ذوالفقار علي ڀٽو

ذوالفقار علي ڀٽو سنڌي راجپوت خاندان منجهان تعلق رکي ٿو، هو سر شاهنواز ڀٽو ۽ خورشيد بيگم (لکي ٻائي) کي لاڙڪاڻو ڀريان پيدا ٿيو. ذوالفقار سندن پهريون ٻار هيو، سندن پهريون هڪ، سڪندر علي، نمونيا سبب ست سال جي عمر ۾ 1914ع ۾ فوت ٿي ويو ۽ ٻيو امداد علي، جگر جي بيمار (cirrhosis) سبب 39 سال جي عمر سان 1953 ۾ فوت ٿي ويو.^[5]

ڀٽو صاحب هڪ عوامي شخص ۽ عوامي ليدر هو ( اهيا ڀٽي خاندان جي وڏي خوبي آهي جو هن خاندان جا ماڻهون هميشه عوام سان رهندا آهن پوء ڇو نه موت اچي ورائي محترمه جي شهادت به عوام جي وچ ۾ ٿي.)ڀٽو صاحب عوام سان هميشه عوامي ٻولي ۽ عوامي انداز سان ڳالهائيندو هو. ۽ انهن ۾ رلي ملي ويندو هو ۽ هر ماڻهون کي ائين محسوس ٿيندو هو ته اسان جو ڪو پنهنجو گهر جو ڀاتي آهي.،ا هيو شايد ڀٽي صاحب جو ڀاڳ چئبو جو مرد عورتون ننڍا وڏا پوڙها ۽ ٻار کيس ساڳي محبت سان ياد ڪندا آهن، توهان ڏٺو هوندو ته سنڌ ۾ جيڪو ٻار اهيو به نه ٿو ڄاڻي ته سياست ڇا آهي حڪومت ڇا آهي پارٽي ڇا ٿيندي آهي، پر اهو ٻار به پيو چوندو آهي جيئي ڀٽو۔منهنجو والد صاحب....... غلام مصطفه وگهيو...... ٻڌائيندو هو ته هڪ دفعه دادو شهر م ٻوڏ آئي ۽ انهن ڏينهن ۾ ڀٽو صاهب دادو ۾ ٻوڏ جي ستايلن سان ملڻ ۽ انهن جي مدد لاء آيو ۽ اسان ڏٺو ته مٿان مينهن پيو وسي ۽ هيٺان ٻوڏ جو پاڻي هو پر ڀٽو صاحب ٻين ماڻهن سان گڏ انهي ٻوڏ جي پاڻي اندر بيٺو رهيو هو ۽ ماڻهن جا ڏک سور ٻڏي رهيو هو. ۽ اهي ئي شايد هڪ عوامي ليڊر جو خاصيتون هونديو آهن شايد ڀٽو صاحب جي عوام ۾ مقبوليت جو مک سبب به اهيو هو

==ڀٽو جا جلوس جلسه ۽ عوام جو سمنڊ== شايد ڀٽو صاحب اهو پهريون ليڊر هو جنهن جا ايڏا وڏا جلوس جلسه ٿيندا هئا ۽ ڀٽي صاحب جي جلسي ۾ عوام جو سمنڊ نظر ايندو هو توهان کي يقين نه اچي ته توهان پاڻ ڀٽو صاحب جي جلسن جون وڊيو ڏسي سگهو ٿا. ڀٽو صاحب اهو واحد ليڊر هو جنهن سياست کي بند ڪمرن مان ٻاهر ڪڍي کليل روڊ رستن تي آندو ۽ عوام کي ڳالهائن جو حق ڏنو ۽ شعور ڏنو.

