Guishe

Guishe^[1] (Gixune en basco, Guiche en francés) qu'ei ua comuna d'Occitània, en Gasconha, administrada peu departament deus Pirenèus Atlantics dens la region de Navèra Aquitània, ancianament d'Aquitània. Que constituiva ua comtat deu Ducat de Gramont. Que participè au Biltzar de Labord de 1763 a 1789, mes en demorant restacada judiciàriament a la Senescaucia de Càmer. Que hè partida deu Bascoat (país administratiu) dens lo sens de la lei Pasqua de 1995.

Guishe
Guiche (fr)
Gixune (eu)

La Borgada e lo Castèth de Guishe.

Geografia fisica

Coordenadas

43° 30′ 46″ N, 1° 12′ 10″ O

Superfícia

24,84 km²

Altituds
· Maximala
· Mejana
· Minimala

177 m
100 m
0 m

Geografia politica

Gasconha

França

canton de Niva-Ador (Bidaishe abans 2015)

Intercom
246401541

CA deu Bascoat

Cònsol

Jean-Yves Bussiron
(2020-2026)

Geografia umana

Populacion
Populacion totala
(2019)

1 001 ab.

Evolucion de la populacion

1 034 ab.

Densitat

38,2 ab./km²

Autras informacions

guishòt

64520

Lo gentilici qu'ei guishòt -a.

Geografia

Los arrius d'Ador e de Bidosa que traucan lo vilatge.

Las comunas tòcatocantas que son Senta Maria de Gòssa e Sent Laurenç de Gòssa dens las Lanas au nòrd, Hastings dens las Lanas a l'èst, Samas en Baisha Navarra au nòrd-èst e Bardòs e Urt au sud.

Predominància lingüistica

Mapa de las sèt províncias bascas (2), 1863

Las duas versions de la Carte des sept provinces basques montrant la délimitation actuelle de l'euscara en dialectes, sous-dialectes et variétés (Mapa de las sèt províncias bascas qui mòstra la delimitacion actuala de l'euscarà en dialèctes, sos-dialèctes e varietats) dessenhadas en 1863 per lo prince Loís Lucian Bonaparte que plaçan Guishe hòra de l'aira bascofòna.

Lo Recueil de linguistique et de toponymie des Pyrénées (Recuelh de lingüistica e de toponimia deus Pirenèus) realizat en 1887 per Julian Sacaze que dona per Guishe ua version en gascon, compausada d'ua traduccion de dus tèxtes mitologics, puish ua lista deus microtoponimes de la comuna.

Le Recueil des idiomes de la région gasconne (Recuelh deus idiòmas de la region gascona) realizat en 1894 per lo lingüista Edouard Bourciez que dona per Guishe ua version de la parabòla deu hilh prodigue traduita en gascon.

La mapa deu Pays Basque français (País Basco francés) dessenhada en 1943 per Maurice Haulon que hè paréisher la "démarcation actuelle entre la langue basque et les dialectes romans" (demarcacion actuau enter la lenga basca e los dialèctes romanics) e qu'enclutz la comuna de Guishe dens l'aira gasconofòna.

Segon la Morfología del verbo auxiliar vasco (Morfologia deu vèrbe auxiliar basco) establida per Pedro de Yrizar en 1970, Guishe es pas situada dens l'aira bascofòna.

Toponimia

La prononciacion qu'ei en AFI: ['giʃə]. Las fòrmas ancianas que son Guissen en 1083, villa Guissen en 1083, Guissen en 1100, 1203 e 1249 ^[2].

Dauzat qu'arreliga Guishe a Gusha (Juxano, sègle XIV), qui sembla viéner de Justianum (segon Seguí), deu nom latin d'òmi Justius dab lo sufixe -anum; aute cas semblable, Gushen, qui seré identic, mès dab lo sufixe -ing ^[3].

Segon J.B. Orpustan, citat per Bénédicte Boyrie-Fénié, lo nom que vien deu basco gisu, « cauç », manlèu ancian au latin gipsu(m), dab lo sufixe locatiu -un(e), varianta de -gun(e) e de kun(e). Lo nom basco qu'ei [gi'ʃun(e)]. L'afebliment de la vocala non accentuada [-un > -en] que s'explica per ua utilizacion aboriva en basco, pr'amor deu remplaçament deu basco peu gascon ^[2].

Bénédicte Boyrie-Fénié qu'ei en acòrd dab J.B. Orpustan^[2].

Istòria

Que s'i trobava l'unica gara ferroviària deu canton de Bidaishe, la gara de Samas-Guishe, suber la linha de Tolosa a Baiona, qui esté inaugurada en 1912 e qui arcuelhó viatjaires dinc a la dusau meitat deu sègle XX^au e qui esté clausurada dens los ans 1970.

La basa economica de la comuna qu'ei l'agricultura, mes tanben ua indústria de fabricacion de mòbles. Dinc a 1991 que s'i espleitava ua peirèra de calcari.