İstanbul Anadolu Adalet Sarayı

İnşaat süreci

İstanbul'daki ilçe adliye binalarının dağınık ve yetersiz olduğu, bu nedenle adliye binalarının iyileştirilmesi, kalite ve hızının artırılması ile, yönetim açısından da kolaylık ve birliktelik sağlamak, ayrıca personelin verimini artırmak, vatandaşın tek bir binadan işlerini daha kolay halledebilmesi ve işlerin takibinin kolaylaştırılması amacıyla inşa edildiği iddia edilmektedir. Adliyenin mimari proje raporunda, "Çağdaş dünyada, adalet yapıları, kentsel mekanlar içindeki en göz alıcı anıtsal yapılardır. Demokrasinin vazgeçilmez unsuru olan yargının üstünlüğü, fiziksel olarak söz konusu binaların görkemli görüntüleriyle özellikle vurgulanmaktadır. Bu bağlamda, İstanbul’un yetersiz olan adli mekanları da çağdaş bir yapı ile bu olumsuz durumdan kurtulmak zorundadır." ibaresi yer almaktadır.^[1]

Adliyenin üzerinde bulunduğu arazi, Milli Emlak Daire Başkanlığının 1 Temmuz 2003 tarih ve 11511 sayılı yazısı ile Adalet Bakanlığına devredildi. Adliyenin projesi için, beş mimarın yer aldığı yarışma sonucunda mimar Haldun Erdoğan'a ait olan proje uygulanmak üzere seçildi. Proje Adalet Teşkilatını Güçlendirme Vakfı Başkanlığının bütçe kaynaklarıyla hazırlatılırken uygulama projesi 21 Aralık 2005 tarihinde tamamlandı.^[2] Erdoğan'ın mimarlığını yaptığı projenin taahhüdünü Şira Elektrik İnşaat Taahhüt Sanayi ve Ticaret Limited Şirketi, mekanik projesini Abdullah Bilgin ve Mahmut Ayık, mekanik taşeronluğunu ise Şahinmek Yapı Ve Tesisat Hizmetleri Sanayi Ticaret Limited Şirketi üstlendi.^[3]

Adliyenin inşaatı 2006 yılında başladı. 126 dönümlük arazi üzerine başlanan adliye inşaatı için 80 dönümlük alan kullanıldı.^[4] Binanın projesi 11 ayda tamamlandı. İnşaat alanında yapılan kazılarda karşılaşılan granit blokları nedeniyle inşaatın süresi, planlanan üç seneden fazla sürdü.^[5] Adliye inşaatı yaklaşık 350.000.000 ₺'ye mâl oldu.^[6]

İnşaat, inşaat sırasında yüksekten düşme riskinin olması ve tedbir alınmamış olması nedeniyle, ölümcül ve ağır yaralanmalı kazaların önlenmesi gerekçesiyle 24-30 Haziran 2010 tarihleri arasında mühürlendi. Yine de bir işçi 27 Ekim 2010 tarihinde sekizinci kattan merdiven boşluğuna düşerek öldü.^[7] 13 Eylül 2011 tarihinde ise adliyenin çatısında yangın çıktı. Yangın başladıktan bir saat sonra itfaiye ekiplerince söndürüldü.^[8]

Adliyenin inşaatı 2013 yılı başında tamamlandı, 5 Şubat 2013'te geçici kabulü yapıldı^[9] ve duruşmalar başladı.^[10] 360.000m² alana sahip olan adliye, bu yönüyle dünyanın en büyük adliyesidir.^[b][12][13]

Adliyenin açılmasıyla birlikte, İstanbul'un Anadolu Yakasındaki Kartal, Pendik, Tuzla, Kadıköy, Üsküdar, Ümraniye ve Sultanbeyli adliyeleri kapatılarak İstanbul Anadolu Adalet Sarayı'na bağlanmıştır.^[14][a]

Sonrası

Adliyede inşaatın tamamlanmasından kısa bir süre sonra yangın çıktı. D Blokta çıkan yangın nedeniyle o gün görülecek olan duruşmalar ertelenirken, adliye de tatil edildi.^[15]