_{ڀٽي صاحب جو مختصر شخصي تعارف}^{Superscript text}نالو.......................... ذوالفقار علي ڀٽووالد جو نالو........................ سر شاهنواز خان ڀٽووالده جو نالو...................... خورشيده بيگمڄمڻ جي تاريخ................... 5 جنوري 1928عڄمڻ جو هنڌ ................................... لاڙڪاڻو سنڌ

پهرين شادي.............. ڀٽو صاحب جي پهرين شادي پنهنجي خاندان مان امير شيرين بيگم سان 1940ع ۾ ٿي. ان وقت ڀٽو صاحب جي عمر 12سال هئي، مگر سندس اها گهرواري گهڻو وقت زنده نه رهي ۽ ان مان ڀٽو صاحب کي ڪو به اولاد ڪو نه ٿيوٻئين شادي..... ٻئين شادي 18سيپٽمبر 1951ع ۾ ايران جي هڪ واپاري مرزا محمد اصفهاني جي نياڻي نصرت اصفهاني سان ڪئي جيڪا پوء نصرت ڀٽو بڻجي وئي.. اولادبينظير ڀٽو.......... 1953ع .....................2007عغلام مرتضه ڀٽو...... 1956ع ...................1995عصنم ڀٽو...........1957عشاهنواز ڀٽو.....1958ع........................1985عمادري زبان..... سنڌيڄاڻيندڙ زبانون.... سنڌي، اردو پنجابي، انگريزيڀائرن جا نالا ــــــــــــــ امداد علي خاب ڀٽو. ۽ سڪندر علي خان ڀٽو

ڪيٿڊرل اسڪول بمبئي..... 1937ع..کان 1947عيونيورسٽي آف سدرن ڪيليفورنيا امريڪاداخلا.1947عيونيورسٽي آف ڪيليفورنيا (يو ايس سي )جي برڪلي ڪيمپس ۾ تبادلو 1949عپوليٽيڪل سائنس ( آنرز) ۾ گريجوئيشن 1950عڪرائسٽ چرچ ڪاليج (آڪسفورڊ) برطانيه ۾ داخلا1950عآڪسفورڊ يونيورسٽي برطانيه مان(آنرز گريجوئيشن )1952عاهم سرگرميون۔ايشاء جي پهرين طالب علم جي حيثيت سان برڪلي اسٽوڊنٽ ڪائونسل ۾ شموليت1954ع ۾ اقوام متحده جي ڇهين ڪانفرنس ۾ خطاب. 25 آڪٽونبر1957عاقوام متحده ۾ پاڪستان جي وفد جي اڳواڻي ۽ سمنڊ جي قانون ۽ ان جي آزادي جي عنوان تي ليڪچر ( شاگردي دوران 1958ع )اقوام متحده جي سلامتي ڪائونسل جي اجلاس ۾ هڪ يادگار تقرير ( جنهن ۾ ڀٽي صاحب ڪاوڙ ۾ اجلاس دوران ڪاغذ ڦاڙي ۽ اهيو چئي اٿيو هو ته اسان هزار سال جنگ لڙنداسين........................ڀٽي صاحب جو جناح صاحب ڏانهن خط

جڏهن جناح صاحب پاڪستان جي آزادي لاء ڪوششون ڪري رهيو هو ته ان وقت ڀٽو صاحب اڃان پڙهي رهيو هو ۽ ان پڙهائي دوران هن محترم جناح صاحب کي هڪ خط لکيو، جنهن ۾ هن اهيو لکيو ته ــــــــــ جيئن ته مان هيئر اڃان اسڪولنگ ڪري رهيو آهيان ۽ پاڪستان ٺاهڻ ۾ مان ڪابه مدد ڪري نه ٿو سگهان پر ايندڙ وقت ۾ مان پنهنجي ملڪ لاء جان به قربان ڪندس. ۽ واقعي ڀٽي صاحب پنهنجي ملڪ لاء پنهنجي جان به قربان ڪري ڇڏي.نوڪري ــــــــــــــ سنڌ مسلم ڪاليج ۾ بحيثيت ليڪچرار1954عوڪالت ـــــــــ ڀٽي صاحب ڪراچي ۾ ڪجهه عرصو رام چنداڻي نالي شخص سان وڪالت پڻ ڪئي.سياست جي شروعات ــــــــــــــــــ ڀٽي صاحب سياست جي باقائده شروعات جناب اسڪندر مرزا جي دور ۾ ڪئي هئي.۽ اسڪندر مرزا ڀٽي صاحب جي والد جناب سر شاهنواز ڀٽي جو مهمان بڻجندو هو.

