Search

Lista najodleglejszych obiektów astronomicznych

lista w projekcie Wikimedia

W artykule opisano dotychczas odkryte najodleglejsze obiekty astronomiczne, a także przedziały czasu w jakich te obiekty były tak sklasyfikowane.

Odległości obiektów innych niż te, które znajdują się w pobliskich galaktykach, są prawie zawsze mierzone przez kosmologiczne przesunięcie ku czerwieni ich światła. Ze względu na odległość, promieniowanie tych obiektów jest bardzo słabe, a oszacowania ich odległości są trudnym zadaniem i są podatne na błędy. Odległość może zostać określona za pomocą spektroskopii, albo za pomocą techniki fotometrycznego przesunięcia ku czerwieni. Pierwsza metoda jest zarówno bardziej precyzyjna, jak i bardziej niezawodna, gdyż w metodzie fotometrycznej bliżej położony obiekt o niestandardowym widmie może zostać uznany za położony w większej odległości. Z tego względu zbadanie spektroskopowego przesunięcia ku czerwieni jest uznawane za konieczne, aby definitywnie ustalić odległość obiektu, podczas gdy fotometrycznie określone przesunięcia ku czerwieni identyfikują „kandydatów” na bardzo odległe źródła. W poniższych tabelach literą „p” w indeksie dolnym oznaczono wartości przesunięcia ku czerwieni wyznaczone fotometrycznie.

Obiekty wyraźnie odległe

Tabele zawierają wyłącznie obiekty znajdujące się w odległości co najmniej 13 miliardów lat świetlnych.

1 Gly = 1 miliard lat świetlnych.

Najodleglejsze obiekty o przesunięciu ku czerwieni wyznaczonym metodą spektroskopową
NazwaPrzesunięcie ku czerwieni
(z)		Droga przebyta przez światło*
Gly[1]		TypUwagi
HD1z = 13,2713,5galaktyka[2][3]
GN-z11z = 11,0913,39galaktykagalaktyka o potwierdzonej odległości[4]
MACS1149-JD1z = 9.1113.26galaktykagalaktyka o potwierdzonej odległości[5]
EGSY8p7z = 8,6813,23galaktykagalaktyka o potwierdzonej odległości[6]
A2744 YD4z = 8.3813.20galaktykagalaktyka o potwierdzonej odległości[7]
GRB 090423z = 8,213,18rozbłysk gamma[8][9]
EGS-zs8-1z = 7,7313,13galaktykagalaktyka o potwierdzonej odległości[10]
z7 GSD 3811z = 7,6613,11galaktyka[11]
z8 GND 5296z = 7,5113,10galaktykagalaktyka o potwierdzonej odległości[12][13]
A1689-zD1z = 7,513,10galaktyka[14]
SXDF-NB1006-2z = 7,21513,07galaktyka[15][16]
GN-108036z = 7,21313,07galaktyka[16][17]
BDF-3299z = 7,10913,05galaktyka[18]
ULAS J1120+0641z = 7,08513,05kwazar[19]
A1703 zD6z = 7,04513,04galaktyka[16]
BDF-521z = 7,00813,04galaktyka[18]
G2-1408z = 6,97213,03galaktyka[16][20]
IOK-1z = 6,96413,03galaktyka[16][21] emiter serii Lymana[22]
LAE J095950.99+021219.1z = 6,94413,03galaktykaemiter serii Lymana – słaba galaktyka[23]

* Przedstawione odległości oznaczają czas podróży światła obiektu, który nie ma bezpośredniego znaczenia w sensie fizycznym.

W 2012 roku było znanych około 50 obiektów, których fotometryczne przesunięcie ku czerwieni było równe 8 lub więcej, a kolejne 100 było kandydatami o wartości z = 7, co oszacowano metodą fotometryczną w ramach projektu Hubble eXtreme Deep Field (XDF); obserwacje były prowadzone od połowy roku 2002 do grudnia 2012[24]. Nie wszystkie obiekty zostały tu wymienione[24].

