Ojo carstvo
Ojo carstvo (joruba: Ilú-ọba Ọ̀yọ́) bilo je moćno carstvo naroda Joruba na teritoriji današnjeg Benina i Nigerije, koje je postojalo od kraja XIII ili početka XIV veka pa sve do 1896. godine, kada je njegova teritorija postala deo kolonijalnih poseda Francuske i Ujedinjenog Kraljevstva.
Ojo carstvo Ilú-ọba Ọ̀yọ́ | |
|---|---|
| c. 1300–1896 | |
.jpg) Ojo carstvo u svom najvećem obimu tokom 17-18 veka | |
| Status | Carstvo |
| Prestonica |
|
| Zajednički jezici | Joruba |
| Religija | Joruba religija, hrišćanstvo, islam |
| Vlada | Izborna monarhija, republika |
| Alafin | |
• c. 1300 | Oranmijan |
• 1888–1905 | Adejemi I Alovolodu |
| Zakonodavstvo | Ojo Mesi i Ogboni |
| Površina | |
| 1680[1] | 150.000 km2 (58.000 sq mi) |
| Danas deo |  Nigeria Benin |
Priče o nastanku Ojo carstva imaju svoje mitološke korene. Osnivačem se smatra Oranjan, sin jorupskog boga Oduduve, koji je pratio čarobnu zmiju do područja na kojemu je ova ušla pod zemlju i nestala. Na tom je području Oranjan osnovao Ojo carstvo. Kako su vekovi napredovali, a zahvaljujući odličnim organizacijskim veštinama Joruba, Ojo je brzo napredovalo te je u periodu od sredine XV do kraja XVIII veka bila najmoćnija i najuglednija zapadnoafrička država.[2] Uz to je imala i zavidnu vojnu moć te je u određenom trenutku držala kontrolu nad većinom okolnih područja, poput Jorubalenda ili Dahomeja. Razvoju je uveliko doprinijela i trgovina robljem, koja je upravo na teritoriji Oja imala svoju važnu trgovačku postaju.
Početkom 1820-ih godina, Ojo je doživelo težak udarac nakon što su prihodi od trgovine robljem počeli da opadaju zbog ranije zabrane iste u Britaniji. Uz to, 1823. godine, Dahomej je podigao ustanak te je ponovo stekao potpunu autonomiju od Oja. Desetak godina kasnije, Fulani su pokrenuli vojni pohod na Ojo i potpuno uništili glavni grad, Ojo-Ile, nakon čega je sedište preseljeno južnije, u Ago d'Ojo. Međutim, taj se rizik nije isplatio, jer Ojo nikada nije povratio ugled i moć što ih je uživao u regiji. Carstvo je postojalo još do 1896. godine, kada je njegova teritorija raspodijeljena između tadašnjih kolonijalnih sila.
Istorija
Legenda o poreklu
Poreklo Ojo carstva leži u Oranjanu (poznatom i kao Oranmijan), poslednjem princu Joruba kraljevstva Il-If (If). Oranmijan je sklopio sporazum sa svojim bratom da pokrene kazneni napad na njihove severne susede zbog uvrede njihovog oca Oduduve, prvog Unija iz Ifa. Na putu u boj braća su se posvađala i vojska se razišla.[3] Oranmijanove snage su bile premale da bi izvršile uspešan napad, te je lutao južnom obalom reke Niger dok nije stigao do Buse. Tamo ga je lokalni poglavica ugostio i podario mu veliku zmiju sa magičnim šarmom zakačenim za njeno grlo.
Poglavica je uputio Oranmijana da prati zmiju dok se ne zaustavi negde sedam dana i nestane u zemlji. Oranmijan je poslušao savet i osnovao Ojo gde se zmija zaustavila. Lokalitet je upamćen kao Adžaka. Oranmijan je učinio Ojo svojim novim kraljevstvom i postao prvi „oba“ (što znači „kralj“ ili „vladar“ na jorubskom jeziku[4][5][6][7]) sa titulom „Alafin od Ojoa“ (Alafin znači 'vlasnik palate' na jorubskom). On je ostavio sve svoje blago u Ifu i dozvolio da tamo vlada drugi kralj.[8]
Jedno vreme, Ojo-Il je bio u ratu sa Baribama iz Borga, koji su želeli da potčine novi grad koji je tada još uvek bio u izgradnji. Orangun Adžagunla iz Ile, Oranmijanov stariji brat, došao u pomoć sa svojim ljudima. Nedugo nakon što je rat dobijen, Oranmijan je dobio sina Adžuvona Adžaku od princeze Torosi od Tapa (Nupe); mnogo kasnije Arabambija je takođe rodila ista žena. Veruje se da je ime „Sango“ dao njegov deda po majci, ili da ga je preuzeo od lokalnog imena za boga Groma. U svakom slučaju, kraljevska porodica je bila posvećena duhovima groma (Džakuta) i rata (Ogun).
Rani period (13. vek – 1535)
Osnivanje Ojoa se smatra da se odvilo oko 1300. godine, mada je to samo procena. Oranmijana, prvog kralja Ojoa, nasledio je Adžaka, Alafin od Ojoa. Adžaka je svrgnut, jer su mu nedostajale jorubske vojne vrline i dozvolio je svojim podzapovednicima prekomernu nezavisnost.[9] Liderstvo je tada dodeljeno Adžakinom bratu, Šangu, koji je kasnije obožen kao božanstvo groma i munja. Adžaka je povratio vlast nakon Šangove smrti. Adžaka se vratio na presto temeljno ratoborniji. Njegov naslednik, Kori, uspeo je da osvoji ostatak onoga što će kasniji istoričari nazivati metropolitanski Ojo.[8]
Ojo Il
Srce metropolitanskog Ojoa bio je njegov glavni grad u Ojo-Il (poznatom i kao Ojo Katunga, Stari Ojo ili Ojo-Oro).[10] Dve najvažnije strukture u Ojo-Ilu bile su 'Afin', ili kraljeva palata, i njegova pijaca. Palata je bila u centru grada blizu kraljevske pijace zvane 'Oja-Oba'. Oko prestonice je bio ogroman zemljani zid za odbranu sa 17 kapija. Važnost dve velike strukture (palate i Oja Oba) označavao je status kralja u Ojou.
Okupacija Nupe
Ojo je do kraja 14. veka izrastao u ogromnu kopnenu silu. Više od jednog veka jorubska država se širila na račun svojih suseda. Tokom vladavine Onigbogija, Ojo je pretrpeo vojne poraze od strane Nupea predvođenih Coedom.[11] Negde oko 1535, Nupe su zauzeli Ojo i naterali njegovu vladajuću dinastiju da se skloni u kraljevstvo Borgu.[12] Nupe su opljačkale prestonicu, uništivši Ojo kao regionalnu silu sve do ranog 17. veka.[13]
Carski period (1608–1800)
Joruba iz Ojoa je prošla kroz međuvladavinu od 80 godina kao prognana dinastija nakon poraza od Nupa. Ponovo su uspostavili Ojo da bude centralizovaniji i ekspanzivniji nego ikad. Ovaj narod je stvorio vlast koja je uspostavila svoju moć na ogromnoj teritoriji.[12] Tokom 17. veka, Ojo je započeo dug rast, postajući veliko carstvo.[13] Ojo nikada nije obuhvatao sve jorubske narode, ali je to bilo najnaseljenije kraljevstvo u istoriji Jorube.[14]