Adliye hizmete açıldıktan sonra binanın durumu nedeniyle bazı eleştiriler aldı. Hürriyet yazarı Melike Karakartal, bir köşe yazısında adliyenin büyüklüğü ile adliyeye ulaşım ve adliyenin içerisindeki yürüme mesafesinin fazla olması, bu yolların yaşlı ve engelli kullanımına uygun olmaması ve adliyenin çevresinde yeşillendirilmiş alan olmaması sebepleriyle adliye binasını eleştirdi. Ayrıca; bloklar arasındaki geçişin zor olması ve adliye içerisindeki yürüyen merdiven ve asansör donanımının, adliye içerisindeki insan sirkülasyonunu taşıyamaması gibi nedenlerle, akıllı bina olarak tanıtılan adliyenin bu özelliğini eleştirdi.^[16]

Bunun dışında, 2013 yazında adliyedeki havalandırma sisteminin bozuk olması nedeniyle çalışanların havasızlıktan dolayı çalışmakta güçlük çektikleri vurgulandı.^[17] Ayrıca bina içerisinde bloklar arasındaki bağlantı eksiklikleri, asansör arızaları ve inşaatta kullanan malzemelerin kalitesi de eleştirildi.^[9]

Adliyenin inşaatının tam olarak bitirilmediği, buna rağmen yüklenici firmanın inşaat tamamlanmış gibi göstererek geçici kabul yaptırdığı ve hak edişlerini aldığı iddiasıyla, firmanın yetkilileri hakkında suç duyurusunda bulunuldu.^[18][19] Anadolu Cumhuriyet Başsavcılığınca düzenlenen iddianame kabul edilerek kovuşturmaya başlandı. Anadolu 18. Asliye Ceza Mahkemesinde görülen davada, eksik işlerin tespiti için dört kişiden oluşan bir bilirkişi heyeti görevlendirildi. Bilirkişi heyeti, geçici kabulden sonra yapılan işlemlere dair bir liste oluşturdu. Heyetçe hazırlanan raporda adliyede bazı peyzaj, mimari, mekanik ve elektrik kalemlerde yapılan bazı işlerde eksiklikler olduğu ve bu eksikliklerin giderilmediği, ayrıca yangın sistemleri çalışmadığı için yangın algılama sistemi ile entegrasyonunun yapılamadığı tespit edildi. Raporda, bu eksikliklerin adliyenin teknik personeli tarafından ve dışarıdan alınan hizmetlerle giderildiği ifade edildi.^[20] Mahkeme, ihalenin sonlandırılmamış olması ve kesin kabulün yapılmamış olması nedenleriyle, üzerlerine atılı ve sabit olan eylemlerinin kanunda suç olarak tanımlanmamış olması gerekçesiyle sanıkların beraatine karar verdi.^[21]

Ayrıca Kartal Hukukçular Derneği, adliyenin fiziki koşullarının iş sağlığı ve güvenliği yasalarına aykırı olması nedeniyle Çalışma Bakanlığına başvurulacağını açıkladı.^[22]

Türkiye'de COVID-19 pandemisinin yayılmaya başlamasıyla birlikte adliyede de önlemler alındı. Başsavcılıkça alınan tedbirler doğrultusunda adliyede dezenfeksiyon işlemleri yapıldı, ayrıca adliye içerisinde kullanılması için el dezenfektanları yerleştirildi.^[23] Bazı mahkemeler Mart 2020 sonuna kadar duruşma ve keşif yapılmayacağını duyururken, mahkûm ziyaretlerine de bir süreliğine ara verildiği açıklandı.^[24] Bir mahkeme kâtibinde koronavirüs çıkması üzerine ilgili mahkeme ve yakınındaki diğer mahkemeler tedbiren kapatılırken, çalışanlarına ise idari izin verildi.^[25] Bunun üzerine adliyeye girişlerde ateş ölçümü yapılmaya başlandı.^[26] Cumhurbaşkanlığınca çıkarılan genelge doğrultusunda adliyede esnek çalışma düzenine geçildi. Süreli ve acil işlerin yürütülmesi için gerekli olan personel dışındaki personel çalışmaya UYAP üzerinden evlerinde devam etti. Adliye içerisindeki kafeterya ve restoranlar kapatıldı.^[27]

