Waysallpu yura rikch'aq ayllu

(Rosaceae-manta pusampusqa)

Waysallpu yura rikch'aq ayllu (familia Rosaceae) nisqaqa huk yurakunap rikch'aq ayllunmi, 56-chá rikch'anayuq, kimsa waranqachá rikch'aqniyuq.

Waysallpu yura rikch'aq ayllu
K'ita waysallpup tuktun: Rosa arvensis
K'ita waysallpup tuktun: Rosa arvensis
K'ita waysallpup tuktun: Rosa arvensis
Mit'an kamay
Regnum:Plantae
Haekel, 1866.
Subregnum:Embryobionta
Divisio:Magnoliophyta
Classis:Magnoliopsida
Subclassis:Rosidae
Takhtajan, 1967.
Superordo:Rosanae
Takht., 1967.
Ordo:Rosales
Perleb, 1826.
Familia:Rosaceae
Adans., Fam.Pl.2:286. 1763.
Urin rikch'aq ayllu

Rosoideae (Juss.) Arn., 1832.
Spiraeoideae
Maloideae
Amygdaloideae = Prunoideae

Tuktunkuna

Tuktunkunaqa iskay yumanayuqmi, wach'illam, pichqantin raphimuyum, tuktu ukhuyuqmi. Pichqantin akilla raphin, huklla muyum, hinallataqmi wayta raphi muyum. Achka sisa raphinkunam, chunkamanta aswanmi. Ruru raphin pichqantinmi icha hukllamanta achkakamam, qispim icha rakilla huñusqam. Ruru raphintinqa ukhu, chawpi icha hawa tiyaqmi. Sapa ruru raphipiqa iskay murucham.

Tuktu minuywanqa kay hinam:

Rurunqa wichq'asqa rurum.

Rikch'aqkuna

Kaymi huk waysallpu hina yurakuna:

  • sillu-sillu (Alchemilla sp.)
    • uchuy sillu-sillu (Alchemilla andina)
    • china sillu-sillu (Alchemilla orbiculata)
    • urqu sillu-sillu (Alchemilla pinnata)
    • liwru-liwru (Alchemilla diplophylla)
  • pimpinila (Sanguisorba officinalis)
  • kita pimpinila (Acaena cylindrostachya)
  • urqu pimpinila (Acaena elongata)
  • yunka pimpinila (Acaena ovalifolia)
  • nich'u (Eriobotrya japonica)
  • kapuri (Fragaria chiloensis)
  • mayu mansana, murtiñu (Hesperomeles lanuginosa)
  • muqti (Hesperomeles cuneata)
  • lluq'i sach'a, pumachuku (Kageneckia lanceolata)
  • t'iyu, mansana (Malus domestica)
  • kanlli, china chuki kanlla (Margyricarpus pinnatus)
  • urqu chuki kanlla (Margyricarpus strictus)
  • wiswiru (Mespilus germanica, Mespilus canescens)
  • qiwuña (Polylepis incana, Polylepis australis, Polylepis racemosa, Polylepis villosa)
  • rinda, rindas (Prunus avium)
  • sirisa (Prunus cerasus)
  • sinti yura (Prunus debilis)
  • sirwila (Prunus domestica)
  • lurasnu (Prunus persica)
  • lima-lima, pisk'ay (Prunus rigida)
  • kapuli (Prunus serotina var. salicifolia)
  • pira (Pyrus sp.)
  • killay yura, killay, taksana (Quillaja saponaria)
  • waysallpu, uturunka (Rosa sp.)
  • khari-khari, shiraka (Rubus spp.)
    • llanqha khari-khari (Rubus roseus)
    • qurpa khari-khari (Rubus urticaefolius)
    • yunka khari-khari (Rubus robustus)
    • shiraka (Rubus acanthophyllus, Rubus adenothallus)

Hawa t'inkikuna