Les Chtroumes (binde d' imådjes)
Les Chtroumes[1] (e francès, les Schtroumpfs, e neyerlandès, de Smurfen), c' est ene binde d' imådjes askepieye pa Peyo e 1958.
C' est l' istwere di ptits bleus nûtons ki vikèt-st e-n on grand bwès.
Sacwants persounaedjes
- li Grand Chtroume, li tchîf do viyaedje, li seu k' a ene rodje bounete.
- li Chtroumfete, seu persounaedje femrin.
- Gargayel, li macrea et s' tchet, Azrayel, ki croxhe voltî les Chtroumes
- li Chtroume båbimene u Chtroume Grosse Biesse.
- li Chtroume Djouweu d' kéntes.
- li Chtroume Buzikeu, u Chtroume Tchipoteu.
Eplaidaedjes
Les saze prumîs lives ont stî eplaidîs pa Peyo lu-minme. Après s' moirt, e 1992, c' est s' fi, Thierry Culliford k' acviernêye les noveas eplaidaedjes.
Les persounaedjes des Chtroumes avént ddja aparexhou dins sacwants alboms di Djihan et Pire-Louwis.
Les Chtroumes et l' tuzance walone
Li vicaedje des Chtroumes corespond å ci des nûtons. Insi les femes echtroume sont bråmint pus råles (gn a k' ene echtroumfete po tot l' viyaedje di chtroumes). Come po les nûtons, gn a k' ene nûtonete po 10 nûtons.
Li viebe chtroumfer, po replaecî on viebe k' on n' tome nén dsu, c' est tipicmint l' uzaedje walon do viebe chôzer.
Les caracteres di tchaeke echtroume ont surmint stî tuzés des caracteres des set nûtons do floriconte di Blanke Nive.
Ratournaedjes
dins toplin des lingaedjes
Ont calké les cossounes do francès: li slovinne (Štrumpfovi) eyet l' izlandès (apus ki l' dierin "f"): Strumparnir
Bråmint des lingaedjes ont rprins li cogne do neyerlandès (de Smurfen): inglès: the Smurfs; norvedjin: Smurfene, polonès: Smerfy, suwedwès: Smurfarna
Des ôtes ont edvinté on novea no ki va avou l' prononçaedje (motoit ene gote drole) dins l' metou lingaedje.
- almand: die Schlümpfe
- daenwès: Smølferne
- espagnol: los Pitufos; itålyin: Puffi
- catalan: els barrufets
- basse: Pottokiak
- arabe: السنافر, es-sanâfer
- trouk: Şirinler
e walon
Li mot egzistêye dedja so l' esplicant motî do walon (2000-2004) dizo scrijha «chtroumfe». Dins l' Wiccionaire, on a co rdisploucté l' coron po divni Chtroume. Li «f» rispite dins l' parintêye: Chtroumfete
Kékès coûtès istweres ont stî ratournêyes e walon pa Lucyin Mahin et emantcheyes dins les bouyotes pa Fabian Beghin e 2018.
Li prumî albom ratourné pår e walon, «Les chtroumes et les berikes emacralêyes» a vudî e 2021 dizo deus accints walons, li ci d' Lidje eyet l' ci d' Nameur, eplaidî a «Noer Dessén».