Pandeminin ülke içerisindeki yayılımı dikkate alınarak, adliyenin duruşma haricindeki işler için 1 Haziran 2020 itibarıyla tekrar faaliyete geçeceği açıklandı. Adliye içerisinde virüs yayılımını engellemek amacıyla tedbirler alındı. Asansörlerin ayarları güncellenerek kısıtlı sayıda kişinin taşınması sağlandı. Yangın merdivenleri genel kullanıma açıldı. Kafeteryalar yasal düzenlemeler doğrultusunda düzenlenerek çalışmaya başladı. Adliyede işi olmayanların adliyeye girişleri yasaklandı. İcra daireleri ve mahkemelerin duruşmalarının 16 Haziran 2020'den itibaren yeniden çalışmaya başlayacağı açıklandı.^[28] 16 Haziran 2020 itibarıyla adliye tekrar faaliyete geçti.^[29]

Pandemi sürecinde uygulamaya konan, tarafların duruşmaya uzaktan katılabilmesini sağlayan e-duruşma sistemi^[30] 22 Ekim 2020'de adliyede uygulanmaya başladı. Beş tüketici mahkemesinde avukatlar duruşmalara internet üzerinden katıldı.^[31] Ayrıca adliye içerisinde virüsün yaygınlaşmasını engellemek amacıyla adliyeye girişlerde HES kodu sorgusu yapılmaya başlandı.^[32]

11 Aralık 2020 itibarıyla, adliyede yeni icra dairesi sistemi uygulanmaya başlandı. Türkiye ile İspanya arasında imzalanan "İcra Dairelerinin Etkinliğinin Artırılması Projesi" kapsamında adliyede dört farklı icra dairesi faaliyete geçti.^[33]

Gazeteci Fatih Altaylı, 31 Mart 2021 tarihli köşe yazısında, adliyede katlar arasında asansör olmadan geçiş olmadığını, projede merdivenlerin unutulduğunu, pandemi sürecinde avukatların, hakimlerin “lebalep” asansörlerde olduğunu söyleyerek adliyenin yapısını eleştirmiş, bu durum hakkında "müzelik, mimari şaheser" yorumu yapmıştır.^[34]

Adliyede bulunan bazı büro ve vezneler, 29 Kasım 2021 itibarıyla C Blok -1 ve -2. katlarda oluşturulan hizmet alanlarına taşınmıştır.^[35]

Adliyenin B Blok birinci katındaki asma tavan 5 Ağustos 2022 gecesi çöktü. Koridorlardaki su borularının da patlaması nedeniyle bazı alanlarda su birikintileri oluştu. Mesai saatleri dışında meydana gelen çökme nedeniyle herhangi bir ölüm veya yaralanma yaşanmadı. Olayla ilgili sosyal medyada böyle bir olayın tekrar yaşanmaması için önlem alınması ve sorumlular hakkında yasal işlem yapılması gerektiği hakkında paylaşımlar yapıldı.^[36]

Ağır ceza mahkemelerinin duruşma salonları 100 metrekare, diğer mahkemelerin duruşma salonları ise 50 metrekare olarak inşa edildi. Duruşma salonlarının koridorlara bakan cepheleri cam duvarla kaplandı. Binaya güvenlik kamera sistemi de kurulurken, kullanılan mobilyaların tümü cezaevlerindeki tutuklu ve mahkûmlar tarafından imal edildi. Ayrıca binanın duvarları İstanbul ve Boğaz tasvirlerinin bulunduğu çini panolarla süslendi.^[37] Dönemin Adalet Bakanlığı Teknik İşler Daire Başkanı Haydar Çiftçi, bir açıklamasında mahkeme salonlarının, yargı makamının önemini vurgulaması amacıyla ahşap ağırlıklı dekore edildiğini, diğer odaların dışarıdan gelen ışığı iç kısımlara yansıtması için o tarafa bakan duvarların cam bölmeli yapıldığını ifade etti.^[38]