ڀٽي صاهب وزارت خارجه تان استيفعه ڏئي ۽ لاهور ۾ پارٽي ٺاهڻ لاء ڪنوينشن گهرايو مگر ان وقت صدر ايوب خان 144 جو قلم لاڳو ڪري ڇڏيو جنهن ڪري لاهور ۾ عام جلسو ڪرڻ جي اجازت نه هجڻ جي ڪري، ڀٽي صاحب جي دوست ڊاڪٽر مبشر حسين جي گهر ۾ 30 نومبر 1967ع تي پاڪستان پيپلز پارٽي ٺاهي وئي. ( جڏهن ته پارٽي لاء ٽي نالا تجويز ڪيا ويا هئا.نمبر پهريو پيپلز پروگريسو پارٽينمبر ٻيون.. پيپلز شوشل پارٽي.نمبر ٽيون... پاڪستان پيپلز پارٽي۽ پوء آخري نالو چونڊيو ويو)

جنهن ۾ هيٺين مشهور شخصيتن شرڪت ڪئيجناب ڊاڪٽر مبشر حسين، رسول بخش خان ٽالپر ، جي اي رحيم شيخ محمد رشيد معراج محمد خان حيات محمد شيرپاءحق نواز گنڊاپور عاشق ڪليم احمد رضا خان قصوريمير خورشيد حسن مير ۽ انهن شخصِتن کان علاوه 600 ماڻهن شرڪت ڪئي.۽ پارٽي جا هيٺيان منشور ڏنا ويااسلام اسان جو دين يقين آجهموريت اسان جي پاليسي آطاقت جو محور، سرچشمو عوام آ

• وزارتويون

1. Numbered list item

واپار جو وفاقي وزير 1958عاطلات جو وفاقي وزير 1959عپيٽرول ۽ توانائي جو وفاقي وزير 1960عوزير خاجه 1963ع تا 1966عصدر پاڪستان 20ڊسمبر 1971ع تا 13 آگسٽ 1973عوزيراعظم پاڪستان ..14 آگسٽ 1973ع تا 5 جولاء 1977عڀٽي صاحب جي دور حڪومت جا اهم ڪارنامهاهم صنعتي ادارن کي سرڪاري تحويل ۾ وٺڻ جو فيصلو 3جنوري 1972عمزدور جي حقن لاء پاليسين جو علان 10فيبروري 1972عاولڊ ايج بينيفٽ وغيره شوشل سيڪيورتي اسپتال جو قياملينڊ ريفارمز 1مارچ1973عشملعه معادي تي دستخطمارشل لاء ختم ڪرڻ جو علان 21اپريل 1972ع1971ع جي جنگ ۾ 90هزار پاڪستاني فوجين کي هندستان جي قيد مان آزاد ڪرائڻ ۽ قبضو ڪيل ايريا واپس ڪرائڻ ( جنهن ايريا جي ڪري 10لک ماڻهون اسان جا پاڪستاني هندستان وٽ وڃن پيا )نيشنل بوڪ فائونڊيشن جو قيام 24سيپٽمبر 1972عڪراچي ۾ پاڪستان جي وڏي نيو ڪليئر پاور پلانٽ جو افتتاح 28نومبر 1972عاين ڊي ايف سي جو بنياد 5فيبروري 1973عقائداعظم يونيورسٽي جو بنياد 9فيبروري 1973عپاڪستان جي آئين جي گڏيل منظوري 12اپريل 1973عپورٽ قاسم اٿارٽي جو بنياد 27جون 1973عپاڪستان اسٽيل مل جو بنياد 30دسمبر 1973عبينڪن کي قومي تحويل ۾ وٺڻ جو علان1جنوري 1973ععلامه اقبال اوپن يونيورسٽي جو بنياد 21مئي 1974علاهور ۾ اسلامي سربراه قانفرنس سڏائڻ 22فيبروري 1975ع ( جنهن ۾ پري دنيا جا مسلم حڪمران هت پاڪستان ۾ گڏ ٿيا هئا )پاڪستان ۾ پهرين سيرت ڪانفرنس جو بنياد 3مارچ 1976عڊسمبر 1974ع ۾ ڊاڪٽر قدير خان کي فيملي سميت گهرائڻ ۽ ايٽمي پروگرام لاء ڪم شروع ڪرائڻ.شلوار قميص کي قومي لباس جو درجو ڏيارڻ ( جڏهن ڪراچي جي فائيو اسٽار هوٽلن ۾ ۽ ڪلبن ۾ شلوار قميص ۾ اچڻ منع هو پر ڀٽي صاحب ان کي قومي لباس جو درجو ڏياريو )ڪراچي جي تعليمي ادارن ۾ سنڌي ٻولي کي لازمي ڪرائڻشيخ زيد اسپتال لاڙڪاڻه ، ۽ ميڊيڪل ڪاليج نوابشاه قائم ڪرائڻقطر، لبيا، ۽ سعودي عرب ۾ پاڪستانين جي روزگار لاء آسانيون پيدا ڪرائڻڀٽي صاحب جو نعارو. روٽي ڪپڙا اور مڪان ۽ڀٽي صاحب جو دور حڪومت ۽ ماڻهن جو اميدونافسوس سان چوڻو ٿو پوي ته ڀٽو صاحب جي حڪومت ايترو وقت نه هلي سگهي جو ڀٽو صاحب عوام لاء ڪجهه گهڻو ڪري سگهي هان، دشمنن کيس عوام کان پري ٿي رکڻ چاهيو ان ڪري کيس گهڻو وقت هلڻ نه ڏنو ويو ۽ ڀٽي صاحب جو اهيو نعارو روٽي ڪپڙا اور مڪان پورو ٿئي نه سگهيو.ڀٽي لاء عوام جي سوچ "ـــــــــــــــ ڀٽو صاحب جي موجودگي ۾ عوام کي اهيو يقين ٿئي چڪو هو ته هاڻي اسان تي ڪو گهڻو ظلم ڪري نه سگهندو..................................................ڀٽو صاحب جي وڏي غلطي ــــــــــــــ ڀٽي صاحب باوجود ذهين هجڻ جي به هڪ تمام وڏي غلطي ڪئي ۽ هڪ چالاق، ۽ ڌوڪيباز شخص جنرل ضياء( امريڪا ۾ فوجي ٽريننگ پڻ ورتي ۽ فلسطينين جو قتل عام ڪرايو ) کي پنج سينئرن ماڻهن کان ڪراس ڪرائي کيس پاڪ فوج جو چيف مقرر ڪيو. ۽ کيس مٿان عتبار ڪيو مگر انهيء شخص جناب ذوالفقار علي ڀٽو کي ڌوڪو ڏنو ۽ ڀٽي صاحب جي زندگي ختم ڪئي.

