Thuật ngữ tin học

Dưới đây là danh sách các thuật ngữ dùng trong tin học, xếp theo thứ tự chữ cái của các từ tiếng Anh.

A

Tiếng Anh	Tiếng Việt	Ghi chú
abstraction	(lập trình) trừu tượng hóa
acknowledgement	(mạng) tin báo nhận
ad-hoc	đặc ứng, tùy biến, tình thế.....	thường dùng để chỉ thao tác chỉ được tiến hành trong mục tiêu (hay kết luận) rất đặc thù. Một việc làm ad-hoc trong toán học là một việc làm "từ trên trời rơi xuống" không xuất phát trên nền tảng lý luận vững chắc. Một giải pháp ad-hoc trong CNTT là giải pháp nhất thời chỉ nhằm giải quyết nhanh chóng vấn đề cụ thể, không coi trọng các mục tiêu dài hạn.
agent	tác tử
agent-oriented programming	lập trình (định) hướng tác tử
ant algorithm	thuật toán kiến, thuật toán đàn kiến
application layer	tầng ứng dụng
array programming	Lập trình mảng
artifact	nhiễu?	Chỉ các méo mó sinh ra một cách không mong muốn trong các hệ thống thông tin, VD: blocking artifact (trong nén video dựa trên khối (macroblock), ringing artifact (trong DSP, các phép biến đổi) v.v...
artificial intelligence	(viết tắt: AI) trí tuệ nhân tạo, trí thông minh nhân tạo
assembler	trình dịch cho hợp ngữ (hay ASM)
assembly language	hợp ngữ
access control	(an ninh) kiểm soát truy nhập, (viễn thông) điều khiển truy nhập.
automated reasoning	lập luận tự động
autonomous robot	robot tự hành
autonomous	tự trị, tự chủ, tự quản

Mục lục:	Đầu • 0–9 • A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z

B

Tiếng Anh	Tiếng Việt	Ghi chú
backpropagation	truyền ngược
Bayesian network	mạng Bayes
behavior-based	dựa hành vi (agent)
bias	độ lệch (xác suất thống kê)
binary tree	cây nhị phân
bio-inspired computing	tin học phỏng sinh học ???
block diagram	sơ đồ khối, giản đồ khối
branching	rẽ nhánh, phân nhánh
brute force search	tìm kiếm bằng vét cạn
brute force attack	tấn công kiểu vét cạn

Mục lục:	Đầu • 0–9 • A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z

C

Tiếng Anh	Tiếng Việt	Ghi chú
case-based reasoning	lập luận (định) hướng tình huống
checksum	giá trị tổng kiểm.
class	lớp
client-server	thân chủ - phục vụ (quá hiếm), khách - phục vụ, khách - chủ (dễ làm hiểu nhầm)
cognitive model	mô hình nhận thức
cognitive science	khoa học nhận thức
commit	(CSDL) cam kết
compiler	trình biên dịch
component-oriented programming	Lập trình định hướng thành phần (như OLE)
computational intelligence	trí tuệ tính toán
computer vision	thị giác máy tính
constant	hằng
constructor	(ngôn ngữ lập trình) tạo tử
control flow	(luồng) điều khiển
cost function	hàm chi phí
cryptology	mật mã học
customize	tùy biến, điều chỉnh theo ý người dùng
cybernetics	điều khiển học

Mục lục:	Đầu • 0–9 • A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z

D

Tiếng Anh	Tiếng Việt	Ghi chú
data mining	khai phá dữ liệu
data structure	cấu trúc dữ liệu
data type	kiểu dữ liệu
data warehouse	kho dữ liệu
database	cơ sở dữ liệu (viết tắt: CSDL)
dataflow programming	Lập trình dòng dữ liệu (như các Bản chiết tính(bảng tính) hay spreadsheet)
datalink layer	tầng liên kết dữ liệu (mô hình OSI)
decision tree	cây quyết định
declarative programming	Lập trình khai báo
decode	giải mã
defensive programming	lập trình phòng thủ
de-multiplex	(truyền dữ liệu) phân kênh
design pattern	mẫu thiết kế
duplex	(viễn thông) song công
dynamic programming	quy hoạch động
dynamically typed language	ngôn ngữ định kiểu động

Mục lục:	Đầu • 0–9 • A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z

E

Tiếng Anh	Tiếng Việt	Ghi chú
empirical data	dữ liệu kinh nghiệm???
encapsulation	(lập trình) đóng gói
encode	mã hóa
encryption	mật mã hóa
error resilience	Kháng lỗi, bật nảy lỗi, đề phòng lỗi?...	Chỉ các thiết kế đề phòng lỗi như: NAL trong H.264, Parity check, checksum v.v...
event-driven programming	Lập trình điều khiển theo sự kiện
evolutionary algorithm	thuật toán tiến hóa
evolutionary computation	tính toán tiến hóa
expectation maximisation	cực đại hóa mong đợi
expert system	hệ chuyên gia
extreme programming	lập trình cực đoan
exterior gateway protocol	giao thức định tuyến ngoại miền/liên miền

