III. Arnuvanda
III. Arnuvanda, MÖ 13. yüzyıl sonlarında (yaklaşık MÖ 1209-1207[1]), kısa bir süre hüküm sürmüş Hitit kralıdır.
| III. Arnuvanda | |
|---|---|
| Hitit Kralı | |
| Hüküm süresi | MÖ 1209-1207 |
| Önce gelen | IV. Tuthaliya |
| Sonra gelen | II. Şuppiluliuma |
| Ölüm | MÖ 1207 |
| Babası | IV. Tuthaliya |
| Hitit kralları listesi |
|---|
| Hititler-Dönemler MÖ 23. yüzyıl- MÖ 12. yüzyıl(Orta kronoloji) |
Hatti Kralları (Beylikler Dönemi) |
| Pamba |
| Pithana |
| Piyusti |
| Anitta |
Eski Krallık MÖ 17. yüzyıl - MÖ 16. yüzyıl |
| Labarna |
| I. Hattuşili |
| I. Murşili |
| I. Hantili I. Zidanta Ammuna I. Huzziya Telepinu |
Orta Krallık MÖ 15. yüzyıl |
| Alluvamna |
| Tahurvaili |
| II. Hantili |
| II. Zidanta |
| II. Huzziya |
| I. Muvatalli |
Yeni (Büyük) Krallık Dönemi MÖ 14. yüzyıl - MÖ 12. yüzyıl |
| I. Tuthaliya |
| I. Arnuvanda |
| II. Hattuşili(?) |
| II. Tuthaliya |
| Genç Tuthaliya(?) |
| I. Şuppiluliuma |
| II. Arnuvanda |
| II. Murşili |
| II. Muvatalli |
| III. Murşili |
| III. Hattuşili |
| IV. Tuthaliya |
| Kurunta(?) |
| III. Arnuvanda |
| II. Şuppiluliuma |
Hükümdarlığı
III. Arnuvanda, babası ve bir önceki kral IV. Tuthaliya'nın ölümüyle Hitit tahtına çıkmıştır. Hüküm süresi tam bilinmemekle birlikte bir ya da iki yıldan fazla olmadığı tahmin edilmektedir ve dolayısıyla dönemine ait çok az belge vardır.[2] Hükümdarlığını belgeleyen, ismini taşıyan bir adet kraliyet mühürü Boğazköy'de bulunmuştur. Ne sebeple öldüğü bilinmemektedir, ancak öldüğünde bir oğlu olmadığından başa kardeşi II. Şuppiluliuma geçmiştir. II. Şuppiluliuma'nın tahta geçişiyle ilgili olarak dönemine ait bir dokümanda Arnuvanda hakkında şöyle denmektedir:
"Hatti halkı ona karşı günah işledi ama ben işlemedim. Eğer bir oğlu olmuş olsaydı, onu dışlamazdım; (aksine) oğlunu korurdum. Ama oğlu yoktu; (hatta) bir hamile eş var mı diye aradım, ama hamile eş (bile) yoktu. Eğer Arnuvanda'nın bir oğlu olsaydı, günah işlemis olurdum.'[3]
Hatti halkının Arnuvanda'ya karşı günah işlediğinin söylenmesi, ülkede ayaklanmaların olduğu ve iç düzendeki bozukluğun bir isareti olarak yorumlanmıştır. Bu bağlamda, hem Ugarit hem Mısır kaynaklarında bahsedilen[4] Hatti'deki yiyecek sıkıntısı ve açlığın bu döneme ait olabileceği düşünülmüşse de,[5] bu yönde kesin bir delil yoktur. Bu dokümanlar IV. Tuthaliya'nın son yılları veya II. Şuppiluliuma dönemiyle de ilişkilendirilebilir.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- Brandau, B. & Schickert, H. (2003) Hititler, Ankara: Arkadaş Yayınları.
- (İngilizce) Bryce, T. (2005) Kingdom of the Hittites, 2nd Edition, Oxford: Oxford University Press
- (Almanca) Klengel, H. (1999) Geschichte des hethitischen Reichs, Brill, Leiden.