ملڪ ڇڏڻ جي آڇ يا موت جي چونڊ ـــــــــــــــــ چيو ويڃي ٿو ته جڏهن ڀٽو صاحب جيل ۾ هو ته اتي هڪ فوجي جنرل پڻ موڪليو ويو، جنهن ڀٽي صاحب کي اهيو چيو ته اگر تون ملڪ ڇڏي وڃين ته ان جو بندو بست ڪيو وڃي ۽ تون اهڙي ريت زنده بچي ويندين، مگر جناب ذوالفقار علي ڀٽي صاحب ان جنرل کي اهيو چئي واپس ڪري ڇڏيو ته هي منهنجو ملڪ آهي. منهنجي ڌرتي آهي مان مرندس به هتي ۽ جيئندس به هتي توهان کي جيڪي ڪرڻو آهي سو ڪيو مان پنهنجي ڌرتي، پنهنجو ملڪ، پنهنجو وطن نه ڇڏيندس.۽ ڀٽي صاحب پنهنجي جان ته قربان ڪئي پر پنهنجي ڌرتي نه ڇڏي. ( جيئن ٻيا ڇڏي ويا هئا )گرفتاريون ـــــــــــــ پهرين گرفتاري. 12نومبر 1968ع تي حڪومت خلاف عوام کي ڀڙڪائڻ جي الزام هيٺ ڪئي وئي.

5 جولاء 1977ع تي ملڪ ۾ جنرل ضياء مارشل لا لڳائي قومي اسيمبليون، صوبائي اسيمبليون ختم ڪري پاڻ چيف مارشل لا ايڊمنسٽريٽر صدر مقرر ٿئي ۽ ڀٽو صاحب کي گرفتار ڪرايو. تنهن کان پوء 28 جولاء 1977ع تي کيس آزاد ڪيو ويو.