Ważniejsi „kandydaci” na najodleglejszy obiekt o przesunięciu ku czerwieni oszacowanym metodą fotometryczną
NazwaPrzesunięcie ku czerwieni
(z)		Droga przebyta przez światło*
Gly		TypUwagi
UDFj-39546284zp≅11,9?13,37protogalaktykaKandydat na protogalaktykę[25][26][27][28]; ostatnie analizy sugerują, iż prawdopodobnie jest to źródło o mniejszym przesunięciu ku czerwieni[29][30].
MACS0647-JDzp≅10,713,3galaktykaKandydat na najbardziej odległą galaktykę, której obraz jest powiększony w wyniku soczewkowania grawitacyjnego przez pobliską gromadę galaktyk[31][32].
A2744-JDzp≅9,813,2galaktykaGalaktyka jest powiększona i soczewkowana, przez co obserwowane są trzy obrazy obiektu. Najsłabsza znana galaktyka o wartości z~10[33][34].
MACS 1149-JDzp≅9,613,2[35]kandydat na galaktykę lub protogalaktyka[36]
GRB 090429Bzp≅9,413,14[37]rozbłysk gamma[38] Fotometryczne przesunięcie ku czerwieni jest wyznaczone z dużą niepewnością, dolne oszacowanie odpowiada wartości z>7.
UDFy-33436598zp≅8,613,1kandydat na galaktykę lub protogalaktyka[39]
UDFy-38135539zp≅8,613,1kandydat na galaktykę lub protogalaktykaW 2010 zostało wyznaczone spektroskopowe przesunięcie ku czerwieni o wartości z = 8,55[40], lecz w kolejnych badaniach wykazywano regularnie, iż było ono błędne[41].
BoRG-58zp≅813gromada lub protogromadakandydat na protogromadę[42]

* Przedstawione odległości oznaczają czas podróży światła obiektu, który nie ma bezpośredniego znaczenia w sensie fizycznym.


Lista najodleglejszych obiektów w zależności od typu

Najodleglejszy obiekt danego typu
TypObiektPoczerwienienieUwagi
obiekt astronomiczny dowolnego typuHD1z = 13,27Po oszacowaniu odległości na ok. 13,5 mld lat świetlnych, astronomowie ogłosili ją najodleglejszą znaną galaktyką[2][43][44].
galaktyka lub protogalaktykaHD1z = 13,27Ogłoszono w kwietniu 2022[2].
gromada galaktykCL J1001+0220z≅2,506Stan na rok 2016[45]
supergromada
kwazarULAS J1120+0641z = 7,085[19]
czarna dziuraULAS J1120+0641z = 7,085[19]
gwiazda, protogwiazda lub pozostałość po gwieździe
(wykryta jako zdarzenie)		protoplasta GRB 090423z = 8,2[8][9] Rozbłysk GRB 090429B miał fotometryczne przesunięcie ku czerwieni zp≅9,4[46] i tym samym jest prawdopodobnie bardziej odległy niż GRB 090423, jednak brakuje potwierdzenia w postaci badań spektroskopowych. Szacowana średnia odległość to 13 mld lat świetlnych od Ziemi.
gwiazda lub protogwiazda lub pozostałość po gwieździe
(wykryta jako gwiazda)		SDSS J1229+112255 Mly (17 Mpc)Błękitny nadolbrzym oświetla mgławicę w ogonie galaktyki IC 3418[47].
gromada gwiazd
system gromad gwiazdgromada kulista w galaktyce eliptycznej za NGC 63971,2 Gly[48][49][50][51][52]
dżet promieniowania XGB 1428+4217 dżet pobliskiego kwazaraz = 4,72
12,4 Gly		Poprzedni rekordzista był w odległości 12,2 Gly[53].
mikrokwazarXMMU J004243.6+4125192,5 Mlypierwszy odkryty pozagalaktyczny mikrokwazar[54][55][56]
planetaSWEEPS-11 b / SWEEPS-04 b27710 ly[57]
  • Analiza krzywej światła mikrosoczewkującego zdarzenia PA-99-N2 sugeruje obecność planety orbitującej wokół gwiazdy w Galaktyce Andromedy[58].
  • Kontrowersyjne mikrosoczewkujące zdarzenie lobe A podwójnie soczewkowanego grawitacyjnie kwazara Q0957+561 sugeruje obecność planety w soczewkującej galaktyce, mającej z = 0,355 (3,7 Gly)[59][60].
Najodleglejsze zdarzenia w zależności od typu
TypZdarzeniePoczerwienienieUwagi
rozbłysk gammaGRB 090423z = 8,2[8][9] Fotometryczne przesunięcie ku czerwieni GRB 090429B wynosi zp≅9,4[46] i tym samym jest prawdopodobnie bardziej odległy niż GRB 090423, jednak brakuje potwierdzenia w postaci badań spektroskopowych.
zapadnięcie się jądra supernowejSN 1000+0216z = 3,8993[61]
supernowa typu IaSN UDS10Wilz = 1,914[62]
Zobacz też: Lista supernowych.
supernowa typu IaSN SCP-0401
(„Mingus”)		z = 1,71Po raz pierwszy zaobserwowana w 2004, dopiero w 2013 została zidentyfikowana jako supernowa typu Ia[63][64].
Zobacz też: Lista supernowych.
kosmiczne „odsprzęganie” (era rekombinacji)powstanie kosmicznego promieniowania tłaz (w przybliżeniu): od 1000 do 1089[65][66]

