Lozan Barış Konferansı

Lozan Konferansına katılacak Türk Delege Heyeti 8 Kasım 1922 günü doğu ekspresiyle İstanbul'dan hareket etmiş ve 11 Kasım 1922 akşamı Lozan'a varmıştı. Türk Delege Heyeti Başkanı, Lozan yolculuğu sırasında heyet mensuplarına ilk Başkanlık Genel Bildirisini 11 Kasım 1922'de tebliğ etmişti. Bir askeri karargâh titizlik ve disiplini telkin eden bu bildiri, konferansın devam ettiği sürece heyet mensuplarının çalışma ve davranışlarını düzenleyen bir devamlı talimat niteliğindedir. Bu talimattaki öğüt, tavsiye ve direktifler bunun gibi önemli konferanslara katılacak heyetler için yapılması gereken aydınlatma ve uyarmalara güzel bir örnektir.^[2]

Birinci Dünya Savaşı'nın ardından Osmanlı İmparatorluğu, İtilaf Devletleri tarafından Mondros Mütarekesi'ne zorla imzaya zorlanmıştır. Mütareke hükümlerine göre, İtilaf Devletleri, Osmanlı İmparatorluğu'nun topraklarını işgal etme ve yönetimini ele geçirme hakkına sahipti.

Osmanlı İmparatorluğu'nun işgali karşısında Mustafa Kemal Atatürk liderliğindeki Milli Mücadele hareketi başlamıştır. Milli Mücadele hareketi, İtilaf Devletleri'nin işgaline karşı başarılı olmuş ve Osmanlı İmparatorluğu'nun bağımsızlığını yeniden kazanmasını sağlamıştır.

Konferansın Amaçları

Lozan Barış Konferansı'nın amaçları, Birinci Dünya Savaşı'nın ardından Osmanlı İmparatorluğu'nun topraklarını, sınırlarını ve diğer sorunlarını çözmekti. Konferansın başlıca gündem maddeleri şunlardı:

• Osmanlı İmparatorluğu'nun sınırları
• Doğu Anadolu'nun statüsü
• Boğazların statüsü
• Rumların mübadelesi^[3]

Lozan Barış Konferansı'na Türkiye Cumhuriyeti, Britanya İmparatorluğu, Fransız Cumhuriyeti, İtalya Krallığı, Japon İmparatorluğu, Yunanistan Krallığı, Romanya Krallığı ve Sırp, Hırvat ve Sloven Krallığı (Yugoslavya) temsilcileri katıldı.

Lozan konferansına katılan Türk delege kurulu

Delegeler

• İsmet Paşa (İnönü): Dışişleri Bakanı, Delegasyon Başkanı
• Dr. Rıza Nur Bey: Sağlık Bakanı
• Hasan Bey (Saka): Eski Maliye Bakanı

Danışmanlar

• Münir Bey (Ertegün): Dışişleri Bakanlığı Hukuk danışmanı
• Muhtar Bey (Cilli): Eski Bayındırlık Bakanlığı Müsteşarı
• Veli Bey (Saltıkgil): Burdur Mebusu
• Zülfü Bey (Tigrel): Diyarbakır Mebusu
• Zekai Bey (Apaydın): Adana Mebusu
• Celâl Bey (Bayar): Eski Ekonomi Bakanı ve İzmir Mebusu
• Şefik Bey (Başman): Maliye Denetleme Kurulu Başkanı
• Semiyettin Bey (Başak): İstanbul Evkaf Hukuk Danışmanı
• Şevket Bey (Doruker): Yarbay, Milli Savunma Bakanlığı Deniz Dairesi Müdürü
• Tevfik Bey (Bıyıklıoğlu): Kurmay Yarbay
• Tahir Bey (Taner): Adliye Bakanlığı Müsteşarı
• Nusret Bey (Metya): Dışişleri Bakanlığı İkinci Hukuk Danışmanı
• Yusuf Hikmet Bey (Bayur): Dışişleri Bakanlığı Siyasi İşler Müdürü
• Zühtü Bey (İnhan): Üniversite öğretim üyesi
• Fuat Bey (Ağralı): Maliye Bakanlığı Hesap İşleri Genel Müdürü
• Mustafa Şeref Bey (Özkan): Dışişleri Bakanlığı Müşaviri
• Şükrü Bey (Kaya): Mülkiye Müfettişi
• Hamit Bey (Hasancan): Kızılay İkinci Başkanı
• Cavit Bey: Eski Maliye Bakanı
• Haim Nahum: Türkiye Musevileri Hahambaşı, Yüksek Mühendis Mektebi (İTÜ) Fransızca öğretmeni^[4]
• Baha Bey: Adliye Bakanlığı Mezhep İşleri Müdürü
• Feyzi (Fevzi) Pirinççioğlu: Bayındırlık Bakanı^[5]