ان کان پوء 3 سيپٽمبر 1977ع تي کيس ڪلفٽن ڪراچي واري رهائش گاه تان گرفتار ڪيو ويو ۽ کيس مٿان ڪوڙو ڪيس مڙهيو ويو. ،۽ 13سيپٽمبر تي 1977ع تي وري ٻيهر آزاد ڪيو ويو.17سيپٽمبر1977ع تي وري ڀٽو صاحب کي لاڙڪاڻي مان گرفتار ڪيو ويو، ۽ انهي دوران چيف جسٽس آف پاڪستان جناب مسٽر جسٽس يعقوب علي خان کي پڻ ان ڪري هٽايو ويو جو هن نصرت ڀٽو جي مارشل لا لڳائڻ خلاف درخواست جي ٻڌڻي منظور ڪري ورتي هئي.۽ 9 آڪٽومبر1977ع تي جناب ذوالفقار علي ڀٽو جي ذمانت جي درخوست رد ڪئي وئي. ۽ سپريم ڪورٽ جي ڦل بينچ جو سربراه رٽائر جج مولوي مشتاق کي بنايو ويو. ( جيڪو ڀٽي صاحب سان اصل ڪو نه ٺهندو هو جنهن ڀٽي صاحب کي چيو هو ته مون کي سپريم ڪپرٽ جو چيف جسٽس مون کي مقرر ڪر، ، ۽ ڀٽي صاحب هن کي اهيو چئي انڪار ڪيو هو ته تون ان جو اهل ناهين ۽ مولوي کي اهيا به وڏي باه هئي ڀٽي صاحب جي مٿان ) ۽ ان ڇهه مهينن جي ڪاروائي اندر ڀٽي صاحب کي 18 مارچ 1978ع تي ڦاسي جي سزا ٻڌائي. پوء 25 مارچ 1978ع تي سزا معاف ڪرڻ جي درخواست ڏني وئي، انهيء دوران ٻه جج رٽائر ٿئي ويا. ۽ ست ججن مان ٽن ججن ڀٽي صاحب جي سزا کي رد ڪري ۽ معافي جي درخواست کي منظور ڪري ڇڏيو،مگر چار ججن ڀٽي صاحب جي ڦاسي جي سزا کي بحال رکيو ۽ معافي جي درخواست کي رد ڪري ڇڏيو.24 فيبروري 1979 تي ملڪ جي صدر فضل الاهي کان پڻ ان ڪري استيعفه ڏياريو ويو جو هن جناب ڀٽو صاحب جي ڦاسي واري سزا تي دستخط ڪرڻ کان انڪار ڪري ڇڏيو هو،ڀٽي صاحب کي سزا کانپوء 24 فيبروري 1979ع کان 4 اپريل 1979ع تائين ڪال ڪوٺڙي ۾ رکيو ويو. ۽ کيس طرحين طرحين جو تڪليفون ڏنيون ويون.

آخري ملاقات ـــــــــــــ 3 اپريل 1979ع تي جناب ذوالفقار علي ڀٽي سان سندس گهرواري نصرت ڀٽو ۽ نياڻي بينظير ڀٽو آخري ملاقات ڪرڻ آيا، جڏهن ڀٽي صاحب ٻنهيء کي ملاقات تي گڏ ڏٺو ته هڪ دم انهن کان پڇيائين ته اڄ آخري ملاقات آهي ڇا جو توهان ٻئي گڏ آيون هو، ۽ هنن جڏهن چيو ته ها ته ڀٽي صاحب جيلر کان تصديق ڪئي ۽ جڏهن جيلر کيس اهيو يقين ڏياريو ته ها اڄ اهيا آخري ملاقات آهي. ۽ سڀاڻي ڦاسي ڏني ويندي، تنهن کان پوء ڀٽي صاحب پنهنجون ڪجهه شيون سگار، ۽ ڪتاب وغيره هنن کي ڏنا، ۽ جيلر کي چيو ته منهنجي شيو جو بندو بدت ڪيو وڃي۔ ڇو جو هي دنيا هڪ خوبصورت دنيا آهي، ۽ مان خوبصورت واري حالت ۾ هي دنيا ڇڏڻ چاهيان ٿو۔

ذوالفقار علي ڀٽو کي قتل ڪيس جي الزام ۾ 4 اپريل 1979 تي ڦاهي ڏني وئي.

