ਧਨਰਾਜ ਗਿਰੀ
ਧਨਰਾਜ ਗਿਰੀ (1811 – 1901)[1] ਕੈਲਾਸ਼ ਆਸ਼ਰਮ, ਇੱਕ ਆਸ਼ਰਮ, ਜਿਸਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਉਸਨੇ 1880 ਵਿੱਚ ਮੁਨੀ ਕੀ ਰੀਤੀ, ਰਿਸ਼ੀਕੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਦਾ ਮਠਾਠ ਸੀ।[2] ਇਹ ਰਿਸ਼ੀਕੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਪਹਿਲੇ ਵੱਡੇ ਆਸ਼ਰਮਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਹ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਭਾਲ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ, ਜਾਂ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਲਈ ਚਾਰ ਧਾਮ ਮੰਦਰਾਂ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਦੇ ਰਸਤੇ ਵਿੱਚ ਰੁਕਣ ਲਈ ਇੱਕ ਸਥਾਨ ਸੀ।[3] ਉਹ ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਭਿਕਸ਼ੂ ਸੀ ਅਤੇ ਵੇਦਾਂਤ ਦਰਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਵਿਦਵਾਨ ਸੀ। ਉਹ ਉਨ੍ਹੀਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਵਾਮੀ ਵਿਵੇਕਾਨੰਦ ਵਰਗੇ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕਾਂ ਤੋਂ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਾਣੂ ਸੀ।
 |
| ਇਤਿਹਾਸ · ਦੇਵੀ-ਦੇਵਤੇ |
| ਸੰਪ੍ਰਦਾਏ · ਆਗਮ |
| ਯਕੀਨ ਅਤੇ ਫ਼ਲਸਫ਼ਾ |
|---|
| ਦੁਬਾਰਾ ਜਨਮ · ਮੁਕਤੀ |
| ਕਰਮ · ਪੂਜਾ · ਮਾਇਆ |
| ਦਰਸ਼ਨ · ਧਰਮ |
| ਵੇਦਾਂਤ ·ਯੋਗ |
| ਸ਼ਾਕਾਹਾਰ · ਆਯੁਰਵੇਦ |
| ਯੱਗ · ਸੰਸਕਾਰ |
| ਭਗਤੀ {{ਹਿੰਦੂ ਫ਼ਲਸਫ਼ਾ}} |
| ਗ੍ਰੰਥ |
| ਵੇਦ ਸੰਹਿਤਾ · ਵੇਦਾਂਗ |
| ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਗ੍ਰੰਥ · ਜੰਗਲੀ |
| ਉਪਨਿਸ਼ਦ · ਭਗਵਦ ਗੀਤਾ |
| ਰਾਮਾਇਣ · ਮਹਾਂਭਾਰਤ |
| ਨਿਯਮ · ਪੁਰਾਣ |
| ਸ਼ਿਕਸ਼ਾਪਤਰੀ · ਵਚਨਾਮ੍ਰਤ |
| ਸੰਬੰਧਿਤ ਵਿਸ਼ੇ |
| ਦੈਵੀ ਧਰਮ · |
| ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ |
| ਗੁਰੂ ਅਤੇ ਸੰਤ · ਮੰਦਿਰ ਦੇਵਸਥਾਨ |
| ਯੱਗ · ਮੰਤਰ |
| ਸ਼ਬਦਕੋਸ਼ · ਤਿਓਹਾਰ |
| ਵਿਗ੍ਰਹ |
| ਫਾਟਕ:ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ |
|
| ਹਿੰਦੂ ਤੱਕੜੀ ਢਾਂਚਾ |
ਧਨਰਾਜ ਗਿਰੀ ਆਪਣੀ ਭਟਕਣ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ ਵਾਰਾਣਸੀ ਤੋਂ ਰਿਸ਼ੀਕੇਸ਼ ਆਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਕਨਖਲ ਵਿੱਚ ਸੂਰਤ ਗਿਰੀ ਬੰਗਲਾ ਆਸ਼ਰਮ ਵਿੱਚ ਠਹਿਰਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਨੇ ਵੇਦਾਂਤ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਲਈ ਇੱਕ ਓਪਨ-ਏਅਰ ਐਜੂਕੇਸ਼ਨ ਸੈਂਟਰ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਏ। 1880 ਵਿੱਚ, ਟਿਹਰੀ ਖੇਤਰ ਦੇ ਰਾਜੇ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਭਾਰਤੀ ਗ੍ਰੰਥਾਂ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਵੇਦਾਂਤ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਆਸ਼ਰਮ ਅਤੇ ਇੱਕ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਜ਼ਮੀਨ ਦਾ ਇੱਕ ਟੁਕੜਾ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਮੱਠ ਨੂੰ ਕੈਲਾਸ਼ ਆਸ਼ਰਮ ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਜਾਣਿਆ ਜਾਣ ਲੱਗਾ।[4]
