Dadźbóg
Dadźbóg, Dażbóg, Dabóg – bóstwo Słowian wschodnich. Często określany jako syn Swaroga. Według części badaczy Swarożyc i Dadźbóg to jeden i ten sam bóg, a różnica miała wynikać z regionalnych różnic kultu. Nie brak też opinii utożsamiających Dadźboga z samym Swarogiem, gdyż w źródłach ruskich Dadźbóg często utożsamiany jest ze słońcem, zaś w Powieści minionych lat w katalogu bóstw czczonych przez Włodzimierza Wielkiego widnieje Dadźbóg, a nie Swaróg. Według Słowa o wyprawie Igora książęta ruscy uważali się za „wnuków Dażboga”.
bóg słońca | |
Dażbóg pędzla Andrieja Szyszkina, 2016 | |
Występowanie | |
---|---|
Atrybuty | złota tarcza |
Nazwa święta | |
Odpowiednik | |
Rodzina | |
Ojciec |
Dadźboga uważa się za bóstwo dostatku, na podstawie teonimu wywodzonego od dati-, „dać”. Drugi człon teonimu, bog odnosi się do słowa „bóg”, w znaczeniu bogactwa[1].
W późniejszym folklorze serbskim występuje będący prawdopodobnie reminiscencją ruskiego bóstwa Dabóg, władca ziemi i bóg zła[2].
Według hipotezy R. Jakobsona przekształceniem Dażboga było wzmiankowane przez Helmolda połabskie bóstwo Podaga.
Etymologia
Od prasłowiańskiego Dad'ьbogъ (Dad'ьboga), południowosłowiańskie Dabogъ (Daboga).
Wprowadzenie chrześcijaństwa zdegradowało pierwotną nazwę bóstwa i stąd serbochorwackie (z mitologii ludowej) Dȃbōg (Dȃbog), też Dȃjbog i Dȃjbōg oraz hipotetyczne Daba, Dabo, rzadko Dàžbog „zły duch panujący nad ziemią, szatan (silan kao Gospod Bog na nebesima); bóstwo np. wilków, drobnego bydła, duch opiekuńczy kopalni”.
Nazwa osobowa Dadzbog notowana od XIII wieku (według Brücknera do XVII w.), nazwa miejscowa: Daćbogi istnieje do dzisiaj, w XVI wieku Dzadźbogi na Białostocczyźnie. Staropolskie (XV wiek) patronimicum: Dabogowięta i staroukraińskie (z XIV wieku) Дажбоговичъ.
Morfologia oraz semantyka przemawia za pierwotną formą Da-bogъ, gdzie człon pierwszy to część czasownika dati, człon drugi to bogъ „bogactwo, szczęście, dola”. Pierwotnym znaczeniem byłoby więc „dający szczęście, dolę, bogactwo, divitias dans, deus dator”[3].
Dażbóg w źródłach
Wspomnienie o Dażbogu zachowało się w glosach do słowiańskiego przekładu kroniki Jana Malali z X lub XI wieku.Pod koniec księgi pierwszej opowiada tam tłumacz, jak po potopie i rozproszeniu ludów panował w Egipcie najpierw Mestrom, po nim Jeremija (Hermes) następnie Feosta (Hefajstos), którego Egipcjanie nazywali bogiem, a następnie w początku księgi drugiej tłumacz interpolował nazwy: Dażbóg i Swaróg prawdopodobnie, by przybliżyć znaczenie słowiańskiemu czytelnikowi:
Tekst s-c-s (transliteracja): | Polskie tłumaczenie: |
Nazwa Dażboga dwukrotnie występuje w Słowie o wyprawie Igora podczas reminiscencji. Jeden z fragmentów brzmi następująco:
Были вечи Трояни, минула лета Ярославля; | Были века Трояновы, прошли лета Ярославовы; | Przekład polski Juliana Tuwima Były boje trojańskie, minęły dni Jarosława |
Zobacz też
- Dadzbog (imię)
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
- Gieysztor A., Mitologia Słowian, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2006. ISBN 83-235-0234-X
- Jerzy Strzelczyk, Mity, podania i wierzenia dawnych Słowian, Poznań: Rebis, 2007, ISBN 978-83-7301-973-7, OCLC 169814243 .
Linki zewnętrzne
- Piotr Lipski, Wierzenia, obyczaje i mitologia dawnych Słowian cz.1, „Thesaurus News” nr 3, styczeń-luty 2009