Adliyenin cephesinde doğal granit alüminyum konstrüksiyonlu renkli silikon cam cephe elemanları ile birlikte kullanıldı. Yapının pencere ve kapı gibi boşlukları bulunmayan sağır duvarlarında mekanik montaj tekniği ile doğal granit kullanıldı. Doğal granit, ayrıca yapının iç bölümlerinde de kullanıldı. Doğal granit kullanılma sebebinin ise, bu malzemenin uzun ömürlü olması ve bakım gerektirmemesi olduğu iddia edildi. Ofis odalarında granit seramik kullanılırken üst düzey yönetim alanlarında ise ahşap parke kullanıldı. Ofisler, adliyenin dış cepheye bakan kısımlarında konumlandırıldı. Döşemeler kirişsiz olarak tasarlandı ve çeşitli yüksekliklerde asma tavanlar kullanıldı. Enerji tasarrufu için ampullü armatürler, ampullerin ömrünü artırmak için ise elektronik balastlar kullanıldı. Yangın güvenliği için, yangına dayanıklı kablolar kullanıldı ve enerji dağıtımı hem düşeyde hem de yatayda busbar sistemi ile yapıldı. Yangın kaçış noktaları ve perdeleme sistemleri geliştirildi.^[1]

Halkın kullanımına açık alanlar ile personelin ve ofislerin yer aldığı alan birbirinden ayrı tutuldu. Ofislerin bulunduğu alanda kısıtlı alan uygulaması^[c] bulunmaktadır. Bu uygulamanın amacının, ofis bölümünde yer alan personel için uygun çalışma ortamı sağlamak olduğu iddia edildi.^[40]

Adliyenin mimari yapısı bazı eleştirilere konu oldu. Adliye binasının mimarı Haldun Erdoğan, duruşma salonlarının ve diğer odaların küçük olduğu yönünde birtakım eleştiriler yapıldığını ifade etti. Projelendirme aşamasında yapı ekonomisi ilkelerine de uymak zorunda olduklarını belirten Erdoğan, eleştirilerin aksine odaların küçük olmadığını söyledi. Eski Mimarlar Odası başkanlarından Eyüp Muhçu, adliyenin projelendirilme aşamasının sorunlu olduğunu, şirketlere ve mimarlara sipariş verilerek projelendirilme yapıldığını iddia etti. Mimar Erdoğan, bu eleştiriye cevap olarak ise bir proje yarışması düzenlendiğini ve bu yarışma sonucunda jüri tarafından kendi projesinin seçildiğini dile getirdi.^[41]

Bloklar

Adliye; A, B, C, D, E, F ve G bloklarından oluşmaktadır.

A Blokta hukuk mahkemeleri ve icra daireleri (yeni model icra daireleri hariç) ile bazı savcılık büroları bulunmaktadır.^[42] 12 kattan oluşan blok toplam 99.550 m² alana kuruludur. B Blokta ceza mahkemeleri ile yeni model icra daireleri, savcılık büroları ve mahkeme/savcılık ön büroları bulunmaktadır.^[42] 16 kattan oluşan blok 135.406 m² alana kuruludur.^[43]

C Blok, A ve Bloklarının arasında yer almaktadır. Adliyenin girişleri bu bloktaki zemin kattan ve -1 ile -2. katlardan yapılabilmektedir. Bu blokta; adliyenin idari işlem birimleri, kafeteryalar ve banka şubeleri bulunmaktadır.^[42] 8 kattan oluşan bu blok toplam 14.324 m² alana kuruludur.^[44]

D Blok, derslikler ile sosyal amaçlı mekanları barındırmaktadır. Hakim/savcı ve personel yemekhaneleri ile kütüphane, anaokulu, konferans salonu ve kuaförler bulunmaktadır.^[42] 9 kattan oluşan blok toplam 20.569 m² alana kuruludur.^[45]

E Blok adliyenin idari bloku olup içinde Cumhuriyet Başsavcılığı, Adalet Komisyonu Başkanlığı, İstanbul Barosu'na bağlı idari birimler ve avukat çalışma odaları, konferans, seminer ve sergi salonları bulunmaktadır.^[42] 8 kattan oluşan blok toplam 19.124 m² alana kuruludur.^[45] Konferans salonu 450 kişi kapasiteli olup,^[46] 2018-2019^[47] ve 2019-2020^[48] adli yıl açılış törenlerine ev sahipliği yapmıştır. Salon, bunun dışında Balyoz^[49] ve Poyrazköy davalarında^[50] duruşma salonu olarak da kullanılmıştır.