Chronologiczny wykaz najodleglejszych znanych obiektów

Przedstawione obiekty – w chwili ustalenia ich odległości – były klasyfikowane jako najodleglejsze znane obiekty. Często jednak data ich odkrycia oraz data określenia ich odległości są różne.

Odległości obiektów można zmierzyć metodą paralaksy, świec standardowych jak np. cefeidy lub supernowa typu Ia, bądź też pomiarów przesunięcia ku czerwieni. Przesunięcie ku czerwieni jest z największą pewnością wyznaczone metodą spektroskopową, do identyfikowania kandydatów na odległe źródła jest również używane fotometryczne przesunięcie ku czerwieni.

Najodleglejsze znane obiekty (nie uwzględniono kandydatów, których odległość oszacowano metodą fotometryczną)
ObiektTypDataPoczerwienienie / odległośćUwagi
HD1galaktyka2022 –z = 13,27[43][44]
EGSY8p7galaktyka2015 – 2016z = 8,68[67][68][69][70]
protoplasta GRB 090423 / pozostałość po GRB 090423protoplasta / pozostałość po GRB2009 – 2015z = 8,2[9][71]
IOK-1galaktyka2006 – 2009z = 6,96[71][72][73][74]
SDF J132522.3+273520galaktyka2005 – 2006z = 6,597[74][75]
SDF J132418.3+271455galaktyka2003 – 2005z = 6,578[75][76][77][78]
HCM-6Agalaktyka2002 – 2003z = 6,56Galaktyka jest soczewkowana przez gromadę galaktyk Abell 370. Była ona pierwszą galaktyką niebędącą kwazarem, której przesunięcie ku czerwieni przekroczyło wartość 6. Ponadto jest ono większe od przesunięcia kwazara SDSSp J103027.10+052455.0 (z = 6,28)[76][77][79][80][81][82]
SDSS J1030+0524
(SDSSp J103027.10+052455.0)		kwazar2001 – 2002z = 6,28[83][84][85][86][87][88]
SDSS 1044-0125
(SDSSp J104433.04-012502.2)		kwazar2000 – 2001z = 5,82[89][90][87][88][91][92][93]
SSA22-HCM1galaktyka1999 – 2000z>=5,74[90][94]
HDF 4-473.0galaktyka1998 – 1999z = 5,60[94]
RD1 (0140+326 RD1)galaktyka1998z = 5,34[95][96][97][94][98]
CL 1358+62 G1 & CL 1358+62 G2galaktyki1997 – 1998z = 4,92Były to najbardziej odległe obiekty odkryte w tym czasie. Okazało się, iż para galaktyk była soczewkowana przez gromadę CL1358 + 62 (z = 0,33). Po raz pierwszy od 1964 roku, obiekt inny niż kwazar był najbardziej odległym znanym we Wszechświecie[96][99][100][97][94][101].
PC 1247-3406kwazar1991 – 1997z = 4,897[89][102][103][104][105]
PC 1158+4635kwazar1989 – 1991z = 4,73[89][105][106][107][108][109]
Q0051-279kwazar1987 – 1989z = 4,43[110][106][109][111][112][113]
Q0000-26
(QSO B0000-26)		kwazar1987z = 4,11[110][106][114]
PC 0910+5625
(QSO B0910+5625)		kwazar1987z = 4,04Był to drugi kwazar o przesunięciu ku czerwieni większym od 4.[89][106][115][116]
Q0046–293
(QSO J0048-2903)		kwazar1987z = 4,01[110][106][115][117][118]
Q1208+1011
(QSO B1208+1011)		kwazar1986 – 1987z = 3,80Grawitacyjnie soczewkowany podwójny kwazar; od chwili odkrycia do roku 1991 separacja kątowa między dwoma jego obrazami była najmniejszą znaną i wynosiła 0,45″.[115][119][120]
PKS 2000-330
(QSO J2003-3251, Q2000-330)		kwazar1982 – 1986z = 3,78[115][121][122]
OQ172
(QSO B1442+101)		kwazar1974 – 1982z = 3,53[123][124][125]
