Besa (Arnavut kültürü)

Besa ("şeref sözü"), genellikle "inanç" veya "yemin" olarak tercüme edilen, "sözünü tutmak" ve "şeref sözü" anlamına gelen bir Arnavut kültürel ilkesidir.^[1] Besa kelimesinden türetilen Arnavutça sıfat olan besnik, "sadık", "güvenilir", yani sözünü tutan kişi anlamına gelir.^[2]

Kavram, sadakat şeklinde veya bağlılık garantisi olarak kişinin sözüne sadakatine dayanmaktadır.^[3] Besa, aileye ve bir arkadaşa karşı yükümlülüklere, içsel bağlılığa sahip olma talebine, başkalarıyla ilişkilerde sadakat ve dayanışmaya ve dışarıdakilerle ilişkilerde gizliliğe ilişkin adetleri içerir.^[3] Besa aynı zamanda kişiyi ve nesilleri aşan birlik, ulusal kurtuluş ve bağımsızlıkla ilgili durumlarda bir davaya sadakat talebinin beklendiği ata vasiyeti veya vaadi (amanet) kavramının da ana unsurudur.^[3]

Besa, kişisel ve sosyal davranışın temel taşı olarak Arnavut geleneksel örf ve adet hukukunda (Kanun) birinci derecede öneme sahiptir.^[3] Besa, Arnavut Malisörlü aşiret toplumu içinde önemli bir kurumdu.^[4] Arnavut aşiretleri hükûmete karşı ortaklaşa mücadele etme yemini ettiler ve bu açıdan besa aşiret özerkliğini korumaya hizmet etti.^[4] Besa, Arnavut kabileleri arasındaki ve içindeki kabile meselelerini düzenlemek için kullanıldı.^[4] Osmanlı hükûmeti besayı Arnavut aşiretlerini devlet politikalarını desteklemek veya anlaşmalar imzalamak için seçmenin bir yolu olarak kullandı.^[4]

Osmanlı döneminde, Arnavutluk'taki huzursuzluklarla ilgili, özellikle aşiretlerle ilgili hükûmet raporlarında besadan bahsedilirdi.^[5] Besa, askeri ve siyasi güç üretmeyle ilgili olarak Arnavut toplumu içinde merkezi bir yer oluşturuyordu.^[6] Besa, Arnavutları bir arada tuttu, birleştirdi ve onları uygulama iradesi dağıldığında zayıflayacaktı.^[7] Arnavutların Osmanlı'ya karşı isyanı sırasında besa, farklı grup ve kabileler arasında bir bağlantı işlevi görüyordu.^[7]

Günümüzde erkekler için Besnik ve kadınlar için Besa, Arnavutlar arasında gerçekten popüler isimler olmaya devam ediyor.