F Blok adliyenin kapalı otoparkını barındırmaktadır. Kapalı otoparkın araç kapasitesi 1300'dür. 2 kattan oluşan blokun toplam alanı 34.991 m²'dir.^[51]

G Blok ise bir kattan oluşan ve 19.302 m² alana kurulu olan bloktur.^[51] Bu blokta adli tabiplik, doktor ve muayene odaları, karakol, vezne ve adli kalem bulunmaktadır.^[42]

Birimler

2022 yılı faaliyet raporuna göre,^[52] adliyedeki birimler ve sayıları şöyledir:

Adli Destek ve Mağdur Hizmetleri Müdürlüğü

İcra müdürlükleri

• İcra daireleri (25 adet)
• Yeni model icra daireleri^[54]
  • Gayrimenkul satış icra dairesi (1 adet)
  • Banka alacakları icra dairesi (1 adet)
  • MTS (Merkezi Takip Sistemi) abonelik sözleşmeleri icra dairesi (1 adet)
  • Abone sözleşmeleri icra dairesi (1 adet)

Ön bürolar

• İstanbul Anadolu Savcılık Ön Bürosu
• İstanbul Anadolu Hukuk Mahkemeleri Ön Bürosu
• İstanbul Anadolu Ceza Mahkemeleri Ön Bürosu

İdari işler müdürlükleri

• İstanbul Anadolu İdari İşler Müdürlüğü 1 Nolu Ofisi
• İstanbul Anadolu İdari İşler Müdürlüğü 2 Nolu Ofisi
• İstanbul Anadolu Mali İşler Müdürlüğü 1 Nolu Ofisi
• İstanbul Anadolu Mali İşler Müdürlüğü 2 Nolu Ofisi
• İstanbul Anadolu Teknik İşler Müdürlüğü

Seçim müdürlükleri

• Maltepe Seçim Müdürlüğü
• Kadıköy Seçim Müdürlüğü
• Kartal Seçim Müdürlüğü
• Tuzla Seçim Müdürlüğü
• Çekmeköy Seçim Müdürlüğü
• Ümraniye Seçim Müdürlüğü
• Sancaktepe Seçim Müdürlüğü

İstanbul Anadolu Cumhuriyet Başsavcılığı

Adli Tıp Kurumu şube müdürlükleri

• İstanbul Anadolu Adli Tıp Kurumu Başkanlığı

Bilgi işlem şefliği

• İstanbul Anadolu Bilgi İşlem Müdürlüğü

Denetimli serbestlik müdürlüğü

• İstanbul Anadolu Denetimli Serbestlik Müdürlüğü

Danışma masası

Adli görüşme odaları

Medya iletişim bürosu

• İstanbul Anadolu Medya İletişim Bürosu

Adliyenin üç mülhakatı vardır. Bu mülhakatlar, Adalar, Beykoz ve Şile'de yer almaktadır. Adalar'daki mülhakat Nizam Mahallesi'nde,^[55] Beykoz'daki mülhakat Gümüşsuyu'nda,^[56] Şile'deki mülhakat ise ilçe merkezindeki hükümet konağının içinde yer almaktadır.^[57]

Adliye, Esentepe mevkiinde D 100 karayolu üzerinde yer almakta olup bu yol üzerinden geçen İETT otobüsleri ve minibüsler ile ulaşım sağlanabilmektedir. Adliyenin önünde İETT'nin durağı bulunmaktadır. Ayrıca M4 metrosu ile de adliyeye ulaşım sağlanabilmektedir.^[58]

Özel

Genel

• "İstanbul Barosu Anadolu Adalet Sarayı Bilgilendirme Kitapçığı". İstanbul Barosu. 2013. 5 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Şubat 2021. 
• Bacak, Alp Aziz (2015). "ADLİYELERİN FİZİKSEL VE MİMARİ KOŞULLARI BAĞLAMINDA YARGISAL MEMNUNİYET", 120. 4 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Şubat 2021. 
• Saymaz, İsmail (2018). Fıtrat: İş Kazası Değil, Cinayet. İletişim Yayınları. ISBN 9789750523960. 
• Özbek, Mustafa (2012). "Anayasal Hak ve Hürriyetler İle Yargılamaya Hâkim Olan İlkeler Işığında Arabuluculuk" (PDF). Ankara: Medenî Usûl ve İcra-İflâs Hukukçuları Toplantısı IX. 26 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 25 Şubat 2021. 

• Resmî site