OH471
(QSO B0642+449)		kwazar1973 – 1974z = 3,408Media nazwały go „blaskiem wyznaczającym krawędź wszechświata”[123][125][126][127][128].
4C 05.34kwazar1970 – 1973z = 2,877Jego poczerwienienie było znacznie większe niż w przypadku poprzedniego rekordu, w związku z czym podejrzewano, iż pomiar był błędny[125][129][130][131].
5C 02.56
(7C 105517.75+495540.95)		kwazar1968 – 1970z = 2,399[101][131][132]
4C 25.05
(4C 25.5)		kwazar1968z = 2,358[101][131][133]
PKS 0237-23
(QSO B0237-2321)		kwazar1967 – 1968z = 2,225[129][133][134][135][136]
4C 12.39
(Q1116+12, PKS 1116+12)		kwazar1966 – 1967z = 2,1291[101][136][137][138]
4C 01.02
(Q0106+01, PKS 0106+1)		kwazar1965 – 1966z = 2,0990[101][136][137][139]
3C 9kwazar1965z = 2,018[136][140][141][142][143][144]
3C 147kwazar1964 – 1965z = 0,545[145][146][147][148]
3C 295radiogalaktyka1960 – 1964z = 0,461[94][101][144][149][150]
LEDA 25177 (MCG+01-23-008)najjaśniejsza galaktyka klastra (BCG)1951 – 1960z = 0,2
(V = 61 000 km/s)		Ta galaktyka znajduje się w Supergromadzie w Centaurze, jest jednocześnie BCG słabszej gromady w Hydrze Cl 0855+0321 (ACO 732)[94][150][151][152][153][154][155].
LEDA 51975 (MCG+05-34-069)najjaśniejsza galaktyka klastra1936 –z = 0,13
(V = 39 000 km/s)		Galaktyka eliptyczna o jasności 17,8 w gromadzie Wolarza (ACO 1930). Jej prędkość recesyjna zmierzona w 1936 roku przez Miltona L. Humasona to 40 000 km/s.[154][156][157]
LEDA 20221 (MCG+06-16-021)najjaśniejsza galaktyka klastra1932 –z = 0,075
(V = 23 000 km/s)		Najjaśniejsza galaktyka w gromadzie Bliźniąt (ACO 568)[156][158]
BCG w gromadzie W.M.H. Christiego w Lwienajjaśniejsza galaktyka klastra1931 – 1932z =
(V = 19 700 km/s)		[158][159][160][161]
BCG w gromadzie Baadego w Wielkiej Niedźwiedzicynajjaśniejsza galaktyka klastra1930 – 1931z =
(V = 11 700 km/s)		[161][162]
NGC 4860galaktyka1929 – 1930z = 0,026
(V = 7800 km/s)		[162][163][164]
NGC 7619galaktyka1929z = 0,012
(V = 3779 km/s)		Po dokonaniu pomiarów przesunięcia ku czerwieni, jej wartość dla NGC 7619 była największa w chwili pomiaru. W czasie ogłoszenia nie została jeszcze zaakceptowana jako ogólny wyznacznik odległości, ale jeszcze w tym samym roku Edwin Hubble opisał relację między przesunięciem ku czerwieni a odległością; stała się ona wówczas powszechnie akceptowanym dystansem[163][165][166].
NGC 584galaktyka1921 – 1929z = 0,006
(V = 1800 km/s)		Ówcześnie „mgławice” nie były jeszcze uznawane za odrębne galaktyki. Jednak od 1923 galaktyki były już przeważnie uznawane za obiekty znajdujące się poza Drogą Mleczną[154][163][165][167][168][169][170].
M104 (NGC 4594)galaktyka1913 – 1921z = 0,004
(V = 1180 km/s)		Druga galaktyka, której przesunięcie ku czerwieni zostało obliczone; pierwszą była Galaktyka Andromedy, która zbliża się do naszej galaktyki i tym samym jej przesunięcie ku czerwieni nie może być użyte do określenia odległości. Obu pomiarów dokonał Vesto Slipher. W tamtym czasie „mgławice” nie były jeszcze uznawane za odrębne galaktyki. Początkowe pomiary prędkości NGC 4594 wyniosły 1000 km/s, a następnie skorygowane do wartości 1100, i ostatecznie do 1180 km/s w roku 1916.[163][167][170]
