HDMI
Yüksek çözünürlüklü çokluortam arayüzü veya kısaca HDMI (İngilizce: High Definition Multimedia Interface), 2003 yılında ses (audio) ve görüntü (video) verilerini sıkıştırılmadan dijital olarak aktarmak için geliştirilmiş bir arabirimdir. HDMI; blu-ray disk çalar, HD-DVD disk çalar, bilgisayar, oyun konsolu, dijital uydu alıcısı gibi cihazları uyumlu ses ve görüntü cihazlarına (ör. "HD Ready" LCD televizyon) bağlar. 2006 yılında HDTV, kameralar ve dijital fotoğraf makinelerinde de görülmeye başlamıştır.
| Yüksek çözünürlüklü çokluortam arayüzü | ||
|---|---|---|
| ||
| Türü | Dijital Ses ve Görüntü Bağlayıcısı | |
| Üretim Tarihçesi | ||
| Tasarımcı | HDMI Grubu | |
| Tasarım Tarihi | Aralık 2002 | |
| Üretici | Hitachi, Panasonic, Philips, Sony, Toshiba, | |
| Üretim Tarihi | 2003 | |
| Yerini Aldığı Teknoloji | Komponent video, DVI (Rakip teknoloji, kesin bir üstünlük sağlamadı.) | |
| Yerine Geçen Teknoloji | UDI (Birçok firma desteğini durdurdu.) DisplayPort (2008 ve sonrası üretime geçmesi planlanan, birçok firma tarafından desteklenen yeni standard) | |
| Özellikler | ||
| Çalışırken Takabilme/Sökebilme | Evet | |
| Harici Bağlantı | Evet | |
| Ses Sinyali | PCM, DVD-Audio, Super Audio CD, Dolby TrueHD, DTS-HD Master Audio | |
| Görüntü Sinyali | 480i, 480p, 576i, 576p, 720p, 1080i, 1080p, 1440p vs. | |
| Veri Sinyali | - | |
| Genişlik | 350 Mpixel/s | |
| Bant Genişliği | 10.2 Gbit/s | |
| Pin Sayısı | 19 | |
| Pin Görünümü | ||
 HDMI Bağlayıcı Girişi (Dişi) | ||
| Tür | Özellik | |
| Pin 1 | Veri | TMDS Data2+ |
| Pin 2 | - | TMDS Data2 Shield |
| Pin 3 | Veri | TMDS Data2– |
| Pin 4 | Veri | TMDS Data1+ |
| Pin 5 | - | TMDS Data1 Shield |
| Pin 6 | Veri | TMDS Data1– |
| Pin 7 | Veri | TMDS Data0+ |
| Pin 8 | - | TMDS Data0 Shield |
| Pin 9 | Veri | TMDS Data0– |
| Pin 10 | - | TMDS Clock+ |
| Pin 11 | - | TMDS Clock Shield |
| Pin 12 | - | TMDS Clock– |
| Pin 13 | CEC | - |
| Pin 14 | Yedek | Reserved (N.C. on device) |
| Pin 15 | - | SCL |
| Pin 16 | - | SDA |
| Pin 17 | - | DDC/CEC Ground |
| Pin 18 | Güç | +5 V Power |
| Pin 19 | Hot Plug Algılama | Çalışırken Söküp Takabilme Algılaması |
RF(koaksiyel kablo), composite video, component video, S-Video, SCART, VGA gibi analog görüntü arayüz standartları ile DVI gibi dijital arayüz standartlarına alternatif olarak telif haklarını güvence altına almayı amaçlayan ve erişim kontrolü sağlayan DRM (Digital Rights Management) teknolojisini beraberinde getirmektedir. DVI ile geri uyumlu olup, ek olarak ses de taşımaktadır. 1.4 sürümü ile ethernet iletişimini de yapmaktadır.
Piyasaya sürülen ilk HDMI bilesenli cihazı Pioneer üretti. Örnek Modeller Pioneer DV-668AV DVD Oynatıcı ve Pioneer PDP-434HDE plazma televizyon.
