Phỗng
Phỗng (Chữ Nôm : 俸) là tục danh một ngẫu tượng thường đặt ở chốn thờ cúng trong phong tục An Nam trung đại.
Lịch sử
Phỗng / bổng (俸, 𪫊[1]) minh diễn là những người được đền công nhờ việc đem trí lực ra hầu hạ bề trên. Tuy nhiên theo cổ sử, phỗng chủ yếu là các tù binh được quý tộc An Nam trưng dụng làm nô lệ. Cho nên, đặc trưng tượng phỗng là bụng phệ, dáng quỳ dâng nghi trượng hoặc đèn.
Tục tạc tượng phỗng có lẽ xuất hiện sớm nhất thời Hồng Đức, ban sơ chỉ có trong hoàng miếu, sau lan ra đền thờ các võ quan. Từ thời Mạc và Lê trung hưng thì tràn lan trong mọi nhà có chút tài sản, tới mức triều đình phải nhiều lần hạ lệnh cấm. Từ triều Nguyễn về sau, tục này căn bản mai một, phần nhiều do triều đình đặt trung ương ở Huế, phong hóa Bắc Thành đôi phần sa sút.
Hình ảnh
Tượng phỗng trong sách Technique du peuple Annamite.
Đèn đồng hình phỗng chầu.
Đèn đồng hình phỗng chầu.
Tượng phỗng tại Bảo tàng Lịch sử Quốc gia Hà Nội.
Tượng phỗng tại Bảo tàng Lịch sử Quốc gia Hà Nội.
Tượng phỗng tại Bảo tàng Lịch sử Quốc gia Hà Nội.
Văn hóa
Trong buổi dạy học ở nhà quan kinh lược Hoàng Cao Khải, nhân thấy đôi phỗng đá ngoài vườn, thi sĩ Nguyễn Khuyến bèn tức cảnh làm hai bài Ông phỗng đá.
Tham khảo
- Thạch Ông Trọng
Liên kết
Tài liệu
- Nguyễn Dư, Thằng phỗng, ông phỗng
- Vân Trai Trần Quang Đức, Ngàn năm áo mũ - Vàng và nô, Nhã Nam xuất bản, Hà Nội, 2013.