Đường Tuấn Ba
Đường Tuấn Ba (1 tháng 2 năm 1927 – 1 tháng 6 năm 2020) là nhà quay phim điện ảnh Việt Nam, ông được biết đến khi hợp tác quay phim với đạo diễn Hồng Sến và thành công với 3 trong số 4 phim. Đặc biệt, bộ phim Cánh đồng hoang mang lại cho ông giải Quay phim xuất sắc tại Liên hoan phim Việt Nam lần thứ 5 năm 1980.
| Đường Tuấn Ba | |
|---|---|
 | |
| Thông tin cá nhân | |
| Sinh | |
Ngày sinh | 1 tháng 2, 1927 |
Nơi sinh | Bình Định, Liên bang Đông Dương |
| Mất | |
Ngày mất | 1 tháng 6, 2020 (93 tuổi) |
Nơi mất | Thành phố Hồ Chí Minh |
| Giới tính | nam |
| Quốc tịch |  Việt Nam |
| Đảng phái |  Đảng Cộng sản Việt Nam |
| Nghề nghiệp | Nhà quay phim |
| Lĩnh vực | Điện ảnh |
| Khen thưởng |  Huân chương Lao động hạng Nhì  Huân chương Kháng chiến hạng Nhì |
| Danh hiệu | Nghệ sĩ ưu tú (1993) Nghệ sĩ nhân dân (2019) |
| Sự nghiệp điện ảnh | |
| Năm hoạt động | 1969 – 2002 |
| Đào tạo | Trung tâm Điện ảnh quốc gia Sài Gòn |
| Trường phái | |
| Tác phẩm | Cánh đồng hoang |
| Giải thưởng | |
| Liên hoan phim Việt Nam 1980 Quay phim xuất sắc | |
| Website | |
| Đường Tuấn Ba trên IMDb | |
Tiểu sử
Đường Tuấn Ba sinh ngày 1 tháng 2 năm 1927 tại Bình Định, sau này gia đình ông lên Kon Tum định cư.[1]
Đường Tuấn Ba tham gia kháng chiến chống Pháp từ khi 15 tuổi. Tháng 6 năm 1946, quân đội Pháp tái chiếm Kon Tum, đội của ông phải rút về Ba Tơ, Quảng Ngãi. Trong thời gian công tác tại đây, ông bị thương ở trán và bị sốt cao, cấp trên cho ông xuất ngũ.[2] Năm 1954, ông hồi cư về Kon Tum, được tuyển vào Ty Thông tin Kon Tum và chọn ngay nghề nhiếp ảnh.[3] Để phục vụ công tác chụp ảnh tại Tây Nguyên, năm 1962, ông theo học khóa tiếng Bahnar tại Pleiku. Vì mê nhiếp ảnh nên năm 1966 ông thi vào Trường Điện ảnh - Truyền hình thuộc Trung tâm Điện ảnh quốc gia Sài Gòn, Bộ Thông tin Việt Nam Cộng Hòa, ngành quay phim và tốt nghiệp năm 1968.[4][1]
Sự nghiệp
Năm 1969, ông đã quay bộ phim tài liệu đầu tay mang tên Người Việt trên sông nước.[5] Sau khi tốt nghiệp, ông về làm việc tại Trung Tâm Điện ảnh quốc gia đến năm 1975. Trong thời gian này, ông quay một số phim tài liệu Địa phương chí các tỉnh Bạc Liêu, Cam Ranh, Phú Bổn; Phong tục tập quán dân tộc Bahnar; Lễ bỏ mả của người Gia Rai - Phú Bổn,... Ngoài ra còn có một số phim điện ảnh dưới chính quyền Việt Nam Cộng hòa, chủ yếu hợp tác với nhà quay phim Nguyễn Hòe, như: Con ma nhà họ Hứa (1970); 5 hiệp sĩ bất dĩ (1971); Biển động; Mưa trong bình minh; Chiếc bóng bên đường (1972).[2]
Khi đất nước thống nhất, ông làm việc tại Xưởng phim Tổng hợp Tp.HCM. Năm 1977, Tuấn Ba tình cờ gặp và mời Robert Hải đóng vai cố vấn Mĩ trong phim "Mối tình đầu".[6] Từ năm 1978 đến 1981, ông được chọn quay phim 3 tác phẩm của đạo diễn Hồng Sến: Mùa gió chướng, Vùng gió xoáy, Cánh đồng hoang. Cả 3 bộ phim đều giành được giải thưởng lớn trong nước và của Liên hoan phim quốc tế. Riêng ông được giải Quay phim xuất sắc tại Liên hoan phim Việt Nam năm 1980, cho bộ phim Cánh đồng hoang.[4] Sau này ông còn cộng tác với đạo diễn Hồng Sến trong bộ phim Hòn Đất. Một số phim do ông bấm máy cũng thành cồng như Chiếc vòng bạc, Nơi bình minh chim hót, Người tìm vàng... Ông là nhà quay phim ít sử dụng chân đế, luôn khuyến khích đồng nghiệp và học trò cầm máy trên tay để quay.[7]
Tính tới lúc nghỉ hưu năm 1991,[8] Đường Tuấn Ba đã quay gần 90 bộ phim, trong đó có 22 phim truyện nhựa, 45 phim truyện video và gần 20 phim tài liệu, cải lương.[4] Năm 1993, ông được phong danh hiệu Nghệ sĩ ưu tú và Huy chương Vì sự nghiệp điện ảnh; năm 2019, ông là nghệ sĩ cao tuổi nhất từng được phong danh hiệu Nghệ sĩ nhân dân.[9]