Arktur
(alfa Bootis)		gwiazda1891 – 1910160 ly
(18 mas)
(bardzo nieprecyzyjny pomiar; rzeczywista wartość to 37 ly)		Ta liczba jest nieprawidłowa. Pierwotnie ogłoszona w 1891 r., została skorygowana w roku 1910 na 40 lat świetlnych (60 mas). Od 1891 do 1910 r. uważano, że była to gwiazda z najmniejszą znaną paralaksą i zarazem najbardziej odległa gwiazda, której odległość była znana. Przed 1891 r. Arktur był zarejestrowany z paralaksą 127 mas[171][172][173][174]
Kapella
(alfa Aurigae)		gwiazda1849 – 72 ly
(46 mas)		[175][176][177]
Polaris
(alfa Ursae Minoris)		gwiazda1847 – 184950 ly
(80 mas)
(pomiar bardzo nieprecyzyjny, w rzeczywistości to ok. 375 ly)		[178][179]
Wega
(alfa Lyrae)		gwiazda (składnik układu podwójnego)1839 – 18477,77 pc
(125 mas)		[178]
61 Cygnigwiazda podwójna1838 – 18393,48 pc
(313,6 mas)		Pierwsza gwiazda poza Słońcem, której odległość została zmierzona[178][180][181].
Uranplaneta Układu Słonecznego1781 – 183818 auUran był ostatnią planetą, której odkrycie nastąpiło przed pierwszym udanym pomiarem paralaksy. Ustalono wówczas, iż gwiazdy znajdowały się znacznie dalej niż planety.
Saturnplaneta Układu Słonecznego1619 – 178110 auZ III prawa Keplera ostatecznie wywnioskowano, iż Saturn jest w rzeczywistości najbardziej oddaloną „klasyczną” planetą, ponadto obliczono jego odległość. Poprzednio jedynie przypuszczano to w przypadku Saturna, gdyż miał on najdłuższy okres orbitalny i spowolniony ruch orbitalny spośród znanych wówczas planet. Ustalono wówczas, iż gwiazdy znajdowały się znacznie dalej niż planety.
Marsplaneta Układu Słonecznego1609 – 16192,6 au gdy Mars znajduje się w opozycji do ZiemiKepler prawidłowo scharakteryzował orbity Marsa i Ziemi w publikacji „Astronomia nova”. Przypuszczano wówczas, że konkretne gwiazdy znajdowały się znacznie dalej niż planety.
SłońcegwiazdaIII wiek p.n.e. – 1609380 promieni Ziemi (bardzo niedokładny pomiar, rzeczywista wartość: 16 000 promieni Ziemi)Arystarch z Samos dokonał pomiaru odległości Słońca od Ziemi w odniesieniu do odległości Księżyca od Ziemi. Odległość do Księżyca została opisana w promieniach Ziemi (obliczona na 20 promieni, zatem niedokładnie). Średnica Ziemi została wcześniej obliczona. W tamtych czasach zakładano, że niektóre z planet znajdują się dalej, ale ich odległości nie można było zmierzyć. Kolejność planet była jedynie przypuszczeniem, dopóki Kepler nie określił odległości od Słońca czterech planet innych niż Ziemia.
Księżycnaturalny satelita ZiemiIII wiek p.n.e20 promieni Ziemi (bardzo niedokładny pomiar, rzeczywista wartość: 64 promieni Ziemi)Arystarch z Samos dokonał pomiaru odległości Księżyca od Ziemi. Średnica Ziemi została wcześniej obliczona.
* z oznacza przesunięcie ku czerwieni.
  • mas oznacza paralaksę mierzoną w milisekundach kątowych.