Genel
HDMI standart, gelişmiş ve yüksek tanımlı video ile çok kanallı ses sinyallerinin tek kablo üzerinden taşınmasını destekler. DVB (-T,-S,-C) ve ATSC gibi MPEG sıkıştırma yapılmış video verisinin akışını tanımlayan dijital TV standartlardan bağımsızdır. Bu tür veriler bir dekoder ile tamamen çözülmüş (sıkıştırılmamış video) olarak HDMI çıkışına yönlendirilir.
Cihazlar farklı sürümlere (ör. 1.0 veya 1.3) göre üretilmektedirler. Tüm sürümler aynı kabloları kullanmakla beraber veri aktarım kabiliyetleri farklılık gösterir. Örneğin ilk sürüm 1080p 60 fps desteğine sahipken 1.4 sürümü 340 MHz bant genişliği ile 4K × 2K (4096*2160) desteğine sahiptir.
HDMI aynı zamanda 8-kanal, 192KHz, 24-bit sıkıştırılmamış ses desteği ile beraber Dolby Digital ve DTS desteğine de sahiptir. Sürüm 1.3 ile beraber Dolby TrueHD ve DTS-HD Master Audio gibi kayıpsız sıkıştırma yöntemleri de desteklenmeye başlamıştır.
HDMI dijital video (DVI-D veya DVI-I) taşıyan DVI arayüzü ile uyumludur. Bu arayüz (DVI) birçok bilgisayar ve ekran kartında kullanılmaktadır. Yani DVI-D çıkışı olan bir cihaz uygun adaptör veya kablo ile HDMI girişi olan bir monitöre bağlanabilir. Ancak ses bağlantısı veya uzaktan kumanda fonksiyonları mümkün olmayacaktır.
Hitachi, Matsushita Electric Industrial (Panasonic/National/Quasar), Philips, Sony, Thomson (RCA), Toshiba ve Silicon Image gibi üretici firmalar HDMI için destek vermektedirler.
Özellikler
Standart ile beraber protokol, elektriksel karakteristik, kablo ve konnektör için mekanik ve elektriksel özellikler tanımlanmıştır.
Konnektör
Her biri farklı alanlara hitap eden 3 farklı konnektör tanımlanmıştır.
Tip-A konnektör 19 pin'lidir. 13.9mm genişliğinde ve 4.45mm yüksekliğindedir. Elektriksel olarak tek-hatlı DVI-D ile uyumludur.
Tip-B daha yüksek çözünürlükleri (ör. WQSXGA (3200x2048)) destekler ve 29 pin'lidir. Çift-hatlı DVI-D ile elektriksel olarak uyumludur. 21.2mm genişliğe sahiptir.
Tip-C taşınabilir cihazlar için tasarlanmıştır. Tip-A gibi 19 pin'lidir ama boyutları daha küçüktür.
Kablo
HDMI teknolojisi standart bakır kabloları kullanmak üzere tasarlanmıştır. Standart gerekli performansı tanımlamakla beraber kablo uzunluğunda herhangi bir kısıtlama belirtmemiştir.
CEC Kanalı
CEC (Consumer Electronics Control) uygulamada opsiyonel olmakla beraber kablo bağlantısının yapılması zorunludur. Bu kanal;
- AV Link protokolünü kullanır.
- Uzaktan kumanda fonksiyonları için kullanılır.
- Çift yönlü tek-kablo seri veri yolu ile haberleşir.
Bu özellik 2 şekilde kullanılmaktadır:
- Kullanıcı tek kumanda ile birçok CEC destekli cihazı kontrol edebilir,
- CEC destekli cihazlar birbirlerini kontrol edebilirler.
İçerik Koruma
HDCP (High-bandwidth Digital Content Protection) uyumluluğu HDMI standardına uyumluluğun bir parçası olarak tanımlanmıştır.
