Rededey
Rededey veya Ridad (Ridade olarak da bilinir; Adigece: Рэдэдэй, Ридэд; Rusça: Редедя), Orta Çağ Çerkes kralı ve Kasog boyunun lideri. Fiziksel kuvveti ile öne çıkmış[1] ve "Dev Rededey" lakabını almıştır.[1] Rus Prensi Mstislav ile olan duellosu ile bilinir.[2]
| Rededey | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Çerkes Kralı | |||||
 Rededey'in ölümü | |||||
| Çerkes Baş Prensi | |||||
| Hüküm süresi | 10. yüzyıl–1022 | ||||
| Önce gelen | Hapaç | ||||
| Doğum | 10. yüzyıl Çerkesya | ||||
| Ölüm | 1022 Çerkesya | ||||
| Eş(ler)i | Ayner | ||||
| Çocuk(lar)ı | Yure Roman | ||||
| |||||
| Hanedan | Redegin | ||||
| Dini | Habzeism | ||||
Biyografi
Erken hayat
Rededey ile ilgili bilgiler Çerkes sözlü tarihi[1][3] ve Rus yazılı kaynaklarından[4] elde edilmektedir. Gençliği hakkında pek bilgi yoktur. Bir Çerkes boyu olan Kasog boyuna mensup soylu bir ailede dünyaya geldi.[2]
Çerkesya Baş Prensi
Çerkesya'nın etkili prenslikleri, periyodik aralıklarla bir Baş Prens (Пщышхо) seçmek üzere bir araya gelirlerdi. Yabancı gözlemcilerin gözünde, Baş Prens Çerkes halkının kralı olarak kabul edilirdi.[5] Bununla birlikte, prenslikler büyük ölçüde özerkti ve unvan çoğunlukla sembolikti. Rededey etkisini tüm Çerkes boyları üzerinde kurarak her Çerkes prensinden bağlılık yemini aldı[2] ve Çerkesya Baş Prensi (Zih-Kasog Baş Prensi) seçildi.[6] Çerkes sözlü kaynaklarında önemli yer oynayan Rededey,[7] bu kaynaklara göre "vatanını kendi canından daha fazla seviyor" idi.[8] Aynı kaynaklara göre "Rededey'den daha güçlü hiç bir Çerkes yoktu".[1]
Mstislav ile duello
985 yılında Kiev Rus Prensi I. Sviatoslav, Çerkesya'ya bir baskın düzenleyerek bölgeyi yağmaladı ve Tmutarakan'ı Rus kontrolü altına aldı. Bu olayın ardından Çerkesler ile Ruslar arasında gerginlik yaşanmaya başladı ve çatışmalar baş gösterdi.[9]
Rus tarihi metinlerinden Laurentian Kodeksi şu bilgileri vermektedir:[4][10] 1022 yılında Tmutarakan prensi olan Rus Mstislav, Çerkeslere karşı bir askeri sefere öncülük etmiştir.[2][11] Sefere liderlik eden Mstislav, Çerkes lideri Rededey tarafından karşılanmıştır. İki ordu karşı karşıya gelmiş ve savaş hazırlıkları başlamıştır. Çerkes lideri Rededey,silahsız güç mücadelesine dayalı bir düello talep etmiştir. Düellonun galibi, savaşın genel galibi olarak ilan edilecekti.[2] Kaybeden taraf ise idam edilecek ve tüm mal varlığı kazananın eline geçecekti.[6]
Duello, şahitlerin ifadesine göre birkaç saat boyunca sürmüştür. Rededey, rakibi Mstislav'ı alt etme noktasına gelmişken, Mstislav bir bıçak çekmiş ve Rededey'i öldürmüştür.[12][13] Olayın Çerkes versiyonuna göre, Mstislav hile yapmıştır: Önceden belirlenen duello kurallarına göre, silah çekmek yasaktı.[2] Ancak Rus versiyonuna göre, Meryem Ana ortaya çıkarak Mstislav'a bıçak çekme izni vermiştir ve bu nedenle Mstislav hile yapmamıştır.[14]
Rededey son nefesinde, daha fazla savaş yaşanmaması için askerlerinin yenilgiyi kabul etmesi konusunda ısrar etti.[13] Rededey'in emrine uyan Çerkesler yenilgiyi kabul ettiler. Mstislav hala Hristiyan olmayan Çerkeslere Hristiyanlığı kabul ettirdi, bir kilise inşa etti,[15] Kasogları vergiye bağladı ve Rededey'in çocuklarını alarak ordusuna kattı.[16][17]
Ölümünden sonra
1036'da Mstislav avlanırken öldü.[18] Mstislav'ın ölümü, bölgede ciddi bir karışıklığa sebep oldu.[2] Bu durumu fırsat bilen Çerkesler, Rededey'in intikamını almak amacıyla Ruslara karşı bir ordu topladı ve Tmutarakan'ı yağmaladı.[2] Sonrasında Çerkesler, güçlerini artırarak sınırlarını genişletmeye başladılar ve bölgede yükselişe geçtiler.[2]
Mirası
Çerkes destanları, şarkıları ve halk hikâyeleri sık sık Rededey'den bahseder.[7]