ਸਵਾਮੀ ਵਿਵੇਕਾਨੰਦ, ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਯਾਤਰਾ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ, ਰਿਸ਼ੀਕੇਸ਼ ਗਏ ਅਤੇ ਕੈਲਾਸ਼ ਆਸ਼ਰਮ ਵੀ ਗਏ। ਗਿਰੀ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦਾ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਅਦਵੈਤ ਵੇਦਾਂਤਵਾਦੀ ਸੀ, ਅਤੇ ਰਾਮਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੇ ਇੱਕ ਹੋਰ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸੰਨਿਆਸੀ ਚੇਲੇ ਸਵਾਮੀ ਅਭੇਦਾਨੰਦ ਨੇ ਕਈ ਮਹੀਨਿਆਂ ਤੱਕ ਇੱਕ ਨਿਵਾਸੀ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਵਜੋਂ ਧਨਰਾਜ ਗਿਰੀ ਦੇ ਅਧੀਨ ਕੈਲਸ਼ਾ ਆਸ਼ਰਮ ਵਿੱਚ ਵੇਦਾਂਤ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ।[4][5][6]
ਵੀਹਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ, ਜਦੋਂ ਵਿਵੇਕਾਨੰਦ, ਕਲਿਆਣਾਨੰਦ ਅਤੇ ਨਿਸ਼ਚਿਆਨੰਦ ਦੇ ਦੋ ਮੱਠਵਾਸੀ ਚੇਲਿਆਂ ਨੇ, ਰਾਮਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਮਿਸ਼ਨ ਸੇਵਾਸ਼੍ਰਮ, ਕਾਂਖਲ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਬਿਮਾਰਾਂ ਅਤੇ ਗਰੀਬਾਂ ਦੀ ਸੇਵਾ ਲਈ ਸਥਾਨਕ ਰੂੜ੍ਹੀਵਾਦੀ ਭਿਕਸ਼ੂਆਂ ਦੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਤਕਰੇ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਆਰਥੋਡਾਕਸ ਭਿਕਸ਼ੂਆਂ ਦੁਆਰਾ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਨੂੰ ਨੀਵੇਂ ਦਰਜੇ ਦੀਆਂ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਧਨਰਾਜ ਗਿਰੀ, ਜਿਸ ਦਾ ਭਿਕਸ਼ੂਆਂ ਵਿਚ ਕਾਫ਼ੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਸੀ ਅਤੇ ਜੋ ਨਿਯਮਿਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਆਪਣੇ ਆਸ਼ਰਮ ਤੋਂ ਭਿਕਸ਼ੂਆਂ ਨੂੰ ਭੋਜਨ ਦਿੰਦੇ ਸਨ, ਨੇ ਸਵਾਮੀ ਵਿਵੇਕਾਨੰਦ ਦੇ ਦੋ ਚੇਲਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਕਰਵਾਏ ਗਏ ਸੇਵਾ ਕਾਰਜਾਂ ਵਿਚ ਪੂਰਾ ਸਹਿਯੋਗ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਸਾਰੇ ਭਿਕਸ਼ੂਆਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਨਮਾਨ ਅਤੇ ਮਹੱਤਵ ਦਿੱਤਾ।, ਜਿਸ ਨੇ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਵਿਆਪਕ ਭਾਈਚਾਰੇ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਕੰਮ ਦੀ ਸਵੀਕ੍ਰਿਤੀ ਨੂੰ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਇਆ।[7]
ਅੱਜ, ਉਸਨੇ ਜੋ ਆਸ਼ਰਮ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਉਹ ਹਿੰਦੂ ਸ਼ਾਸਤਰਾਂ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ, ਅਤੇ ਵੇਦਾਂਤਿਕ ਅਧਿਐਨ ਅਤੇ ਵਿਦਵਤਾ ਲਈ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕੇਂਦਰ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।[8]