Mục lục:	Đầu • 0–9 • A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z

F

Tiếng Anh	Tiếng Việt	Ghi chú
face recognition	nhận dạng khuôn mặt
facial recognition	nhận dạng khuôn mặt
finite state machine	ô-tô-mát hữu hạn
foreign key	khóa ngoài/ngoại
flow	luồng, lưu lượng
flow chart	lưu đồ
flow control	(mạng) điều kiển lưu lượng
flow diagram	lưu đồ, sơ đồ luồng, giản đồ luồng
frame	(mạng) khung
function-level programming	Lập trình bậc hàm, Lập trình mức hàm
functional programming	Lập trình hàm
Fuzzy logics	logic mờ
Fuzzy system	hệ mờ

Mục lục:	Đầu • 0–9 • A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z

G

Tiếng Anh	Tiếng Việt	Ghi chú
game theory	lý thuyết trò chơi
genetic algorithm	thuật toán gien, giải thuật di truyền
genetic programing	lập trình di truyền
global variable	biến toàn cục
graph	đồ thị
graph theory	lý thuyết đồ thị

Mục lục:	Đầu • 0–9 • A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z

H

Tiếng Anh	Tiếng Việt	Ghi chú
half-duplex	bán song công, đơn công
handwriting recognition	nhận dạng chữ viết (tay)
hash algorithm	giải thuật băm
hash function	hàm băm
hash table	bảng băm
hash	băm
high-level language	ngôn ngữ lập trình bậc cao
host	máy chủ
hybrid intelligent system	hệ thống thông minh lai

Mục lục:	Đầu • 0–9 • A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z

I

Tiếng Anh	Tiếng Việt	Ghi chú
image processing	xử lý ảnh
imperative programming	Lập trình mệnh lệnh
inductive bias	độ chệch quy nạp (?)
inductive logic programming	lập trình logic quy nạp
inference	suy luận
information hiding	che giấu thông tin
inheritance	thừa kế
instant	thực thể (của lớp)
instantiate	thực thể hóa
instruction	lệnh, chỉ thị
intelligent agent	agent thông minh, tác tử thông minh
interface	giao diện
interior gateway protocol	giao thức nội miền
internet	(không viết hoa chữ i, là viết gọn của internetworking) liên mạng
Internet Protocol	giao thức liên mạng, giao thức IP
Internet Protocol Suite	bộ giao thức IP, bộ giao thức TCP/IP (TCP/IP)
interpreter	trình thông dịch

Mục lục:	Đầu • 0–9 • A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z

K

Tiếng Anh	Tiếng Việt	Ghi chú
k-nearest neighbor algorithm	thuật toán k láng giềng gần nhất (nhận dạng mẫu)
knowledge base	cơ sở tri thức
knowledge representation	biểu diễn tri thức
knowledge-based program	hệ thống dựa tri thức (???)

Mục lục:	Đầu • 0–9 • A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z

L

Tiếng Anh	Tiếng Việt	Ghi chú
latently typed language	xem dynamically typed language
linear programming	quy hoạch tuyến tính
linearly separable	phân tách tuyến tính (?)
local variable	biến địa phương
logic programming	lập trình logic
loss function	hàm tổn thất
low-level control	điều khiển mức thấp
low-level language	ngôn ngữ lập trình bậc thấp

Mục lục:	Đầu • 0–9 • A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z

M

Tiếng Anh	Tiếng Việt	Ghi chú
machine code	mã máy
machine language	ngôn ngữ máy
machine learning	học máy
macro	macro
maintenance	bảo trì
matching problem	bài toán ghép cặp
medium	(mạng) môi trường truyền (dẫn)
memory	bộ nhớ
memory allocation	cấp phát bộ nhớ
message passing programming	Lập trình truyền thông điệp
method	phương pháp, (lập trình) phương thức
mobile ad-hoc network	mạng di động đặc ứng, mạng di động tùy biến, mạng di động tình thế	(cách dịch chưa ổn địch)
multiplex	(truyền dữ liệu) dồn kênh, ghép kênh

Mục lục:	Đầu • 0–9 • A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z

N

Tiếng Anh	Tiếng Việt	Ghi chú
natural language processing	xử lý ngôn ngữ tự nhiên
nearest neighbor algorithm	thuật toán láng giềng gần nhất (lý thuyết đồ thị)
network layer	tầng mạng
network segment	phân đoạn mạng
neural network	mạng nơ-ron
non-linear control	điều khiển phi tuyến

Mục lục:	Đầu • 0–9 • A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z

O

Tiếng Anh	Tiếng Việt	Ghi chú
object-oriented paradigm	mẫu hình hướng đối tượng
object-oriented programming	lập trình hướng đối tượng
optical character recognition	nhận dạng ký tự quang học
overfitting	quá thích nghi
overriding	lấn quyền (lập trình hướng đối tượng)	chép đè lên (một tập tin hay một đoạn thông tin), thay thế.