Sürümler
| HDMI 1.0 | HDMI 1.1 | HDMI 1.2 | HDMI 1.3 | HDMI 1.4 | |
|---|---|---|---|---|---|
| Sürüm tarihi | 09 Aralık 2002 | 20 Mayıs 2004 | 22 Ağustos 2005 | 22 Haziran 2006 | 28 Mayıs 2009 |
| Fiş Tipi | Tip A | Tip A ve B* | Tip A ve B* | Tip A ve C (Mini HDMI) | |
| max. Veri genişliği | 165 MHz | 165 MHz | 165 MHz | 340 MHz | 340 MHz |
| max. Transfer | 4,95 GBit/s | 4,95 GBit/s, 10 GBit/s | 4,95 GBit/s, 10 GBit/s | 10,2 GBit/s | 10,2 GBit/s |
| max. Resim Formatı | 1080p, 60 Hz | 1080p, 60 Hz | 1080p, 60 Hz | 1440p, 120 Hz | |
| Renk Paleti | 24 Bit RGB 30/36 Bit YCbCr (YCC) | 24 Bit RGB 30/36 Bit YCbCr (YCC) | 24 Bit RGB 30/36 Bit YCbCr (YCC) | 24/30/36/48 Bit RGB 30/36/48 Bit YCbCr (YCC) | |
| Ses Formatı | 8-Kanal, Dolby Dijital, dts, MPEG | HDMI 1.0 gibi + DVD-Audio | HDMI 1.1 gibi + SACD | HDMI 1.2 gibi + Dolby TrueHD, dts-HD | Ethernet bağlantısı |
| Gelişmeler | - | - | HDMI 1.2a (14 Aralık 2005) CEC desteği Uzaktan kumanda desteği | HDMI 1.3a (10 Kasım 2006) Tip C Fişi Modifiye edildi, daha iyi Uzaktan kumanda desteği |
*(Tip B geliştirilmiş olmasına rağmen hiç piyasa sürülmedi.) En son sürümü ise 2.1'dir.
| HDMI versiyonları | 1.0 | 1.1 | 1.2 1.2a | 1.3 | 1.3a 1.3b 1.3b1 1.3c | 1.4 1.4a |
|---|---|---|---|---|---|---|
| sRGB | Evet | Evet | Evet | Evet | Evet | Evet |
| YCbCr | Evet | Evet | Evet | Evet | Evet | Evet |
| 8 channel LPCM, 192 kHz, 24 bit audio capability | Evet | Evet | Evet | Evet | Evet | Evet |
| Blu-ray Disc and HD DVD video and audio at full resolution[F] | Evet | Evet | Evet | Evet | Evet | Evet |
| Consumer Electronic Control (CEC)[G] | Evet | Evet | Evet | Evet | Evet | Evet |
| DVD-Audio support | Hayır | Evet | Evet | Evet | Evet | Evet |
| Super Audio CD (DSD) support[H] | Hayır | Hayır | Evet | Evet | Evet | Evet |
| Deep color | Hayır | Hayır | Hayır | Evet | Evet | Evet |
| xvYCC | Hayır | Hayır | Hayır | Evet | Evet | Evet |
| Auto lip-sync | Hayır | Hayır | Hayır | Evet | Evet | Evet |
| Dolby TrueHD bitstream capable | Hayır | Hayır | Hayır | Evet | Evet | Evet |
| DTS-HD Master Audio bitstream capable | Hayır | Hayır | Hayır | Evet | Evet | Evet |
| Updated list of CEC commands[I] | Hayır | Hayır | Hayır | Evet | Evet | Evet |
| Stereoscopic 3D over HDMI | Hayır | Hayır | Hayır | Hayır | Hayır | Evet |
| Ethernet kanalı | Hayır | Hayır | Hayır | Hayır | Hayır | Evet |
| Audio return channel (ARC) | Hayır | Hayır | Hayır | Hayır | Hayır | Evet |
| 4K × 2K çözünürlük desteği | Hayır | Hayır | Hayır | Hayır | Hayır | Evet |
Ayrıca bakınız
HDMI 1.4
HDMI-DVI adaptör
Dış bağlantılar
- Resmi HDMI sayfası1 Aralık 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- HDMI SSS22 Şubat 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- HDMI 1.1 teknik bilgileri (PDF)
- HDMI - Geçmisi, bugünü ve geleceği 2 Şubat 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- HDMI kabloları- are "better" quality HDMI cables really worth it?
Kaynakça
HDMI Organizasyonu orijinal sayfasi1 Aralık 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.