Chronologiczny wykaz obserwacji najodleglejszych obiektów

Lista ta zawiera najbardziej odległe obiekty z uwzględnieniem roku ich odkrycia, a nie roku ustalenia ich odległości. Obiekt mógł być odkryty i opisany (lub przynajmniej nazwany), lecz dopiero w późniejszym czasie ustalono, iż był najbardziej odległym znanym obiektem w chwili odkrycia. Przykładowo, OJ 287 nie został uwzględniony, mimo iż został odkryty już w 1891 za pomocą płyt fotograficznych, lecz został zignorowany do czasu nadejścia ery radioteleskopów.

Przykłady
Rok odkryciaWspółczesna
droga przebyta przez światło (Mly)		ObiektTypOdkryty za pomocąPierwsza obserwacja
9642,5[182]Galaktyka Andromedygalaktyka spiralnagołe okoAbd Al-Rahman Al Sufi[183]
16543Galaktyka Trójkątagalaktyka spiralnarefraktorGiovanni Batista Hodierna[184]
177968[185]Messier 58galaktyka spiralna z poprzeczkąrefraktorCharles Messier[186]
178576,4[187]NGC 584galaktykaWilliam Herschel
1880s206 ± 29[188]NGC 1galaktyka spiralnaDreyer, Herschel
19592400[189]3C 273kwazarRadioteleskop w ParkesMaarten Schmidt, Bev Oke[190]
19605000[191]3C 295radiogalaktykaObserwatorium PalomarRudolph Minkowski
Brakujące dane
200913 000[192]GRB 090423protoplasta GRBSwift (misja GRB)H. Krimm et al.[193]

Przypisy

Źródło: „https:https://www.search.com.vn/wiki/index.php?lang=pl&q=Lista_najodleglejszych_obiektów_astronomicznych&oldid=71030432”
🔥 Top keywords: Wikipedia:Strona głównaMistrzostwa Europy w Piłce Nożnej 2024Specjalna:SzukajWikipedia:O WikipediiMichał ProbierzMistrzostwa Europy w Piłce Nożnej 2020Kylian MbappéMistrzostwa Europy w piłce nożnejMistrzostwa Świata w Piłce Nożnej 2022Antoine GriezmannNicola ZalewskiMistrzostwa świata w piłce nożnej mężczyznReprezentacja Francji w piłce nożnej mężczyznDzień OjcaTaras RomanczukRomelu LukakuMistrzostwa Europy w Piłce Nożnej 2016Reprezentacja Polski w piłce nożnej mężczyznAdam BuksaZofia Noceti-KlepackaPolskaDidier DeschampsRobert LewandowskiMistrzostwa Świata w Piłce Nożnej 2026FentanylMistrzostwa Europy w Piłce Nożnej 2028N’Golo KantéOndrej DudaPałac Stolbergów we WrocławiuSłowacjaGheorghe HagiMistrzostwa Europy w Piłce Nożnej 2020/FinałCristiano RonaldoReprezentacja Rumunii w piłce nożnej mężczyznMistrzostwa Europy w Piłce Nożnej 2012Tadeusz GapińskiMistrzostwa Europy w Piłce Nożnej 2024 (eliminacje)Olivier GiroudDawid Podsiadło