l'identité. París : La Découverte, 2006
  • Ces corps qui comptent. De la matérialité et des limites discursives du "sexe"., París : Éditions Amsterdam, 2009
• (fr) Christine Delphy
  • L'ennemi principal (T 1): économie politique du patriarcat, París, Syllepse, 1998.
  • L'ennemi principal (T 2): penser le genre, París, Syllepse, 2001.
  • (fr) Penser le genre: quels problèmes? Dans M.-C. Hurtig, M. Kail, & H. Rouch, Sexe et genre. De la hiérarchie entre les sexes (p.89-102). París : CNRS Éditions, 2003}}
• (fr) Erving Goffman, L'arrangement des sexes. París: La Dispute, 2002
• (fr) Georges-Claude Guilbert, C'est pour un garçon ou pour une fille? La Dictature du genre. París : Autrement, 2004
• (fr) Isabelle Jacquet, Développement au masculin/féminin, le genre outil d’un nouveau concept, París, L’Harmattan, 184 p., 2000
• (en) Ann Oakley, Sex, Gender and Society, Temple Smith, London, 1972

Obratges critices (fr)

• Sylviane Agacinski, Femmes entre sexe et genre, Seuil, 2012
• Tony Anatrella, Gender - La controverse, Téqui, 2011
• Alain de Benoist, Les Démons du Bien : du Nouvel Ordre Moral à l'idéologie du genre, Pierre-Guillaume de Roux, 2013
• Christian Flavigny, La Querelle du genre, PUF, 2012
• Drieu Godefridi, De la violence de genre à la négation du droit, Texquis, 2013
• Élizabeth Montfort, Le Genre démasqué : Homme ou Femme ? le choix impossible, Peuple libre, 2011
• Marguerite Peeters A., Le Gender, une norme mondiale ? : Pour un discernement , Mame, 2013
• Michel Schneider, La Confusion des sexes, Flammarion, 2007
• Collectif, Gender, qui es-tu ?, Éditions de l'Emmanuel, 2012
• L'éducation à l'âge du gender : Construire ou déconstruire l'homme ?, Michel Boyancé, Rémi Brague, Thibaud Collin, Frédéric Crouslé, Jean-Noël Dumont et Xavier Lacroix, éditions Salvator, coll.carte blanche, 2013, Modèl:Isbn

Articles connexes

Ligams extèrnes

• Laboratòri GenERe (fr)
• (fr) Ça fait genre, Anne-Charlotte Husson
• (fr) Cultures G, genre e culturas contemporanèas