Basın Danışmanları

• Ruşen Eşref (Ünaydın): Yazar
• Yahya Kemal Bey (Beyatlı): İstanbul Darülfünunu Müderrisi

Genel Sekreter ve Danışman

• Reşit Saffet Bey (Atabinen): Devlet Şurası Azası

Tercüman

• Hüseyin Bey (Pektaş): Robert Koleji İkinci Müdürü

Katipler

• Nanemolla Hafız Mehmet Efendi (Ercan)
• Hesapçı Mehmet Ali Efendi (?)

Sekreterler

• Ali Bey (Türkgeldi): Dışişleri Bakanlığında görevli
• Mehmet Ali Bey (Balin): Dışişleri Bakanlığında görevli
• Cevat Bey (Açıkalın): Dışişleri Bakanlığında görevli
• Celâl Hazım Bey (Arar): Dışişleri Bakanlığında görevli
• Saffet Bey (Sav): Kızılay Genel Müdürlüğünde görevli
• Süleyman Saip Bey (Kıran): Dışişleri Bakanlığında görevli
• Rıfat Bey: Dışişleri Bakanlığının eski memuru
• Dr. Nihat Reşet Bey (Belger): Paris basın temsilcisi

İsmet Paşa'nın yaverleri

• Atıf Bey (Esenbel): Süvari Binbaşı
• Sabri Bey (Artuç): Süvari Binbaşı^[6]

Lozan Barış Konferansı, 11 Kasım 1922 tarihinde başladı. Konferans, Türkiye'nin bağımsızlık talebi nedeniyle çetin geçmiştir. Türkiye, kayıtsız şartsız bağımsızlığını elde etmek için İtilaf Devletleri ile uzun ve zorlu görüşmeler yürütmüştür.

Konferans, 24 Temmuz 1923 tarihinde sona erdi. Lozan Barış Antlaşması, 24 Temmuz 1923 tarihinde imzalandı.

Konferansın Sonuçları

Lozan Barış Antlaşması, Türkiye Cumhuriyeti'nin bağımsızlığını ve egemenliğini uluslararası alanda tanıyan ilk antlaşmadır. Antlaşma, Türkiye'nin topraklarını, sınırlarını ve diğer sorunlarını çözüme kavuşturmuştur.^[7]

Lozan Barış Antlaşması'nın başlıca sonuçları şunlardır:

• Türkiye Cumhuriyeti, bağımsız ve egemen bir devlet olarak tanınmıştır.
• Türkiye Cumhuriyeti'nin sınırları, Karadeniz'den Ege Denizi'ne kadar uzanmıştır.
• Doğu Anadolu'nun statüsü, Türkiye Cumhuriyeti'nin egemenliği altında kalmıştır.
• Boğazlar, Türkiye Cumhuriyeti'nin egemenliği altında uluslararası bir statüye kavuşmuştur.
• Rumların mübadelesi gerçekleştirilmiştir.^[8]