Sau nghi nghỉ hưu, Đường Tuấn Ba tiếp tục tham gia vào trào lưu phim thị trường/phim video trong thập niên 1990, bộ phim cuối cùng ông tham gia quay phim là Trái đắng (2001) của đạo diễn Lê Văn Duy.[10]
Đường Tuấn Ba qua đời ngày 1 tháng 6 năm 2020 vì tuổi tác tại Thành phố Hồ Chí Minh, hưởng thọ 93 tuổi.[11]
Đời tư
Trong thời gian làm việc tại Kon Tum, năm 1966, ông gặp bà Nguyễn Thị Minh, một giáo viên cấp hai gốc Long An, và họ cưới nhau một năm sau đó. Ông bà có được 6 người con.[2]
Tác phẩm
Trước 1975
Dưới chính quyền  Việt Nam Cộng Hòa | |||
|---|---|---|---|
| Năm | Tựa đề | Phân loại | Đạo diễn |
| 1969 | Người Việt trên sông nước | Phim tài liệu | |
| Địa phương chí các tỉnh Bạc Liêu, Cam Ranh, Phú Bổn | |||
| Phong tục đời sống người Chăm ở Phan Rang | |||
| Lễ bỏ mả của người Gia Rai - Phú Bổn | |||
| Tiền là huyết mạch | |||
| Điện lực Việt Nam | |||
| Phong tục tập quán dân tộc Bahnar | |||
| 1968 | Chờ sáng | Điện ảnh | |
| 1970 | Đời không trang điểm | ||
| 1971 | Con nước xoáy (Mưa trong bình minh) | Nguyễn Văn Tường | |
| 1972 | Biển động | ||
| 1973 | Con ma nhà họ Hứa | Lê Hoàng Hoa | |
| 1973 | Chiếc bóng bên đường | Nguyễn Văn Thành | |
| 1974 | Năm hiệp sỹ bất đắc dĩ | ||
Sau 1975
| Việt Nam | |||
|---|---|---|---|
| Năm | Tựa đề | Thể loại | Đạo diễn |
| 1978 | Mùa gió chướng | Điện ảnh | Hồng Sến |
| 1979 | Cánh đồng hoang | ||
| 1980 | Chiếc vòng bạc | Bùi Sơn Duân (Lam Sơn) | |
| 1981 | Vùng gió xoáy | Hồng Sến | |
| 1982 | Hòn Đất | ||
| 1984 | Những tháng ngày êm ả | Xuân Thành | |
| Chuyện của Tuấn | Cao Thụy | ||
| 1985 | Bão U Minh | Lâm Mộc Khôn (Khương Minh Tuyền) | |
| 1987 | Phù sa | ||
| Thông mối đường sắt giữa Quảng Ngãi và hai đầu Nam Bắc | Phim tài liệu / Phóng sự | ||
| Những bàn tay khéo | |||
| Bưu điện Thành phố | |||
| Đồ gốm | |||
| Lịch sử Đảng Minh Hải | |||
| Tết Căm pu chia | |||
| Mỹ nghệ | |||
| 1986 | Nơi bình minh chim hót | Điện ảnh | Việt Linh |
| 1987 | Giai điệu xanh | Lê Dân | |
| 1988 | Hai chị em | ||
| 1989 | Người tìm vàng | Đào Bá Sơn | |
| 1991 | Sơn thần thủy quái / Sơn Tinh Thủy Tinh | Phim video | Xuân Cường |
| 1992 | Ngôi nhà oan khốc | Lê Mộng Hoàng | |
| Vết thù năm tháng | |||
| Võ sĩ bất đắc dĩ | Lý Huỳnh - Hồ Ngọc Xum | ||
| Pháp trường êm ả | Xuân Cường | ||
| 1993 | Nước mắt học trò | Lý Sơn | |
| Lá sầu riêng | |||
| 1994 | Nữ sinh quý tộc | Xuân Phước | |
| 1995 | Tỷ phú không tiền | Xuân Cường | |
| 1997 | Trường xưa kỉ niệm | ||
| 1998 | Dũng Sài Gòn | Xuân Cường | |
| Ánh Đạo vàng | Triệu Hoàng Quân | ||
| 2000 | Tiền tài và nghệ sỹ | ||
| Giã từ cát bụi | Xuân Cường | ||
| Bằng lăng tím | |||
| 1990s | Năm cô gái yêu đời | Xuân Phước | |
| Kỳ tích núi Bà Đen | Lê Mộng Hoàng | ||
| Biệt đội hắc ám | |||
| Cái chết của nhà tỷ phú | |||
| Thanh gươm để lại | |||
| Mùa săn máu | Xuân Cường | ||
| Hào phú đa tình | Xuân Phước | ||
| Khung trời lỡ hẹn | |||
| Người bất hạnh | |||
| Trái tim sỏi đá | |||
| 2002 | Trái đắng | Điện ảnh | Lê Văn Duy |
Vinh danh
- 1980: Quay phim xuất sắc - Liên hoan Phim Việt Nam lần thứ V cho phim "Cánh đồng hoang".
- 1993: Huy chương Vì sự nghiệp điện ảnh Việt Nam.[8]
- 1993: Danh hiệu Nghệ sĩ Ưu tú.
- 2000: Huân chương Lao động hạng nhì.[8]
- Huân chương Kháng chiến hạng nhì.[5]
- 2019: Danh hiệu Nghệ sĩ Nhân dân.[8]