ਮਾਗਹੀ ਭਾਸ਼ਾ

ਮਾਗਹੀ ਜਾਂ ਮਾਗਧੀ ਭਾਸ਼ਾ ਭਾਰਤ ਦੇ ਮੱਧ ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ ਬੋਲੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ। ਇਹ ਭੋਜਪੁਰੀ ਅਤੇ ਮੈਥਿਲੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਨਾਲ ਨੇੜਿਓਂ ਸਬੰਧਤ ਹੈ ਅਤੇ ਅਕਸਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਨੂੰ ਬਿਹਾਰੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਦੇਵਨਾਗਰੀ ਜਾਂ ਕੈਥੀ ਲਿਪੀ ਵਿੱਚ ਲਿਖੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਮਾਗਹੀ ਬੋਲਣ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ (2002) ਲਗਭਗ 1 ਕਰੋੜ 30 ਲੱਖ ਹੈ। ਇਹ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਬਿਹਾਰ ਦੇ ਪਟਨਾ, ਰਾਜਗੀਰ, ਨਾਲੰਦਾ, ਜਹਾਨਾਬਾਦ, ਗਯਾ, ਅਰਵਲ, ਨਵਾਦਾ, ਸ਼ੇਖਪੁਰਾ , ਲਖੀਸਰਾਏ, ਜਮੁਈ, ਮੁੰਗੇਰ, ਔਰੰਗਾਬਾਦ ਦੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਬੋਲੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਮਾਗਹੀ
ਜੱਦੀ ਬੁਲਾਰੇ	ਭਾਰਤ
ਇਲਾਕਾ	ਭਾਰਤ ਦੇ ਬਿਹਾਰ ਅਤੇ ਝਾਰਖੰਡ,
Native speakers	13 ਮਿਲੀਅਨ (ਲਗਭਗ 130 ਲੱਖ)[1] (2011 ਦੀ ਜਣਨਗਣਨਾ)
ਭਾਸ਼ਾਈ ਪਰਿਵਾਰ	ਹਿੰਦ-ਯੂਰਪੀ ਹਿੰਦ ਇਰਾਨੀ ਹਿੰਦ ਆਰੀਆ ਪੂਰਬੀ ਸਮੂਹ ਬਿਹਾਰੀ ਮਾਗਹੀ
ਲਿਖਤੀ ਪ੍ਰਬੰਧ	ਦੇਵਨਾਗਰੀ
ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਕੋਡ
ਆਈ.ਐਸ.ਓ 639-3	mag

ਮਾਗਹੀ ਨੂੰ ਧਾਰਮਿਕ ਭਾਸ਼ਾ ਵਜੋਂ ਵੀ ਮਾਨਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਜੈਨ ਗ੍ਰੰਥ ਮਾਗਧੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਲਿਖੇ ਗਏ ਹਨ। ਇਹ ਅੱਜ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇੱਕ ਮੌਖਿਕ ਪਰੰਪਰਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਜਿਉਂਦਾ ਹੈ। ਮਾਗਧੀ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਮਹਾਂਕਾਵਿ ਗੌਤਮ ਮਹਾਕਵੀ ਯੋਗੇਸ਼ ਦੁਆਰਾ 1960-62 ਦਰਮਿਆਨ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਦਰਜਨਾਂ ਪੁਰਸਕਾਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਚੁੱਕੇ ਯੋਗੇਸ਼ਵਰ ਪ੍ਰਸਾਦ ਸਿੰਘ ਯੋਗੇਸ਼ ਨੂੰ ਆਧੁਨਿਕ ਮਾਗਧੀ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕਵੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜਨਮ ਦਿਨ 23 ਅਕਤੂਬਰ ਨੂੰ ਮਾਗਧੀ ਦਿਵਸ ਵਜੋਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।

2002 ਵਿੱਚ ਰਾਮਪ੍ਰਸਾਦ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਮਾਗਹੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਯੋਗਦਾਨ ਲਈ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਭਾਸ਼ਾ ਸਨਮਾਨ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।

ਕੁਝ ਅਜਿਹੇ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਮਾਗਹੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਭਾਸ਼ਾ ਤੋਂ ਪੈਦਾ ਹੋਈ ਇੰਡੋ-ਆਰੀਅਨ ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ, ਪਰ ਮਾਗਹੀ ਮਹਾਵੀਰ ਅਤੇ ਬੁੱਧ ਦੋਵਾਂ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਸੀ। ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਪੁਰਾਤਨਤਾ ਦੇ ਸਵਾਲ 'ਤੇ ਬੁੱਧ ਨੇ ਸਪਸ਼ਟ ਕਿਹਾ ਹੈ- 'ਸਾ ਮਾਗਧੀ ਮੂਲ ਭਾਸ਼ਾ'। ਇਸ ਲਈ ਮਾਗਹੀ 'ਮਾਗਧੀ' ਤੋਂ ਹੀ ਉਪਜੀ ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਲਿਪੀ ਕੈਥੀ ਹੈ।