سنڌ يونيورسٽي ڄام شورو ۾ 1969ع تي سنڌ جي عظيم شاعر حضرت شاه عبداللطيف ڀٽائي جي حوالي سان لطيف ڊي ملهايو ويو جنهن ۾ جناب ذوالفقار علي ڀٽو کي خاص مهمان طور سڏايو ويو ۽ ڀٽي صاحب لطيف صاحب تي ڳالهائيندي پنهنجي قبر لاء به وصيت ڪئي ته مون کي مرڻ کانپوء شاه صاحب جي پيراندي کان دفن ڪيو وڃي. پر افسوس جو ڀٽي صاحب کي رات جي پيٽ ۾ بي رحمي سان قتل ڪري ۽ لانگ بوٽن جي پهري هيٺ کيس مٽي ماء حوالي ڪيو ويو. ۽ تنهن کان پوء به ڪيترا ڏينهن سندس قبر مٿان فوجي پهرو رکيو. ويو، ۽ ڀٽي صاحب جي اها خواهش ۽ وصيت به ظالمن پوري ٿيڻ نه ڏني.

جناب ذوالفقار علي ڀٽو جا لکيل ڪتاب

1. s Pace keeping By the United Nation

اقوام متحده جي ذريعي قيامپاڪستان پبلشنه هائوس ڪراچي 1967ع

1. political situation in Pakistan

پاڪستاب جي سياسي صورتحالويشيا پراڪازن نيو دهلي 1968ع

1. The myth of independence

آزادي جي داستانآڪسفورٽ يونيورسٽي پريس ڪراچي ۽ لاهور

1. The Great Tragedy

عظيم سانحوپاڪستان پيپلز پارٽي ڪراچي1971ع

1. Politics of the people

عوامي سياست( ڀٽو صاحب جي تقريرن، بيانن، ۽ مضمونن جو مجموعو )پاڪستان پبليڪيشن راولپنڊي

1. Speeches & statements

تقريرون ۽ بياناتحڪومت پاڪستان اسلام آباد

1. Bilateralism New Directions

ٻه طرفا تعلقاتحڪومت پاڪستان اسلام آباد 1976ع

1. The third world new Directions

ٽئين دنيا ۽ نيا رستا، ۽ ترجيحاتحڪومت پاڪستان اسلام آباد 19769My Pakistanمنهنجو پاڪستانلنڊن

1. My Pakistan

منهنجو پاڪستانبسون سادي پبلڪيشن دهلي 1979ع

1. If I am Assassinated

جيڪڏهن مان ماريو ويسوڪاس نيو دهلي1979ع

1. My Execution

منهنجي ڦا سيمصوت ويڪلي انٽرنيشنل لنڊن1980ع

1. New Direction

نيا رخنرماراپبلشرز لنڊن1980ع[/I][/B]

ڀٽو صاحب جي ويبسائيٽ جي لنڪhttp://npihit.com/ آرڪائيو ڪيا ويا 2013-06-22 حوالو موجود آهي وي بيڪ مشين.ڀٽو صاحب تي لکيل ۽ ڀٽو صاحب جي لکيل ڪتابن جون لنڪونhttp://www.bhutto.org/http://www.bhutto.org/bhutto-trial.php آرڪائيو ڪيا ويا 2013-03-14 حوالو موجود آهي وي بيڪ مشين.ڀٽو صاحب جي نالي تي کوليل يونيورسٽي جي لنڪ szabistZA Bhutto Universityhttp://www.szabist.edu.pk/ آرڪائيو ڪيا ويا 2013-07-02 حوالو موجود آهي وي بيڪ مشين.سنڌي ڪتاب ڀٽي جا آخري 323 ڏينهن جي لنڪhttp://www.sindhiadabiboard.org/Catalogue/Political_Litrature/Book8/Book_page1.htmlسنڌي ڪتاب ڀٽي چيو جي لنڪhttp://www.sindhiadabiboard.org/Catalogue/Political_Litrature/Main_Political.HTML