Mục lục:	Đầu • 0–9 • A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z

P

Tiếng Anh	Tiếng Việt	Ghi chú
packet-switched	chuyển mạch gói
parallel distributed processing	xử lý phân tán song song
parameter	tham số
pattern recognition	nhận dạng mẫu
peer-to-peer	đồng đẳng
Perceptron	Perceptron
physical layer	tầng vật lý
pipeline programming	Lập trình ống	(như dòng lệnh UNIX) ???
planning	lập kế hoạch
point-to-point	điểm tới điểm, điểm nối điểm
polymorphism	đa hình
post-object programming	Lập trình hậu đối tượng
presentation layer	tầng trình diễn
primary key	khóa chính
private key	khóa cá nhân, khóa riêng
procedural programming	lập trình thủ tục
procedure	(lập trình) thủ tục
production rule	luật dẫn xuất
protocol stack	chồng giao thức
protocol suite	bộ giao thức, họ giao thức
protocol	giao thức
pseudocode	mã giả, giả mã
public key	khóa công khai

Mục lục:	Đầu • 0–9 • A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z

R

Tiếng Anh	Tiếng Việt	Ghi chú
random variable	(xstk) biến ngẫu nhiên
random variate	(xstk) biến sinh ngẫu nhiên	a random variable itself with an associated probability distribution on the one hand, and random draws from that probability distribution on the other, in particular when those draws are ultimately derived by floating-point arithmetic from a pseudorandom sequence.
reasoning under uncertainty	lập luận không chắc chắn	??
record	bản ghi
recursion	đệ quy
reflective programming	Lập trình phản xạ
reinforcement learning	học tăng cường
render	(đồ họa) kết xuất
requirements analysis	phân tích yêu cầu
residual	dư thừa?	Chỉ các tín hiệu sinh ra khi trừ hai khung hình (residual frame) hay hai block (residual macroblock) trong mã hóa video (MPEG-4, H.264 etc...). Quá trình sinh ra các tín hiệu dư thừa gọi là motion compensation
reverse engineering	kỹ nghệ ngược
robotics	rô-bô học.
round-trip time	thời gian khứ hồi, thời gian đợi trọn vòng
route	tuyến, định tuyến
router	thiết bị định tuyến, router
rule-based system	hệ thống dựa luật
rule-based reasoning	lập luận theo luật

Mục lục:	Đầu • 0–9 • A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z

S

Tiếng Anh	Tiếng Việt	Ghi chú
scalar programming	Lập trình vô hướng
scheduling	lập lịch, lên lịch, điều phối
search engine	động cơ tìm kiếm, máy tìm kiếm dữ liệu.
secondary key	khóa phụ
semantics	ngữ nghĩa
semi-supervised learning	học nửa giám sát
server	máy (cung cấp) dịch vụ, chương trình phục vụ
session layer	tầng phiên
simplex	(tối ưu hóa) đơn hình
simulated annealing	luyện thép
soft computing	tính toán mềm
software agent	tác tử phần mềm
software engineering	kỹ nghệ phần mềm, công nghệ phần mềm
specification	đặc tả
speech recognition	nhận dạng tiếng nói
spider	nhện, bọ tìm kiếm
statically typed language	ngôn ngữ định kiểu tĩnh
strategic planning	lập kế hoạch, lập phương án
stream	dòng
strong typing	định kiểu mạnh
structural programming	lập trình cấu trúc
subject-oriented programming	Lập trình hướng chủ thể
supervised learning	học có giám sát
support vector machine	máy vector hỗ trợ
swarm intelligence	trí tuệ bầy đàn (?)
symbolic logic	lôgic ký hiệu
symbolic programming	Lập trình ký hiệu	(như Mathematica)
symbolic reasoning	lập luận ký hiệu
syntactic	cú pháp

Mục lục:	Đầu • 0–9 • A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z

T

Tiếng Anh	Tiếng Việt	Ghi chú
table-oriented programming	Lập trình định hướng bảng	(như FoxPro của Microsoft)
training data	dữ liệu huấn luyện
transport layer	tầng giao vận
Turing test	Turing test, thử thách Turing, phép thử Turing
transparency	xuyên dụng, tính trong suốt
trigger	trình kích hoạt	trong cơ sở dữ liệu

Mục lục:	Đầu • 0–9 • A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z

U

Tiếng Anh	Tiếng Việt	Ghi chú
unsupervised learning	học không có giám sát
unstructured programming	lập trình không cấu trúc

Mục lục:	Đầu • 0–9 • A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z

V

Tiếng Anh	Tiếng Việt	Ghi chú
value-level programming	Lập trình bậc giá trị, Lập trình mức giá trị.
variable	biến
virtual method	phương thức ảo
virtual reality	thực tại ảo, thực tế ảo

Mục lục:	Đầu • 0–9 • A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z

W

Tiếng Anh	Tiếng Việt	Ghi chú
weak typing	định kiểu yếu
wireless network	mạng không dây

Mục lục:	Đầu • 0–9 • A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z

Search

Thuật ngữ tin học

A

B

C

D

E

F

G

H

I

K

L

M

N

O

P

R

S

T

U

V

W

Tham khảo